fbpx

Metotreksat: z Metypredem czy Plaquenilem? [Case study]

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 18/06/2021
Plaquenil
Leczenie RZS - metotreksat z metyloprednizolonem czy z hydroksychlorochiną - porównanie skuteczności i bezpieczeństwa stosowania.
Wskazania:

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Pacjent stosuje metylprednizolon (Metypred) oraz metotreksat od kilku lat na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i pyta, czy może przejść na alternatywne połączenie, tj. metotreksat z hydroksychlorochiną (Plaquenil). Zgłasza się do farmaceuty z zapytaniem: jakich działań niepożądanych się spodziewać i czy alternatywne połączenie, o którym mówił lekarz, będzie skuteczniejsze? I co z bezpieczeństwem? Czy skończą się problemy z wahaniami nastroju?

Wyjaśniono, że:

  1. Działania niepożądane sterydów są dość dobrze poznane i do przewidzenia, więc wiadomo, czego się spodziewać. Porównano ADR obu preparatów.
  2. Wahania nastroju mogą występować także po hydroksychlorochinie. Nawet ostrzega się przed depresją i próbami samobójczymi. Oba leki więc wpływają na samopoczucie.
  3. Metypred w wysokich dawkach powoduje zanik kory nadnerczy przy długotrwałym stosowaniu – zaburzenia endokrynologiczne to jeden z największych problemów. Przy hydroksychlorochinie nie ma tego ryzyka.
  4. Na ogół Metypred z MTX zaleca się do leczenia wczesnego stadium RZS, a następnie przechodzi się na inne połączenia. Stąd propozycja lekarza.
  5. Metypred po dłuższym czasie doprowadza do rozwoju nadciśnienia (o czym pacjent już wie), z kolei hydroksychlorochina może osłabiać mięsień sercowy, choć tylko w rzadkich przypadkach, w odróżnieniu od nadciśnienia po sterydzie, które mamy jak w banku.
  6. Sterydy z czasem mogą wywoływać jaskrę i zaćmę – należy więc regularnie odwiedzać okulistę i kontrolować ciśnienie śródgałkowe oraz zmętnienie soczewki.
  7. Dłuższe stosowanie Metypredu prowadzi do osteoporozy, dlatego zaleca się stosowanie wapnia+D3, a nawet bisfosfonianów (to takie leki, które stosowane raz na tydzień lub raz na miesiąc wzmacniają kości).
  8. Biorąc hydroksychlorochinę pacjent będzie bardzo często odczuwał mdłości i bóle brzucha i głowy, a także mogą występować częste biegunki, co w połączeniu z anoreksją (kolejne działanie niepożądane, choć po dłuższym czasie) może sprawić że pacjent szybko wyniszczy organizm, jeśli nie będzie o siebie odpowiednio dbał.
  9. Tabela (poniżej) pozwoli na ocenę, jakie działania niepożądane trzeba tolerować, kiedy leczenia nie przerywać, lecz zgłosić problem przy najbliższej wizycie, a kiedy całkiem odstawić lek i śpieszyć do lekarza.
  10. Pełen efekt działania hydroksychlorochiny rozwija się dopiero po kilku miesiącach. W tym czasie należy stopniowo odstawiać steryd. Jeśli po pół roku nie wystąpi poprawa, hydroksychlorochinę należy odstawić i szukać innych opcji terapeutycznych. Leczenie biologiczne jest bezpieczniejsze i skuteczniejsze, lecz kosztowne [o tym pacjent już wie].
  11. Należy stosować dobre kremy z filtrem, bo hydroksychlorochina uczula na światło.
  12. I najważniejsze – podstawowym problemem z hydroksychlorochiną jest jego negatywny wpływ na oczy – zaburzenia akomodacji i zamglenie wzroku. Na szczęście odwracalne jak pacjent odstawi lek, ale występuje często przy dawkach większych niż 6-7 mg/kg/dobę. Podobnie z pigmentacją siatkówki, która jest odwracalna. Pacjent musi odwiedzać okulistę z taką częstotliwością, jaką ustali z reumatologiem.

Podsumowanie: Metypred będzie trzeba odstawić prędzej czy później, a hydroksychlorochinę pacjent będzie mógł brać stale JEŚLI tylko nie jest uczulony, objawy niepożądane nie będą zbyt nasilone, i oczywiście jeśli lek będzie działał. Jeśli nie ma cukrzycy, chorób serca, anoreksji, problemów ze wzrokiem, w początkowych dniach leczenia nie wystąpią wysypki i objawy uczulenia, lek można stosować latami bez tak dużego ryzyka, jakie jest podczas leczenia sterydem.

Plaquenil i postępowanie przy działaniach niepożądanych

Hydroksychlorochina (Plaquenil) – Poważne działania niepożądane i zalecone działania[1]
Działanie niepożądane / objaw Skontaktuj się z lekarzem: Przerwij leczenie i natychmiast udaj się do lekarza
tylko gdy objaw jest silny w każdym przypadku
BARDZO CZĘSTE
Nudności, ból i skurcze brzucha

CZĘSTE
Biegunka, jadłowstręt

Problemy ze wzrokiem (rozmyty wzrok, błyski, zmiany pigmentacji oka, problemy z czytaniem)

Ból głowy

Wysypka, świąd skóry

Nerwowość, niestabilność emocjonalna

RZADKIE
Zawroty głowy

Wypadanie włosów, odbarwienie włosów albo mocniejsza pigmentacja

Dzwonienie w uszach, osłabienie słuchu

Problemy z czuciem lub mięśniami (odrętwienie, skurcze, mrowienie)

NIEZNANA CZĘSTOŚĆ
Silne objawy skórne

Skurcz oskrzeli, obrzęk naczyń

Nadwrażliwość na słońce

Problem z oddychaniem, duszności podczas wysiłku

Problemy z wątrobą (żółta skóra i białka oczu, nudnosći, bóle brzucha)

Spadek liczby krwinek (osłabienie, częste infekcje, krwawienia)

Drgawki

Psychozy, halucynacje

Myśli samobójcze

Hipoglikemia (zimne poty, osłabienie, zawroty głowy)

Jak widać na powyższej tabeli, objawów niepożądanych, które będzie trzeba tolerować, nie ma aż tak dużo.

Komentarz

Warto wiedzieć, że:

  • W prasie anglojęzycznej i wytycznych hydroksychlorochinę skraca się do HCQ, metotreksat do MTX.
  • Powszechną praktyką jest handel tego typu preparatami na forach internetowych poświęconym różnym chorobom takim jak toczeń lub RZS.
  • Podobny mechanizm do HCQ ma jej analog chlorochina (Arechin), lecz wykazuje niższą skuteczność oraz gorszy profil bezpieczeństwa. Chlorochina, HCQ i chinina to też leki na malarię.
  • I ostatnia uwaga merytoryczna: Zarówno metotreksat, jak i hydroksychlorochina, należą do leków modyfikujących przebieg choroby (ang. Disease-modifying antirheumatic drugs, DMARD), a więc oddziałują na procesy leżące u podstawy schorzenia, dzięki czemu ograniczają degenerację chrząstki. Na efekt działania trzeba poczekać, natomiast glikokortykosteroidy łagodzą objawy (obrzęk, stan zapalny) od razu (do kilku dni), lecz nie spowalniają procesu degeneracji i służą raczej jako leki pomostowe (ang. bringing drugs) do czasu włączenia leków z grupy DMARD. Porównywane metylprednizolon i HCQ nie są więc odpowiednikami terapeutycznymi (jak myślał początkowo pacjent).

Piśmiennictwo

  1. Product Monograpch Plaquenil(R) November 2015 pobierz
Subskrybuj
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o wskazaniach:

0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się