Loperamid został po raz pierwszy zsyntetyzowany w 1969 roku przez belgijskiego lekarza Paula Janssena, założyciela firmy Janssen Pharmaceuticals. Firma jest obecnie częścią koncernu Johnson & Johnson, doskonale znanego opinii publicznej jako producenta jednej ze szczepionek przeciw Covid-19. W latach 50. XX wieku Janssen rozpoczął długoletnie badania nad opioidami. Swoistym prekursorem loperamidu był difenoskylat, wynaleziony przez Janssena w 1956 r. Wspólną cechą obydwu związków jest brak działania przeciwbólowego charakterystycznego dla opioidów. Difenoksylat został wyparty z rynku farmaceutycznego właśnie przez loperamid, z uwagi na większe bezpieczeństwo stosowania loperamidu i mniejsze ryzyko skutków ubocznych.
W 1976 r. agencja FDA dopuściła loperamid do obrotu na terenie USA a już w latach 80. XX wieku loperamid był najlepiej sprzedającym się lekiem przeciwbiegunkowym w całych Stanach Zjednoczonych.
Od początku Janssen promował swój produkt pod nazwą Imodium. Lek do dziś jest produkowany i sprzedawany na całym świecie pod tą nazwą. Początkowo, loperamid był dostępny także w formie kropli (Imodium Drops) i syropu. Miał być lekiem przeciwbiegunkowym dedykowanym dzieciom. Jednak ze względu na potwierdzone przypadki zgonów w wyniku porażennej niedrożności jelit, w latach 90. zakazano jego stosowania u dzieci do 5. roku życia.
W 1993 r. w Niemczech, uruchomiono produkcję loperamidu w postaci tabletek ulegających rozpuszczeniu w jamie ustnej, z angielskiego oral dissolving tablets. Wykorzystano technologię Zydis, która polega na suszeniu sublimacyjnym roztworu lub zawiesiny w rozpuszczalnej matrycy.
Warto wiedzieć, że w 2013 roku loperamid w tabletkach w dawce 2 mg został wpisany na światową listę kluczowych leków według WHO. Lista jest aktualizowana co 2 lata począwszy od 1977 r. To swego rodzaju baza, na podstawie której, kraje na całym świecie powinny tworzyć własne spisy kluczowych leków o potwierdzonej skuteczności i bezpieczeństwie stosowania.
Obecnie w Polsce loperamid jest dostępny w dawce 2 mg w postaci tabletek Laremid, kapsułek Stoperan oraz tabletek ODT Imodium Instant.

Loperamid wiąże się z obwodowymi receptorami opioidowymi w jelicie cienkim. Hamuje perystaltykę, zmniejsza wydzielanie wody i elektrolitów do światła przewodu pokarmowego, zwiększa napięcie zwieracza odbytu. Prowadzi to do zmniejszenia częstotliwości i liczby wypróżnień. Loperamid, w dawkach terapeutycznych, nie przechodzi przez barierę krew-mózg, dlatego nie oddziałuje na układ nerwowy w sposób typowy dla opioidów.
Stosowany jest doraźnie u pacjentów powyżej 6. roku życia w leczeniu ostrej biegunki, ale bez towarzyszącej gorączki. Ponadto sprawdzi się też u osób ze zdiagnozowanym zespołem jelita drażliwego w trakcie epizodu ostrej biegunki.
Leki zawierające loperamid to również niezbędny element wakacyjnej apteczki, przede wszystkim u osób podróżujących do krajów o niższym standardzie sanitarno – higienicznym. To lek 1. rzutu w terapii tzw. biegunki podróżnych.
Dawkowanie loperamidu u dorosłych rozpoczyna się od 2 tabletek. Następnie stosuje się 1 tabletkę po każdym wypróżnieniu. Ważne, aby nie przekraczać maksymalnej dawki dobowej 16 mg czyli 8 tabletek. W przypadku dzieci, początkowo podaje się 1 tabletkę a kolejne muszą być dostosowane do masy ciała (max. 3 tabl/20 kg mc/ dobę). W praktyce, częściej wydajecie z apteki leki z loperamidem dorosłym pacjentom.
Niewątpliwą zaletą jest fakt, że loperamid zaczyna działać już w ciągu 1 godziny od przyjęcia leku. Plasuje go to wysoko w kategorii najbardziej znanych i lubianych przez pacjentów leków przeciwbiegunkowych.

Jeśli pacjent, oprócz biegunki zgłasza wysoką gorączkę lub krew w stolcu zaleć konsultację lekarską. Te objawy mogą wskazywać na bakteryjne pochodzenie biegunki. W tym przypadku stosowanie loperamidu należy połączyć z odpowiednią antybiotykoterapią. Samo zwolnienie perystaltyki, zwiększa ryzyko działań niepożądanych, związanych z produkcją toksyn bakteryjnych. Wytyczne z 2016 roku, opublikowane w czasopiśmie The Americam Journal of Gastroenterology wskazują, że równoczesne stosowanie loperamidu podczas antybiotykoterapii pozwala zredukować liczbę oddawanych stolców, co zwiększa szanse antybiotyku na zadziałanie w świetle jelita.
Według ChPL loperamid może być stosowany u dzieci powyżej 6. roku życia. Wytyczne organizacji ESPGHAN z 2014 roku nie rekomendują podawania go dzieciom poniżej 5. r. ż. ze względu na niski stosunek korzyści do ryzyka wystąpienia działań niepożądanych, w tym nadmiernej senności i zawrotów głowy.
Pamiętajcie, że podstawą leczenia biegunek zarówno u dzieci jak i dorosłych jest doustna terapia nawadniająca. Dlatego, gdy wydajesz pacjentowi lek zawierający loperamid, zapytaj czy posiada preparat nawadniający. Jeśli nie, rekomenduj taki, którego skład jest zbliżony do wzorcowego DPN według WHO lub ESPGHAN. Więcej o preparatach elektrolitowych dowiecie się w kolejnym odcinku Pogadanek.
Gdy podejrzewasz, że biegunka może być spowodowana antybiotykoterapią, odradź stosowanie loperamidu. Nie udowodniono jego skuteczności w leczeniu biegunek poantybiotykowych. W tym przypadku lepiej polecić preparat zawierający probiotyk o udokumentowanej skuteczności w tym wskazaniu, np. zawierający szczep S. boulardii lub L. rhamnosus GG.

Loperamid, przyjmowany w dawkach terapeutycznych, nie wywołuje istotnych klinicznie interakcji. Jest jednak metabolizowany przez izoenzymy CYP3A4 i CYP2C8 i jednoczesne stosowanie inhibitorów tych izoenzymów może wywoływać wzrost jego biodostępności. Przykładem jest farmakokinetyczna interakcja między loperamidem i kotrimoksazolem , gdyż trimetoprim jest inhibitorem CYP2C8.
Loperamid w normalnych warunkach nie przenika do OUN. Jest substratem glikoproteiny P, która usuwa go z komórek bariery krew mózg. Ryzyko związane z jego stosowaniem pojawia się po przekroczeniu maksymalnej dawki dobowej czyli 16 mg. Wzrost jego penetracji do mózgu może skutkować depresją ośrodka oddechowego, a także wydłużeniem odcinka QT co prowadzi do ciężkiej arytmii zwanej „baletem serca”.

Na koniec, warto wiedzieć, że istnieje zjawisko nadużywania loperamidu w celach rekreacyjnych. Wysokie dawki od 70 do 200 mg pozwalają na przenikanie substancji przez barierę krew-mózg i wskutek oddziaływania na receptory opioidowe w ośrodkowym układzie nerwowym mogą powodować euforię. W 2017 roku FDA zwróciła uwagę na problem nadużywania loperamidu, także jako środek eliminujący objawy odstawienia opioidów. Jest określany mianem „metadonu dla ubogich”. Początkowo, FDA wprowadziła obowiązek umieszczania na etykietach produktów zawierających loperamid, ostrzeżeń na temat niebezpieczeństwa nadużywania leku. Rok później, w styczniu 2018 roku, agencja ogłosiła nowe ograniczenia dotyczące pakowania produktów leczniczych. Zasugerowano zmianę opakowania do ośmiu 2-miligramowych tabletek w blistrze. Nowe przepisy mają ograniczyć sprzedaż loperamidu w dużych butelkach, głównie przez internet.
W Polsce dostępne są w obrocie opakowania nawet 20-tabletkowe, np. preparatu Laremid. Nie ma też żadnych ograniczeń, dotyczących ilości opakowań wydawanych bez recepty. Bądźcie jednak czujni i w razie podejrzenia stosowania dużych dawek loperamidu, poinformujcie pacjenta o ryzyku związanym z przedawkowaniem leku.

To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.