Stosowanie kodeiny w czasie laktacji i w czasie ciąży nie jest zalecane, nie jest też jednak bezwzględnie przeciwwskazane.[1] Na rynku dostępne są także leki OTC zawierające kodeinę. Jakie są zagrożenia związane z przyjmowaniem kodeiny przez osoby, które należą do tzw. ultraszybkich metabolizerów (ang. ultra rapid metabolizers).
Ultraszybcy metabolizerzy to osoby z nadmierną aktywnością pewnych izoenzymów cytochromu P450, które bardzo szybko w dużym stopniu przekształcają kodeinę do morfiny, co może prowadzić do jej podwyższonego stężenia w mleku kobiecym a w efekcie końcowym dawać objawy charakterystyczne dla przedawkowania tego opioidu. Częstość występowania ultraszybkich metabolizerów w zależności od rodzaju rasy waha się w graniach od 1 do 28 na 100 osób (dla populacji kaukaskiej szacuje się, że może ona dotyczyć od 1 do 10%).[2]
The Lancet w 2006 roku opisał przypadek śmierci dziecka, które było karmione przez matkę przyjmującą paracetamol wraz z kodeiną. Szczegółowa analiza tego tragicznego przypadku (testy genetyczne) potwierdziła, że matka należała do tzw. ultraszybkich metabolizerów.[3] Z kolei w latach ubiegłych w Kanadzie rozesłano do pracowników służby zdrowia informację o możliwych działaniach niepożądanych związanych z przyjmowaniem kodeiny przez matki karmiące. Zalecono, aby przed przyjęciem kodeiny skonsultować się z lekarzem. W razie konieczności zaleca się ją stosować w możliwie najniższej skutecznej dawce przez jak najkrótszy czas.
Zobacz też: Dekstrometorfan w ciąży – Wyjaśniamy!
Testy określające tempo metabolizmu ksenbobiotyków (testy genetyczne) przez dane osoby nie są jeszcze powszechnym i rutynowym postępowaniem diagnostycznym stosowanym w analityce medycznej. Dlatego zaleca się, aby karmiące matki, które muszą przyjmować preparaty z kodeiną poinformować o ewentualnym ryzyku, jakie niesie ono za sobą. Z kolei karmiące matki, które wiedzą, że należą do tzw. ultra rapid metabolizers powinny unikać stosowania tego rodzaju preparatów i z pomocą lekarza rozważyć alternatywny rodzaj farmakoterapii dla kodeiny.
W związku z tym, że kodeina jest częścią składową wielu preparatów przeciwbólowych oraz syropów przeciwkaszlowych, z których wiele ma status OTC konieczna jest świadomość niniejszego zagrożenia wśród lekarzy i farmaceutów. Ordynując na recepcie lek z kodeiną karmiącej matce jak również wydając go pacjentowi w aptece powinno się go poinformować, jakie symptomy u dziecka mogą wskazywać objawy zatrucia morfiną. Są to między innymi: dłuższy niż zwykle nieprzerywany sen dziecka, wydłużenie odstępów pomiędzy karmieniem piersią spowodowane nadmierną sennością dziecka, problemy z oddychaniem, trudności z pobieraniem pokarmu przez niemowlę, zbladnięcie powłok skórnych. W przypadku wystąpienia którychkolwiek z powyższych lub innych niepokojących objawów należy natychmiast wezwać lekarza.[4]
W związku z tym, że występowanie w populacji tzw. ultraszybkich metabolizerów nie jest wcale tak marginalnym zjawiskiem to bardzo ważne wydaje się zwiększenie świadomości lekarzy, farmaceutów jak również karmiących matek odnośnie zagrożeń związanych z przyjmowaniem leków przeciwbólowych czy przeciwkaszlowych zawierających kodeinę.
opracował mgr farm. Paweł Zakrocki
Zobacz też: Dekstrometorfan a karmienie piersią – Wyjaśniamy!
Piśmiennictwo
- ChPL Efferalgan Codeine⬏
- FDA: Use of Codeine Products in Nursing Mothers – Questions and Answers⬏
- Koren et al. Pharmacogenetics of morphine poisoning in a breastfed neonate of a codeine-prescribed mother; Lancet 2006; Volume 368, No. 9536; 704⬏
- Guidelines for maternal codeine use during breastfeeding⬏
