Leki zobojętniające kwasy, zwykle zawierające sole glinu lub magnezu oraz alginiany, są powszechnie stosowane w niestrawności, przy nadkwaśności soku żołądkowego,^[1] przy uszkodzeniach błony śluzowej żołądka i dwunastnicy wywołanym przez czynniki wrzodotwórcze (np. NLPZ), a także w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.^[2][3] Większość dostępnych na rynku preparatów zawiera mieszaninę soli zobojętniających. Zaliczamy do nich:

• Alugastrin (tabletki do rozgryzania) – 340 mg węglanu dihydroksyglinowo-sodowego,
• Manti (tabletki do rozgryzania i gumy) – 200 mg wodorotlenku glinu, 200 mg wodorotlenku magnezu, 25 mg simetykonu,
• Gealcid (tabletki do rozgryzania – 350 mg kwasu alginowego, 120 mg wodorowęglanu sodu, 100 mg wodorotlenku glinu,
• Rennie (tabletki do ssania) – 680 mg węglanu wapnia, 80 mg węglanu magnezu,
• Gaviscon o smaku mięty (zawiesina doustna) – 10 ml zawiera: 500 mg alginianu sodu, 160 mg węglanu wapnia, 267 mg wodorowęglanu sodu,
• Gaviscon o smaku mięty TAB (tabletki do rozgryzania) – 250 mg alginianu sodu, 80 mg węglanu wapnia, 133,5 mg wodorowęglanu sodu,
• Maalox (zawiesina doustna w saszetkach) – 460 mg tlenku glinu, 400 mg wodorotlenku magnezu,
• Maalox (zawiesina doustna w butelce) – 100 ml zawiera: 3,5 g wodorotlenku glinu, 4 g wodorotlenku magnezu,
• Maalox (tabletki) – 400 mg wodorotlenku glinu, 400 mg wodorotlenku magnezu,
• Gelatum Aluminii Phosphorici – 100 g zawiera: 4,5 g fosforanu glinu, 10 mg olejku miętowego,
• Gastrotuss, Refluxin-M, Esoxx One (saszetki).

Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?

Leki zobojętniające i alginiany należy przyjmować po jedzeniu oraz przed snem. Zwykle w ilości od 4-6 razy na dobę. Mogą być również przyjmowane doraźnie, w czasie pojawienia się dolegliwości.

Zobacz też: Równoważne dawki inhibitorów pompy protonowej (IPP) – Wyjaśniamy!

Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?

Podczas rozmowy z pacjentem zapytaj czy pacjent przyjmuje jakiekolwiek leki, na których wchłanianie może mieć wpływ zmniejszenie środowiska kwasowego żołądka – są to między innymi tetracykliny, żelazo lub lewotyroksyna^[4][3] – aby zmniejszyć ryzyko takiej interakcji leki powinno się stosować z odstępem przynajmniej dwugodzinnym. W przypadku pacjenta z chorobą wrzodową wyjaśnij szkodliwe działanie H. pylori i NLPZ oraz pozytywne działanie leków zobojętniających kwas żołądkowy.

Czy leczenie przynosi efekty?

Dowiedz się, jak często pacjent ma potrzebę zastosowania leku oraz czy obok leków zobojętniających zażywa też leki z grupy PPI lub antagonisty H2. Jeżeli zgaga dokucza regularnie, kilka razy w tygodniu i nawraca pomimo regularnego stosowania PPI, skieruj pacjenta do lekarza. Konsultacja lekarska jest wskazana także w przypadku pojawienia się dodatkowych dolegliwości takich jak problemy z przełykaniem, ból brzucha, nudności, spadek apetytu i masy ciała, krew w stolcu.

Czytaj też:

Bisakodyl w ciąży – Wyjaśniamy!

Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca (ChNS)

Wycofano leki z ranitydyną – czym je można zastąpić? [Q&A]

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?

Leki zobojętniające zawierające bizmut mogą powodować zmianę zabarwienia stolca na kolor ciemniejszy. Poinformuj pacjenta o takim potencjalnym działaniu. Leki zobojętniające zawierające magnez mogą wywoływać biegunki,^[5] natomiast zawierające glin mogą prowadzić do zaparć.^[5]

Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?

Warto pamiętać, że w przypadku podejrzenia o wrzody żołądka warto wykonać test na obecność bakterii H. pylorii. Test jest łatwy do wykonania i pomaga uniknąć badania endoskopowego,

Zachowaj ostrożność zalecając lub wydając leki zobojętniające takim grupom pacjentów jak:

• Pacjenci na diecie niskosodowej lub z chorobami serca – ze względu na ryzyko wzrostu ciśnienia. W tej grupie pacjentów lepszym wyborem będą preparaty niezawierające soli sodowych.
• Pacjenci z chorobami jelit – leki zobojętniające mogą wpływać na perystaltykę jelit zwiększając ryzyko zaparcia (np. sole glinu) lub biegunki (np. sole magnezu). Ostrożność powinni zachować przede wszystkim pacjenci cierpiący na choroby zapalne jelit (chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) czy zespół jelita drażliwego, w przebiegu których jednym z dominujących objawów są zaburzenia perystaltyki. Redukcję ryzyka zaburzeń pracy jelit można uzyskać stosując preparaty zawierające w swoim składzie jednocześnie związki o działaniu zapierającym, jak i przeczyszczającym (np. Manti).
• Kobiety w ciąży – z uwagi na fakt, ze tylko niektóre mają wystarczający profil bezpieczeństwa.
• Pacjenci z ciężką niewydolnością nerek lub dializowani – dotyczy to szczególnie preparatów zawierających sole glinu ze względu na ryzyko jego nadmiernej kumulacji na skutek utrudnionego wydalania wraz z moczem.

Zaproponuj zmiany w stylu życia

Poinformuj pacjenta, że proste zmiany w życiu takie jak zdrowa dieta, zmniejszenie masy ciała, zaprzestanie palenia, unikanie alkoholu, kawy, pikantnych i tłustych potraw mogą złagodzić objawy. Istotne jest również jedzenie małych posiłków, a częściej, gdyż zbyt pełny lub pusty żołądek może powodować pojawienie się nieprzyjemnych objawów. Ponadto zaznacz, że spanie z głową podniesioną o kilka centymetrów oraz jedzenie ostatniego posiłku kilka godzin przed snem również korzystnie wpływa na złagodzenie objawów.

Zobacz też: Z jakim ryzykiem wiąże się stosowanie inhibitorów pompy protonowej u osób starszych? – Wyjaśniamy!

Piśmiennictwo:

1. Green FW, Norton RA, Kaplan MM. Pharmacology and clinical use of antacids. Am J Hosp Pharm. 1975 Apr;32(4):425-9. abstract⬏
2. ChPL Alugastrin⬏
3. Maton PN, Burton ME. Antacids revisited: a review of their clinical pharmacology and recommended therapeutic use. Drugs. 1999 Jun;57(6):855-70 abstract⬏⬏
4. Ogawa R, Echizen H. Clinically significant drug interactions with antacids: an update. Drugs. 2011 Oct 1;71(14):1839-64. abstract ⬏
5. Wienbeck M, Erckenbrecht J, Strohmeyer G. Effect of antacids on intestinal motility. Z Gastroenterol. 1983 Mar;21 Suppl:111-6. abstract⬏⬏