Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) (ang. seborrheic dermatitis) to przewlekła choroba skóry, która może występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jej przyczyna dokładnie nie została poznana. Wiadomo, że zwiększone wydzielanie łoju sprzyja rozwojowi grzybów z rodzaju Malassezia, które powszechnie uważane jest za przyczynę choroby. W badaniach jednak nie potwierdzono związku między zwiększoną kolonizacją przez Malassezia a nasileniem objawów.[1] Malassezia to lipofilny grzyb obecny fizjologicznie na powierzchni skóry, który u osób skłonnych może indukować odpowiedź immunologiczną i charakterystyczne dla ŁZS zmiany.
Schorzenie występuje najczęściej na owłosionej skórze głowy oraz obszarach bogatych w gruczoły łojowe, takie jak środek czoła, skóra za uszami, skrzydełka nosa, policzki, górna część klatki piersiowej i okolica międzyłopatkowa. Łojotokowe zapalenie skóry może wystąpić na każdym etapie życia, a więc:
- u niemowląt, zwykle między 3. a 5. tygodniem w postaci ciemieniuchy (miejscowego, nadmiernego złuszczania się owłosionej skóry głowy z powstawaniem charakterystycznych żółtawych łusek),
- w okresie dojrzewania, pod wpływem zmian hormonalnych nadprodukcji sebum i zmiany jego składu (tj. zwiększenie ilości triglicerydów względem wolnych kwasów tłuszczowych i estrów); najczęściej w obrębie owłosionej skóry głowy, ucha, powiek, łuków brwiowych, brody, fałdów nosowo-wargowych, górnej i środkowej części klatki piersiowej oraz na plecach,
- oraz u osób po 50 roku życia.
Jakie czynniki sprzyjają rozwojowi łojotokowego zapalenia skóry?
Do czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia łojotokowego zapalenia skóry należą:
- nadmierna potliwość skóry,
- zaburzenia hormonalne,
- złe odżywianie się,
- skłonności genetyczne,
- zmniejszona odporność organizmu,
- nieodpowiednia higiena skóry,
- stosowanie drażniących skórę detergentów,
- nadmierna podaż witaminy A
- niedobór witaminy H, B6 i B2
- przyjmowanie następujących substancji: buspiron, chlorpromazyna, cymetydyna, gryzeofulwina, haloperidol, interferon alfa, lit, metyldopa, psoraleny, fenotiazyny, środki androgenne.
Objawy łojotokowego zapalenia skóry, czyli na co może skarżyć się pacjent?
Pacjent z łojotokowym zapaleniem skóry może skarżyć się na:
- błyszczenie się skóry, plamy rumieniowe występujące w okolicy koncentracji gruczołów łojowych, hipopigmentacja naskórka,
- złuszczający się naskórek z łuskami koloru szarego lub zabarwione przez łój na żółtawy kolor,
- nadmierne wypadanie włosów,
- świąd lub pieczenie,
- zaczerwienione powieki i zapalenie spojówek,
- występowanie naprzemiennych faz aktywności choroby z typowym łuszczeniem naskórka i świądem w okresie zimowym i remisji objawów w lecie.
Jak odróżnić ŁZS od łuszczycy, AZS i trądziku różowawego? Najbardziej charakterystyczne jest występowanie żółtawych łusek i zaostrzeń choroby w okresie zimowym – latem najczęściej obserwuje się poprawę.
Leczenie łojotokowego zapalenia skóry
Warto pamiętać, że leczenie ŁZS nie prowadzi do wyleczenia samej choroby, ale ma na celu redukcję uciążliwych dla pacjenta objawów – zmniejszenie świądu, zaczerwienienia, łuszczenia się skóry oraz poprawę ogólnego wyglądu skóry. W praktyce stosuje się miejscowe leki przeciwgrzybicze, disiarczek selenu, pirytonian cynku, mGKS i inhibitory kalcyneuryny, dziegcie i kwas salicylowy.[2][1] Jeśli leczenie miejscowe nie przynosi rezultatów stosuje się doustne leki przeciwgrzybicze.[1] Sposób leczenia uzależniony jest od wieku pacjenta oraz miejsca na skórze objętego chorobą. W przypadku młodzieży i osób dorosłych leczenie ma charakter długotrwały, a jego głównymi celami jest redukcja liczby drożdżaków na skórze, zmniejszenie produkcji łoju oraz łagodzenie stanów zapalnych.
Leki przeciwgrzybicze
W przypadku łojotokowego zapalenia owłosionej skóry głowy możesz polecić szampony zawierające ketokonazol (Mediket, Nizax, Nizoral, Noell, Zoxin-med), pirokton olaminy (Octopirox) lub cyklopiroks olaminy (Pirolam, Sebiprox i Ketoxin Med). Wydając szampon leczniczy przypomnij pacjentowi, aby nałożył go starannie na skórę głowy (nie tylko na włosy) i zanim go spłucze, pozostawił na 5–10 min (zgodnie z rekomendacją producenta).[1] W aptece dostępny jest również szampon z cyklopiroksem (Stieprox), dostępny tylko na receptę.
Na nieowłosioną skórę głowy stosuje się maści i kremy zawierające klotrimazol, izokonazol (Travogen) lub mikonazol (Daktarin), płyny na skórę z cyklopiroksolaminą (Hascofungin, Pirolam, Batrafen) i kremy (Pirolam). W sytuacji, gdy miejscowe leczenie jest nieskuteczne, a objawy nawracają lekarz może przepisać doustne leki z ketokonazolem lub itrakonazolem. Optymalny czas leczenia środkami przeciwgrzybiczymi to 3 – 4 tygodnie.[3]
Działanie przeciwgrzybicze wykazuje również siarczek selenu. Preparaty z siarczkiem selenu dostępne w aptece to Capitis Duo, Nizax control i Selsun Blue. Polecając ten preparat warto uprzedzić pacjenta, że szampon z tym składnikiem może odbarwiać kolor włosów farbowanych, jeśli nie zostanie spłukany w odpowiednim czasie, tak jak wskazuje ulotka.
Więcej informacji na temat leczenia łojotokowego zapalenia skóry, skuteczności i działania poszczególnych składników znajdziesz w najnowszych Zeszytach Aptecznych: Problemy dermatologiczne z perspektywy farmaceuty.
Glikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne
Do redukowania miejscowych zmian zapalnych stosuje się glikokortykosteroidy o małej i średniej sile działania w postaci maści, kremów, lotionów, roztworów, szamponów, żeli i pianek wydawanych na receptę lub dostępny bez recepty 0,5% krem z hydrokortyzonem. GKS nie powinno stosować się na twarz ze względu na ryzyko powstania teleangiektazji, zaniku skóry i spadku skuteczność przy dłuższym stosowaniu. W przypadku zmian owłosionej skóry głowy i tułowia należy stosować je jak najkrócej. Optymalny czas leczenia to 1 – 3 tygodnie.
Gdy zmiany pojawiają się na twarzy lekarz najprawdopodobniej przepisze inhibitory kalcyneuryny – pimekrolimus w kremie (Elidel) lub takrolimus w maści (Protopic). Realizując receptę na inhibitory kalcyneuryny przypomnij pacjentowi, aby stosował filtry ochronne i unikał ekspozycji na słońce. Warto pamiętać, że nadmierne opalanie się stymuluje łojotok.
Pielęgnacja skóry u pacjenta z łuszczycą
W przypadku skóry nieowłosionej polecane są preparaty o działaniu złuszczającym, przeciwłojotokowym (kwas salicylowy, mocznik, kwas migdałowy), kremy z dodatkiem składników przeciwgrzybiczych i inne kosmetyki, w których skład wchodzą związki mineralne, takie jak cynk lub siarczek selenu. Unikać należy jednak wysuszających skórę mydeł. W zamian powinno wybierać się syndety oraz preparaty pozbawione substancji, które mogą dodatkowo podrażniać skórę (na przykład zapachowych olejków eterycznych).[4]
| Polecamy | Odradzamy |
|---|---|
| Łagodne kosmetyki o działaniu seboregulującym i złuszczającym martwy naskórek | Używania kosmetyków z silnymi detergentami (na przykład SDS, mydła) ze względu na wysuszanie i podrażnianie skóry |
| Kremy przeznaczonymi do skóry łojotokowej o działaniu nawilżającym celem wspomagania odbudowy bariery naskórkowej | Używanie kosmetyków na bazie alkoholu, mogą one początkowo dawać złudzenie łagodzenia łojotoku, jednak przy dłuższym stosowaniu mogą doprowadzić do "odbicia" i nasilenia łojotoku |
| Zadbanie o prawidłową zbilansowaną dietę, suplementację witaminami B2 i PP oraz mikroelementami (selen) | Nadmierną higienę skóry |
| Regularne czyszczenie przyborów do pielęgnacji włosów | Stosowanie tłustych kosmetyków, pudrów zatykających pory i natłuszczanie skóry głowy olejami, które mogą stać się pożywką dla lipofilnych grzybów |
U osób z łagodną postacią łojotokowego zapalenia skóry owłosionej i łupieżem tłustym istotną rolę odgrywa codzienna prawidłowa pielęgnacja włosów. Konieczny jest nie tylko szampon przeciwłupieżowy, ale również kosmetyki, które będą złuszczać zrogowaciałe komórki naskórka, posiadać dobre właściwości nawilżające oraz działać seboregulująco.
W tabeli poniżej wymienione zostały przykładowe kosmetyki dostępne w aptece przeznaczone do łojotokowej skóry głowy.
| mycie |
|
| pielęgnacja |
|
| łagodzenie i tonizacja |
|
| złuszczanie i seboregulacja |
|
Więcej na temat łojotokowego zapalenia skóry i jego szczególnej odmiany, ciemieniuchy znajdziesz w najnowszym Zeszycie Aptecznym: Problemy dermatologiczne z perspektywy farmaceuty. Zaglądnij na stronę wydawnictwo.farm.
Piśmiennictwo
- Tuszyński K. et al.: Zeszyty Apteczne: Problemy dermatologiczne z perspektywy farmaceuty, Wydawnictwo opieka.farm, Kraków, 2018 sklep⬏⬏⬏⬏
- Medscape.com: Samuel T Selden, Seborrheic Dermatitis [dostęp: 14.04.2016] link⬏
- Johnson BA, Nunley JR. Treatment of seborrheic dermatitis. Am Fam Physician. 2000 May 1;61(9):2703-10, 2713-4. PubMed PMID: 10821151. abstrakt⬏
- Thomas Berk, MD, Noah Scheinfeld, MD Seborrheic Dermatitis. P T. 2010 Jun; 35(6): 348–352. pełny tekst ⬏
Z własnego doświadczenia na łzs mega mi pomóg szampon na bazie ichtiolu, piroktonu olaminy, siarczku selenu i białej glinki.
A co one dają dokładnie?
Działają antybakteryjnie, oczyszczają, regenerują skórę i poprawiaja elastycznośc skóry :> Jak miałam je w tym zestawie z Seborh to mi widocznie pomogły.