Leki przeciwgrzybicze stosowane są w leczeniu chorób wywoływanych przez grzyby chorobotwórcze.
Grzybica (mikoza) jest efektem zakażenia grzybami mikroskopijnymi z grupy dermatofitów, grzybów drożdżopodobnych oraz grzybów pleśniowych. Grzybica może obejmować skórę, błony śluzowe, narządy wewnętrzne, ośrodkowy układ nerwowy, a także węzły chłonne.
Dermatofity żerują zazwyczaj we włosach i na paznokciach oraz ich okolicach, ponieważ do rozwoju potrzebują zawartej w nich keratyny.
Grzyby drożdżopodobne wywołują drożdżyce. Wyróżniamy dwa rodzaje drożdżycy takie jak kandydoza oraz blastomykoza. Kandydoza wywoływana jest przez grzyby z rodzaju Candidia i obejmuje infekcje skóry, błon śluzowych, paznokci oraz wałów przypaznokciowych, a bardzo rzadko może przybrać formę ogólnoustrojową.
Blastomykoza wywoływana jest przez Blastomyces dermatitidis, w jej przebiegu dochodzi do wytworzenia ropni i jam w miąższu płucnym, a jej skórna odmiana charakteryzuje się niebolesnym owrzodzeniem skóry twarzy, szyi, głowy i kończyn.
Grzyby pleśniowe wywołują pleśnice. Najczęściej spotykana u ludzi jest pleśniawka, którą wywołuje Candida albicans. Charakteryzuje się małymi, białymi plamkami na języku i podniebieniu, czyli pleśniawkami.
Na wystąpienie grzybic najbardziej narażone są osoby, które:
- mają urazy skóry i paznokci,
- mają obniżoną odporność,
- przyjmują leki (antybiotyki, kortykosteroidy, leki immunosupresyjne i cytostatyki),
- cierpią na przewlekłe choroby metaboliczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy),
- są dotknięte przez zaburzenia hormonalne,
- mają niedobory żelaza i cynku,
- przyjmują zbyt dużo witamin,
- prowadzą niehigieniczny tryb życia.
Mechanizm działania leków przeciwgrzybiczych
Leki przeciwgrzybicze z grupy polienów wykazują działanie grzybostatyczne lub grzybobójcze w zależności od stężenia. Ich działanie polega na wiązaniu się ze sterolami w błonie komórkowej grzybów, co skutkuje zmianą przepuszczalności tej błony.
Echinokandyny to półsyntetyczne lipopeptydy, które hamują syntezę beta-1,3-D-glukanu, czyli istotnego składnika ściany komórkowej wielu grzybów strzępkowych i drożdżaków. Niski poziom beta-1,3-D-glukanu w ścianie komórkowej skutkuje śmiercią grzybów.
Flucytozyna należąca do grupy analogów nukleozydów jest przekształcana w komórkach grzyba do 5-fluorouracylu i wbudowywana do ich kwasów rybonukleinowych, co skutkuje hamowaniem rozmnażania.
Podział leków przeciwgrzybiczych dostępnych w Polsce
Wyróżniamy takie grupy leków przeciwgrzybiczych jak azole, polieny, echinokandyny oraz analogi nukleozydów.
Do grupy azoli należą takie substancje jak:
- flukonazol (Diflucan, Flucofast, Fluconazin, Fluconazole, Flumycon, Flukonazol, Mycomax, Mycosyst) – dostępny w formie kapsułek, syropu oraz roztworu do infuzji,
- klotrimazol (Clotidal, Clotrimazolum, Fungotac) – dostępny w postaci kremu, roztworu na skórę, a także kropli do uszu,
- itrakonazol (Ipozumax, ItraGen, Itrax, Itromyx, Orungal, Trioxal) – dostępny w postaci kapsułek,
- mikonazol (Daktarin, Miconal, Gyno-Femidazol) – dostępny w postaci kremu, pudru leczniczego, żelu, aerozolu stosowanego na skórę, zawiesiny, a także tabletek dopochwowych,
- worykonazol (Vfend, Voriconazol, Voriconazole, Voricostad) – dostępny w postaci tabletek oraz proszku do sporządzania roztworu do infuzji, stosowany jest tylko w leczeniu zamkniętym,
- ketokonazol (Nizoral, Nizax Active, Zoxin-med) – dostępny w postaci tabletek, kremu oraz szamponu leczniczego
Do grupy polienów należą:
- amfoterycyna B (Abelcet, AmBisome, Fungizone) – dostępna w postaci koncentratu i proszku do sporządzania roztworu do infuzji,
- nystatyna (Nystatyna VP, Nystatyna Teva, w: Macmiror Complex, w: Macmiror Complex 500) – dostępny w postaci tabletek dojelitowych, tabletek dopochwowych, globulek oraz maści dopochwowej, a także granulatu do przygotowania zawiesiny doustnej,
- amorolfina (Amorolak, Funtrol, Loceryl, Myconolak) – dostępna w postaci lakieru do paznokci (Patrz: “Amorolfina – Komu polecić, jak stosować, na co uważać?”.),
- cyklopiroksolamina (Hascofungin, Pirolam, Batrafen, Stieprox) – dostępna w postaci kremu, płynu na skórę, oraz szamponu leczniczego,
- cyklopiroks (Ciclolack, Axopirox, Batrafen, Pirolam lakier) – dostępny w postaci lakieru do paznokci.
Do grupy echinokandyn należą:
- kaspofungina (Cancidas, Caspofungin Adamed) – dostępna w postaci proszku do przygotowania koncentratu do sporządzenia roztworu do infuzji,
- anidulafungina (Ecalta) – dostępna w postaci proszku do przygotowania koncentratu do sporządzenia roztworu do infuzji,
- mykafungina (Mycamine) – dostępna w postaci proszku do sporządzenia roztworu do infuzji,
Do analogów nukleozydów należy:
- flucytozyna (Ancotil) – dostępna w postaci roztworu do infuzji.
Do innych substancji wykazujących dużą skuteczność przeciwgrzybiczą należą:
- terbinafina (Erfin 250, Lamisil, Lamisilatt, Myconafine, Terbiderm, Terbinafina Ziaja, Undofen Max) – dostępna w postaci tabletek, kremu oraz aerozolu na skórę (Patrz: “Terbinafina w kremie – Komu polecić, jak stosować, na co uważać?”.),
- kwas undecylenowy (w: Unguentum Undecylenicum) – dostępny w postaci maści zawierającej dodatkowo undecylenian cynku.
