Melisa była używana w starożytnej Grecji i Rzymie miejscowo do leczenia ran. W średniowieczu zaczęto wykorzystywać jej właściwości nasenne, a w XVII wieku angielski zielarz Culpeper stwierdził, że może ona poprawiać nastrój i stymulować procesy myślowe.

Surowce

Liść melisy – Melissae folium

Skład chemiczny

Głównymi substancjami aktywnymi są olejek eteryczny (cytral, cytronelal), kwasy fenolowe, garbniki typu Labiatae (kwas rozmarynowy), flawonoidy, triterpeny^[1] i kwasy triterpenowe.

Działanie

Liść melisy wykazuje działanie:

• przeciwlękowe i uspokajające (w badaniach in vitro wykazano, że ekstrakt metanolowy hamuje transaminazę GABA – enzym rozkładający kwas gammaaminomasłowy,^[2][3]
• przeciwwirusowe (w badaniach klinicznych potwierdzono skuteczność przeciw wirusowi opryszczki),^[4][5][6]
• antybakteryjne i przeciwgrzybicze (badania in vitro nad Candida albicans),^[7]
• wspomagające pamięć,^[8][9]
• regulujące poziom cholesterolu (potwierdziły to badania prowadzone na myszach),^[1]
• przeciwzapalne, przeciwbólowe (działanie przeciwzapalne zaobserwowano w badaniach in vitro i in vivo w badanich na szczurach),^[1][10][11]
• przeciwskurczowe (olejek eteryczny wykazywał takie działanie w badaniach na zwierzętach),^[12]
• antyoksydacyjne (co wykazano w badaniach in vitro).^[13]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

W badaniach klinicznych nad leczeniem nawracającej opryszczki wargowej wyciągiem z melisy surowiec redukował ból, ale nie wykazał efektywności w leczeniu tego schorzenia.^[14]

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Liść melisy może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak:

• stany lękowe i niepokój – stosowany jest zarówno pojedynczo, jak i w kombinacji z innymi ziołami, np. walerianą.^[15][16] Synergistyczne działanie substancji zawartych w liściu melisy odpowiada za jej działanie przeciwlękowe i uspokajające. Przyjmuje się, że wiążą się one z receptorem GABA-A i zwiększają powinowactwo GABA do receptorów.
• bezsenność – zarówno jako pojedynczy składnik, jak i w kombinacji z innymi ziołami, np. walerianą.^[17]
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe.^[15]

Zastosowanie w medycynie ludowej

Liść melisy w medycynie ludowej jest stosowany na takie schorzenia jak: nerwica wegetatywna, migrena, kolka, opryszczka, miażdżyca, bóle miesiączkowe.

Interakcje

Mogą wystąpić interakcje liścia melisy z lekami, takimi jak:

• barbiturany – liść melisy może nasilić efekt sedatywny,
• leki cholinolityczne – może wystąpić dodatkowy efekt cholinergiczny.^[18]

Bezpieczeństwo stosowania

Liść melisy może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Praktyczne wskazówki dla pacjentów

Melisa jest tradycyjnie stosowana w leczeniu bezsenności, podenerwowania, stanów niepokoju, stanów lękowych i zaburzeń pamięci, pomaga również w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, zwłaszcza kiedy towarzyszą im skurcze i nerwowość.

Melisa może być używana miejscowo w leczeniu opryszczki wargowej: znacznie zmniejsza objawy, skraca czas trwania infekcji i zapobiega nawrotom choroby.

Melisa wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwskurczowe. Olejek eteryczny zawierający melisę używany do aromaterapii ma udowodnione działanie przeciwlękowe, uspokajające i poprawiające stan ogólny pacjenta.

Czytaj też:

Skrzyp polny – Equisetum arvense L.

Olej z wiesiołka

Czy są jakieś naturalne preparaty skuteczne w robaczycach? [Q&A]

Przykładowe preparaty

Leki zawierające melisę lekarską to:

• Melisa fix (Herbapol, FLOS) – zioła do zaparzania (do stosowania w łagodnych stanach napięcia nerwowego i zaburzeniach żołądkowo-jelitowych).
• Liść melisy (FLOS, Kawon) – zioła do zaparzania (do stosowania jak wyżej).

Ponadto na rynku dostępne są leki złożone zawierające melisę lekarską lub wyciąg:

• Cravisol – płyn doustny (do stosowania w łagodnych zaburzeniach pracy serca na tle nerwowym, również w czasie menopauzy).
• Doppelherz Energovital Tonik K – płyn doustny (do stosowania wspomagająco na układ sercowo-naczyniowy).
• DexaCaps – kapsułki twarde (do stosowania w suchym kaszlu bez zalegającej wydzieliny).
• Iberogast – płyn doustny (do stosowania w czynnościowych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w tym w zespole jelita drażliwego – IBS).
• Melisana Klosterfrau – płyn doustny i na skórę (do stosowania doustnie w stanach złego samopoczucia, na skórę w bólach powysiłkowych i nerwobólach).

Wyciągi z melisy są składnikiem wielu leków złożonych stosowanych doustnie w nadpobudiwości nerwowej i zaburzeniach snu:

• Extraspasmina – kapsułki twarde,
• Intractum melissae – płyn doustny,
• Krople uspokajające (Hasco) – krople doustne,
• Melis-Tonic – płyn doustny,
• Melisal forte – syrop,
• Melissed – syrop (także w zaburzeniach trawienia na tle nerwowym),
• Nervosol – płyn doustny,
• Nervosol K – płyn doustny,
• Nervomix Forte – kapsułki,
• Nervosan – zioła do zaparzania,
• Persen forte – kapsułki twarde,
• Sedomix – płyn doustny,
• Tabletki uspokajające Labofarm – tabletki,
• Tabletki uspokajające Optimum – tabletki powlekane.

Zobacz też:

• Dziurawiec zwyczajny – Hypericum perforatum L.
• Kozłek lekarski – Valeriana officinalis L.

Piśmiennictwo

1. DerMarderosian A, Beutler JA [red]: The Review of Natural Products. Facts & Comparisons, 2014.⬏⬏⬏
2. Kennedy DO, Little W, Scholey AB: Attenuation of laboratory induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm). Psychosom Med, 2004.⬏
3. Abuhamdah S et al.: Pharmacological profile of an essential oil derived from Melissa officinalis with anti-agitation properties:focus on ligand-gated channels. J Pharm Pharmacol, 2008.⬏
4. Allahverdiyer A et al.: Antioxidant activity of the volatile oils of Melissa officinalis L. against herpes simplex virus type-2. Phytomedicine, 2004.⬏
5. Dimitrova Z et al.: Antiherpes effect of Melissa officinalis L. extracts. Acta Microbiol Bulg, 1993.⬏
6. Geuenich S et al.: Aqueous extracts from peppermint, sage and lemon balm leaves display potent anti-HIV-1 activity by increasing the virion density. Retrovirology, 2008.⬏
7. Walsh SE et al.: Activity and mechanisms of action of selected biocidal agents on Gram-positive and -negative bacteria. J Appl Microbiol, 2003.⬏
8. Kennedy DO et al.: Modulation of mood and cognitive performance following acute administration of single doses of Melissa officinalis (Lemon balm) with human CNS nicotinic and muscarinic receptor-binding properties. Neuropsychopharmacology, 2003.⬏
9. Wake G et al.: CNS acetylcholine receptor activity in European medicinal plants traditionally used to improve failing memory. J Ethnopharmacol, 2000.⬏
10. Englberger W et al.: Rosmarinic acid: a new inhibitor of complement C3-convertase with anti-inflammatory activity. Int J Immunopharmacol, 1988.⬏
11. Huss U et al.: Screening of ubiquitous plant constituents for COX-2 inhibition with a scintillation proximity based assay. J Nat Prod, 2002.⬏
12. Sadraei H, Ghannadi A, Malekshahi K: Relaxant effect of essential oil of Melissa officinalis and citral on rat ileum contractions. Fitoterapia, 2003.⬏
13. Apak R et al.: The cupric ion reducing antioxidant capacity and polyphenolic content of some herbal teas. Int J Food Sci Nutr, 2006.⬏
14. Ahadian H et al.: Therapeutic effect of melissa gel and 5% acyclovir cream in Recurrent Herpes Labialis: a double-blind randomized clinical trial, Jundishapur journal of natural pharmaceutical products, Jundishapur Journal of Natural Pharmaceutical Products, 2015.⬏
15. Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J: Herbal medicine: expanded Commission E monographs. Integrative Medicine Communications, 2000.⬏⬏
16. Kennedy DO et al.: Anxiolytic effects of a combination of Melissa officinalis and Valeriana officinalis during laboratory induced stress. Phytother Res, 2006.⬏
17. Cerny A, Schmid K: Tolerability and efficacy of valerian/lemon balm in healthy volunteers: a double-blind, placebocontrolled,multicentre study. Fitoterapia, 1999.⬏
18. Braun L, Cohen M et al.: Herbs and natural supplements 4th edition. Elsevier, 2015.⬏