Synonimy: kordyceps chiński
Maczużnik chiński, inaczej kordyceps chiński, to gatunek grzyba pasożytującego na owadach, naturalnie występujący w wysokich partiach azjatyckich gór. Pozyskiwanie i sprzedaż maczużnika chińskiego to często podstawowa forma zarobku mieszkańców górskich wiosek w Nepalu, Chinach i Bhutanie. Dla celów komercyjnych kordyceps chiński pozyskiwany jest przede wszystkim na drodze hodowli komórkowej grzyba w warunkach laboratoryjnych. Ocena in vitro i badania kordycepsu oraz jego składników chemicznych na zwierzętach sugerują potencjalne zastosowania terapeutyczne, jednak przeprowadzono bardzo niewiele dużych, kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją, które mogłyby dowieść jego właściwości leczniczych w poszczególnych wskazaniach. Wszystkie dostępne na polskim rynku preparaty kordycepsu chińskiego to suplementy diety, w związku z czym jakość oraz ilość surowca w nich zawarta nie podlega kontroli.
Działanie i zastosowanie maczużnika
Za działanie kordycepsu chińskiego odpowiedzialne mają być substancje takie jak kordycepina (3’-deoksyadenozyna, ang. cordycepin), nukleozydy, sterole (w tym ergosterol), wolne kwasy tłuszczowe oraz różne polisacharydy. Mechanizm działania maczużnika chińskiego jest wypadkową zawartych w nim substancji i ma polegać m.in. na wpływie na receptory dla adenozyny, aktywności immunomodulującej i zwiększaniu uwalniania glukozy z trzustki. Tradycyjnie maczużnik chiński stosowany jest w celu zwiększenia odporności, poprawienia wydolności wysiłkowej oraz spowalniania procesów starzenia. Surowiec znajduje również zastosowanie w łagodzeniu przebiegu chemioterapii, cukrzycy, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz układu oddechowego, chorób wątroby i nerek, a także zaburzeń seksualnych. Kordyceps był stosowany u osób starszych w celu złagodzenia osłabienia, impotencji i zmęczenia związanego ze starzeniem się, a w badaniach opisywano poprawę zgłaszanych przez pacjentów objawów. | Badania kliniczne wskazują na potencjalne zastosowanie maczużnika w leczeniu chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, wątroby, a także w leczeniu nowotworów, zaburzeń seksualnych i chorób nerek. Dowody na skuteczność surowca w poprawie glikemii i poprawie odporności pochodzą jedynie z badań in vitro lub na zwierzętach. Maczużnik prawdopodobnie nie wpływa na wydolność u sportowców.
Niewystarczające dowody na skuteczność maczużnika
Do popularnych zastosowań maczużnika chińskiego, których badania kliniczne nie uzasadniają lub dowody przez nie dostarczane są niewystarczające, należą:
- Choroby układu oddechowego – badania kliniczne przeprowadzone wśród pacjentów chorujących na astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc i zapalenie oskrzeli sugerują skuteczność kordycepsu w tych wskazaniach,[1][2] jednak ich metodologia nie została opisana lub badania miały charakter otwarty
- Choroby układu sercowo-naczyniowego – długoterminowe, otwarte badania kliniczne dotyczące niewydolności serca opisują wpływ kordycepsu (jako dodatku do konwencjonalnej terapii ) na poprawę czynności serca, arytmii i ogólnej jakości życia, ale nie zostały jeszcze potwierdzone dużymi, wysokiej jakości badaniami klinicznymi.[2][3]
- Choroby wątroby – otwarte badania kliniczne przeprowadzone z udziałem pacjentów z czynnym zapaleniem wątroby i marskością wątroby wykazały poprawę wyników testów czynnościowych wątroby u pacjentów przyjmujących kordyceps.[3][2][4]
- Notwotwory – ograniczone badania kliniczne wskazują na subiektywną poprawę objawów, zwiększoną tolerancję na promieniowanie i chemioterapię oraz zmniejszenie wielkości guza przy jednoczesnym podawaniu kordycepsu.[3] Doświadczenia na zwierzętach sugerują ochronną rolę kordycepsu w urazach wywołanych radioterapią i chemioterapią, ze zwiększonym czasem przeżycia wykazanym u myszy.
- Zaburzenia aktywności seksualnej – w badaniach klinicznych z udziałem osób starszych zgłaszano poprawę popędu seksualnego.[5][3]
- Choroby nerek – przegląd Cochrane z 2014 roku obejmujący 22 badania z udziałem ponad 1700 pacjentów wykazał, że przyjmowanie kordycepsu wpływało na poprawę czynności nerek, czego przejawem było zwiększenie klirensu kreatyniny oraz zmniejszenie stężenia azotu mocznikowego i kreatyniny.[6] U pacjentów, którym kordyceps był podawany jednocześnie z aminoglikozydami lub cyklosporyną A obserwowano mniejszą nefrotoksyczność.[2]
Badania na zwierzętach sugerują, że kordyceps może obniżać poziom glukozy we krwi przez poprawę metabolizmu glukozy i zwiększenie wrażliwości na insulinę, jednak brakuje badań o wystarczającej jakości danych przeprowadzonych z udziałem ludzi.
Pomimo wykazania zwiększonej aktywności poszczególnych enzymów oraz komórek układu odpornościowego w badaniach in vitro potencjalne działanie przeciwzapalne kordycepsu chińskiego nie zostało zbadane.
Brak dowodów na skuteczność maczużnika
Badania z randomizacją oraz podwójnie zaślepione badania kliniczne z udziałem zdrowych ochotników i sportowców nie wykazały żadnego wpływu na wydolność tlenową, wytrzymałość ani wydajność. W trzech z tych badań klinicznych kordyceps był stosowany w połączeniu z ekstraktami z johimby lub różeńca górskiego, ale nie stwierdzono różnicy w porównaniu z placebo [7][8][9]
Bezpieczeństwo stosowania maczużnika
Przyjmowanie preparatów z maczużnikiem chińskim uznawane jest za stosunkowo bezpieczne, jednak dostępne dane dotyczą wyłącznie stosowania krótkotrwałego. W większości badań kordyceps chiński stosowany był w dawce od 3 do 6 g dziennie, a dostępne na polskim rynku preparaty tego surowca zawierają znacznie mniejsze dawki. W badaniach klinicznych zgłaszano łagodne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, w tym biegunkę, suchość w ustach i nudności.
Interakcje maczużnika
Żadne interakcje maczużnika chińskiego nie zostały potwierdzone danymi o wystarczającej jakości. Potencjalnie istnieje ryzyko nasilenia działania antykoagulantów i inhibitorów monoaminooksydazy. Ponadto może wystąpić nasilenie działania leków przeciwwirusowych i hipoglikemizujących. Jednoczesne stosowanie kordycepsu z lekami immunosupresyjnymi może osłabiać ich działanie.
Preparaty dostępne na rynku zawierające maczużnik chiński
Dostępne na rynku preparaty zawierające maczużnik chiński mają status suplementów diety. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Wybrane suplementy zawierające maczużnik chiński.
| Nazwa preparatu | Zawartość maczużnika w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Pharmovit Kordyceps Maczużnik Chiński | 400 mg ekstraktu 4:1 | – |
| Cordyceps-kapsułki 655 mg | 1965 mg | Suplement diety wspomagający odporność organizmu, mający działanie antyalergiczne i pomagający w usunięciu toksyn z organizmu. |
| Cordyceps-mielony grzyb | 2 g | Suplement diety polecany osobom chcącym wspomóc układ immunologiczny organizmu oraz regulację poziomu cukru we krwi. |
| Cordyceps BIO-ekstrakt kapsułki | 700 mg ekstraktu | – |
| Grzyby witalne Bio-kapsułki 400 mg | 399,99 mg
Pozostałe składniki: Bio reishi, bio chaga |
Suplement diety uzupełniający dietę w witaminy, minerały, błonnik i enzymy. |
Piśmiennictwo
- Holliday, J.C., Cleaver, M.P. (2008). Medicinal Value of the Caterpillar Fungi Species of the Genus Cordyceps (Fr.) Link (Ascomycetes). A Review. International Journal of Medicinal Mushrooms, 10, 219–234.⬏
- Zhu, J. S., Halpern, G. M., Jones, K. (1998a). The scientific rediscovery of a precious ancient Chinese herbal regimen: Cordyceps sinensis: part II. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 4(4), 429–457. https://doi.org/10.1089/acm.1998.4.429⬏⬏⬏⬏
- Holliday, J.C., Cleaver, M.P. (2008). Medicinal Value of the Caterpillar Fungi Species of the Genus Cordyceps (Fr.) Link (Ascomycetes). A Review. International Journal of Medicinal Mushrooms, 10, 219–234.⬏⬏⬏⬏
- Ng, T. B., Wang, H. X. (2005). Pharmacological actions of Cordyceps, a prized folk medicine. The Journal of pharmacy and pharmacology, 57(12), 1509–1519. https://doi.org/10.1211/jpp.57.12.0001⬏
- Zhu, J. S., Halpern, G. M., Jones, K. (1998b). The scientific rediscovery of an ancient Chinese herbal medicine: Cordyceps sinensis: part I. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 4(3), 289–303. https://doi.org/10.1089/acm.1998.4.3-289⬏
- Zhang, H. W., Lin, Z. X., Tung, Y. S., Kwan, T. H., Mok, C. K., Leung, C., Chan, L. S. (2014). Cordyceps sinensis (a traditional Chinese medicine) for treating chronic kidney disease. The Cochrane database of systematic reviews, (12), CD008353. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008353.pub2⬏
- Herda, T. J., Ryan, E. D., Stout, J. R., Cramer, J. T. (2008). Effects of a supplement designed to increase ATP levels on muscle strength, power output, and endurance. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 5, 3. https://doi.org/10.1186/1550-2783-5-3⬏
- Earnest, C. P., Morss, G. M., Wyatt, F., Jordan, A. N., Colson, S., Church, T. S., Fitzgerald, Y., Autrey, L., Jurca, R., Lucia, A. (2004). Effects of a commercial herbal-based formula on exercise performance in cyclists. Medicine and science in sports and exercise, 36(3), 504–509. https://doi.org/10.1249/01.mss.0000125157.49280.af⬏
- Colson, S. N., Wyatt, F. B., Johnston, D. L., Autrey, L. D., FitzGerald, Y. L., Earnest, C. P. (2005). Cordyceps sinensis- and Rhodiola rosea-based supplementation in male cyclists and its effect on muscle tissue oxygen saturation. Journal of strength and conditioning research, 19(2), 358–363. https://doi.org/10.1519/R-15844.1⬏
