Transkrypcja:
Dzień dobry, dzisiaj opowiem Państwu o dwóch substancjach, czyli o makrogolach i bisakodylu. Jakich informacji udzielić pacjentowi na temat tych substancji i w jakich sytuacjach je polecać? Zapraszam.
Bisakodyl został wprowadzony na rynek jako lek przeczyszczający w Niemczech w 1952 roku pod nazwą Dulcolax, a w Polsce Dulcobis, i zastąpił stosowaną do tej pory fenoloftaleinę, do której jest strukturalnie podobny. Bisakodyl widnieje na światowej liście kluczowych leków według WHO. Makrogole mają krótszą historię, w Stanach Zjednoczonych zostały dopuszczone do użytku medycznego pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Szybko jednak zdobyły popularność, a wraz ze zwiększającą się ilością danych klinicznych dotyczących ich skuteczności i bezpieczeństwa stosowania znalazły miejsce w wytycznych leczenia zaparcia, w tym także w pierwszych polskich pediatrycznych wytycznych diagnostyki i leczenia zaparcia czynnościowego.
Bisakodyl jest miejscowo działającą substancją o działaniu przeczyszczającym. W jelicie grubym ulega hydrolizie do aktywnej pochodnej, która poprzez bezpośredni wpływ na zwoje podśluzówkowe powoduje nasilenie czynności skurczowej jelit i pobudzenie perystaltyki. Ponadto, bisakodyl zwiększa zawartość wody i elektrolitów w świetle. Bisakodyl przyjmowany przed snem naśladuje naturalny rytm okołodobowy promujący perystaltykę i wydzielanie płynu w jelitach, powodujący wypróżnienie nad ranem. Bisakodyl jest dostępny w postaci tabletek dojelitowych w dawce 5 mg i w postaci czopków w dawce 10 mg. Wskazania do stosowania obejmują krótkotrwałe, objawowe leczenie zaparć różnego pochodzenia, przygotowanie do badań diagnostycznych oraz leczenie przed i pooperacyjne, w stanach wymagających ułatwienia defekacji.
Makrogole są substancjami o działaniu osmotycznym. To polimery zbudowane z połączonych ze sobą cząsteczek tlenku etylenu- inaczej PEG, czyli glikol polietylenowy. W terapii zaparcia znajdują zastosowanie jedynie te o stosunkowo małej masie cząsteczkowej, Preparaty zawierające makrogole są dostępne bez recepty w postaci roztworu doustnego. Stosuje się je w objawowym leczeniu zaparć ostrych i przewlekłych oraz do zmiękczania twardych mas kałowych.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań.
Tabletki Dulcobis zawierające bisakodyl przyniosą szybki efekt w ostrym zaparciu, działanie następuje już po 6 do 12 godzinach od podania. Bisakodyl w tabletkach można zastosować u dzieci od 4. r. ż. w dawce 5 mg, a u starszych dzieci i dorosłych w dawce 5-10 mg. Należy go podawać raz na dobę, przed snem. Tabletki dojelitowe nie powinny być przyjmowane wraz ze środkami zmniejszającymi zakwaszenie górnego odcinka przewodu pokarmowego, takimi jak mleko, leki zobojętniające sok żołądkowy lub inhibitory pompy protonowej, aby zapobiec przedwczesnemu rozpuszczaniu otoczki tabletki. Bisakodyl w czopkach można zarekomendować dorosłym i dzieciom powyżej 10. r. ż. Działanie przeczyszczające następuje średnio po 20 minutach (10-45 minut od podania). Okres samodzielnego stosowania bisakodylu nie powinien przekraczać 5 dni. W razie potrzeby terapia powinna być kontynuowana makrogolami, które można stosować w leczeniu zaparć przewlekłych.
Makrogole to substancje pierwszego wyboru w leczeniu zaparć zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Działają łagodnie, a efekt przeczyszczający występuje po 1-3 dniach. Przekaż pacjentowi, że płyn doustny Dulcosoft ma neutralny smak i można go łatwo podać rozcieńczając dowolnym napojem, ciepłym lub zimnym, o objętości około 150 ml. Dorosły powinien przyjąć 20–40 ml roztworu na dobę, a dziecku podać dawkę dostosowaną do jego wieku. Dla dzieci w wieku od 4 do 7 lat jest to 16–32 ml, dla dzieci w wieku od 2 do 3 lat: 8–16 ml, a niemowlętom od 6 miesięcy do 1 roku należy podać 8 ml. Odpowiednią dawkę roztworu najlepiej podać jednorazowo, rano. Dzieci poniżej 8 roku powinny przed przyjęciem DulcoSoft skonsultować się z lekarzem.
Makrogole są bezpieczne nawet przy długotrwałym stosowaniu. Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, nie działają drażniąco, nie wywołują nadmiernych skurczy jelit i zaburzeń elektrolitowych. Nie zmieniają składu flory jelitowej. Pozostają skuteczne przy długim stosowaniu, nie uzależniają, nie powodują tolerancji i konieczności zwiększania dawek.
Przegląd systematyczny Cochrane, który porównywał działanie makrogolu do laktulozy wykazał, że w porównaniu z laktulozą makrogole wykazują wyższą skuteczność u pacjentów z przewlekłymi zaparciami, skutkującą częstszymi wypróżnieniami, luźniejszymi stolcami i zmniejszeniem bólu brzucha. Makrogole są też lepiej tolerowane od laktulozy. Laktuloza w jelicie grubym jest rozkładana przez florę jelitową do kwasów organicznych i dwutlenku węgla i może powodować działania niepożądane w postaci wzdęć oraz bólu brzucha. Natomiast makrogole nie ulegają fermentacji w świetle jelita i nie są metabolizowane przez mikrobiotę jelitową. Dlatego według polskich wytycznych pediatrycznych makrogole są lekiem pierwszego wyboru zarówno we wstępnym, jak i podtrzymującym leczeniu zaparcia, a laktuloza powinna być stosowana tylko w sytuacji niedostępności lub nietolerancji makrogoli.
Warto wiedzieć, że zarówno bisakodyl jak i makrogole są przeciwwskazane u pacjentów z niedrożnością jelit i ostrymi stanami zapalnymi w obrębie jamy brzusznej i jelit. Jeśli u pacjenta oprócz zaparcia występują takie objawy jak krew w stolcu, silne bóle brzucha, wymioty, rozdęcie brzucha lub niezamierzony spadek masy ciała, skieruj go do lekarza, gdyż mogą oznaczać poważną przyczynę dolegliwości.
Makrogole są bezpieczne zarówno w ciąży jak i w laktacji. Roztwór Dulcosoft może być stosowany przez cukrzyków oraz osoby z nietolerancją glutenu i laktozy.
Na zakończenie dodam, że dawkę makrogoli dostosowuje się indywidualnie do pacjenta. Zdarza się, że lekarz zaleca dawki przekraczające te zalecane w ulotce. Dodatkowo, leczenie makrogolami może trwać wiele miesięcy i szczególnie u dzieci powinno być odstawiane stopniowo. Dlatego wygodną formą są makrogole w postaci roztworu doustnego, która pozwala w łatwy sposób dostosowywać dawki.
Opracowanie merytoryczne: mgr farm. Katarzyna Lisiecka
