Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o maślanie sodu. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Maślan sodu dostępny jest w preparatach zarejestrowanych jako żywność specjalnego przeznaczenia medycznego pod nazwami handlowymi Debutir, Ibesan maślan, Rebutestin, Butiner czy Intesta. Brak jest na rynku produktów leczniczych z tym składnikiem, nie jest on również zarejestrowany przez FDA, ani popularny za granicą.
Producenci zalecają stosowanie maślanu sodu jako substancji odżywiającej nabłonek jelit, w przypadku występowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. Takie postępowanie dietetyczne jest zalecane m.in. w przypadku chorób czynnościowych jelit, w tym w zespole jelita drażliwego, biegunkach, w tym w biegunce podróżnych, w nieswoistych chorobach jelit, chorobie uchyłkowej, zapaleniu jelit po radio- i chemioterapii, stanach po zabiegach chirurgicznych w obrębie przewodu pokarmowego, zaburzeniach składu mikrobioty jelitowej, również po antybiotykoterapii a także w przypadku diety ubogoresztkowej. Warto jednak zaznaczyć, że brak jest jednoznacznych wyników z badań klinicznych potwierdzających skuteczność maślanu sodu w tych wskazaniach.
Maślan sodu dostarcza do jelit kwas masłowy, czyli substancję która w naturalnych warunkach jest wytwarzana w świetle jelit przez bakterie z rodzaju Lactobacillus, Bifidobacterium czy Faecalibacterium. W przebiegu większości schorzeń przewodu pokarmowego obserwuje się zaburzenia składu mikrobioty jelitowej, które skutkować mogą niedostateczną ilością wytwarzanego kwasu masłowego w świetle jelit. Maślan, propionian oraz octan są zaliczane do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, czyli tak zwanych SCFA (z ang. short-chain fatty acids), które wywierają biologiczne działanie na ekosystem przewodu pokarmowego. Maślan stanowi kluczowe źródło energii dla erytrocytów i działa troficznie na nabłonek okrężnicy, wspierając odbudowę zaburzonej integralności strukturalnej i funkcjonalnej bariery nabłonkowej. Maślan sodu sprzyja również odbudowie mikrobioty jelitowej poprzez hamowanie namnażania szczepów patogennych i sprzyjanie rozwojowi szczepów pożądanych. Zwróć uwagę, że suplementacja odpowiednimi szczepami bakteryjnymi, czyli podaż probiotyków, również może nieść ze sobą zwiększenie stężenia maślanu sodu w świetle jelit.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?
Przekaż pacjentowi, że stosowanie maślanu sodu jest postępowaniem bezpiecznym, a w badaniach klinicznych nie odnotowywano istotnych działań niepożądanych jego stosowania. Możesz go rekomendować pacjentom poszukującym dodatkowych preparatów w przebiegu chorób będących wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Wydając z apteki preparaty z maślanem sodu upewnij się, że pacjent nie wymaga konsultacji lekarskiej. Do objawów alarmowych, które wymagają bezwzględnej wizyty u lekarza należą: utrata masy ciała bez znanej przyczyny, krwiste stolce, fusowate wymioty, krwawienie z odbytu, występowanie w rodzinie raka jelita grubego czy przewlekłe występowanie biegunek. Zapytaj zatem, czy pacjent nie obserwuje u siebie któregoś z tych objawów.
Dostępne na rynku preparaty możesz polecać już od 7. roku życia. Dawkowanie uzależnione jest od porcji maślanu sodu w preparacie. Zaleć pacjentowi, by przyjmował preparat z posiłkiem, a w przypadku przyjmowania jednej porcji na dzień najlepiej wieczorem. Preparaty w postaci kapsułek powinny być przyjęte w całości, bez rozgryzania czy żucia. Postępowanie dietetyczne powinno trwać co najmniej 3 miesiące, co podyktowane jest wynikami z badań klinicznych, które trwały co najmniej 12 tygodni.
Dowody z badań klinicznych nad maślanem sodu są niejednoznaczne, co więcej większość z badań nad wykorzystaniem maślanu w chorobach jelit została przeprowadzona w Polsce, co może być przyczyną dużej popularności preparatów w naszym kraju, a mniejszej za granicą. W podwójnie zaślepionym kontrolowanym badaniu z randomizacją z 2022 roku wykazano, że kwas masłowy zmniejsza nasilenie bólu brzucha oraz uczucia niepełnego wypróżnienia u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. W kolejnym wieloośrodkowym badaniu z randomizacją oceniano wpływ maślanu sodu na choroby zapalne jelit zarówno w populacji dziecięcej jak i osób dorosłych. Nie wykazano, by suplementacja dawką 300 mg/dobę przez okres 12 tygodni przyniosła pacjentom korzyściból W randomizowanym badaniu z kontrolą placebo na grupie 70 osób stosujących maślan sodu jako uzupełnienie standardowego leczenia, zauważono zmniejszenie nasilenia ocenianych objawów klinicznych. Nie były to jednak efekty znamienne statystycznie. Stwierdzono natomiast istotne zmniejszenie występowania dolegliwości bólowych brzucha przy defekacji. Obserwowano również spadek występowania bólu brzucha po posiłku, ale efekt nie był statystycznej istotny.
O czym warto wiedzieć, gdyby dociekliwy pacjent pytał? Z uwagi na konieczność dostarczenia maślanu sodu do światła jelit preparaty muszą być poddane odpowiednim procesom technologicznym. Na polskim rynku dostępne są preparaty w postaci tabletek dojelitowych, poddawane mikrokapsułkowaniu lub wykorzystujące technologię matrycy trójglicerydowej, co zabezpiecza przed wchłanianiem preparatu w żołądku i zapewnia stopniowe uwalnianie substancji na całej długości jelit. W większości badań klinicznych używano preparatów mikrokapsułkowanych.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.
