Pytanie
Czy pacjenci leczeni lekami z grupy inhibitorów monoaminooksydazy, MAOI (ang. monoamine oxidase inhibitors, MAOIs), powinni ograniczyć spożywanie żywości fermentowanej, szczególnie serów długodojrzewających, w celu uniknięcia tzw. efektu serowego? Czym charakteryzuje się efekt serowy i co jest powodem jego wystąpienia?
Krótka odpowiedź
Efekt serowy (ang. cheese effect) to zjawisko nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, spowodowane interakcją nieselektywnych MAOI z produktami bogatymi w tyraminę.
Wyjaśnienie
Efekt serowy może wystąpić u pacjentów leczonych pierwszą generacją MAOI, do których należą:
- fenelzyna,
- izokarboksazyd,
- tranylcypromina.
Ze względu na mnogość działań niepożądanych, obecnie leki pierwszej generacji nie są zarejestrowane w Polsce.[1] Powodem wystąpienia interakcji jest silna, nieselektywna blokada enzymów MAO przez lek, prowadząca do nagromadzenia w organizmie tyraminy.[2]
Czytaj też: Inhibitory MAO
Tyramina jest aminą biogenną, która w dużych ilościach znajduje się w produktach spożywczych takich jak:
- sery długodojrzewające,
- marynowane śledzie,
- wino i piwo.[3]
Kumulacja tyraminy w organizmie prowadzi do nadmiernego pobudzenia współczulnego układ nerwowego, co skutkuje uwolnieniem adrenaliny i noradrenaliny, prowadząc do zagrażających życiu wzrostów ciśnienia krwi, tachykardii, krwotoków oraz niewydolności serca.[4]
Identyfikacja dwóch izomerów MAO (typu A oraz typu B) stała się rozwiązaniem problemu jakim jest efekt serowy. Wprowadzono do lecznictwa selektywne inhibitory MAO, które w porównaniu do leków nieselektywnych, słabiej blokują rozkład tyraminy.[5] W Polsce zarejestrowane są:
- inhibitory typu MAO-A, wykorzystywane w leczeniu zaburzeń depresyjnych i fobii społecznych, do których należy:
- moklobemid (Moklar, Moklobemid, Aurorix),
- inhibitory typu MAO-B, stosowane w leczeniu choroby Parkinsona, takie jak:
- selegilina (Selgres, Segan),
- rasagilina (Rasagiline Vipharm, Ralago).
Inhibitory MAO-B w dawkach terapeutycznych nie blokują rozkładu tyraminy, dlatego efekt serowy nie jest obserwowany u pacjentów stosujących selegilinę bądź rasagilinę.[3] Opisana interakcja może być istotna tylko w przypadku stosowania moklobemidu, stąd też ostrzeżenia w ChPL.[6]
Podsumowując, farmaceuci powinni informować pacjentów leczonych moklobemidem, że mogą oni spożywać produkty bogate w tyraminę, ale nie w nadmiernych ilościach, ze względu na możliwość wystąpienia efektu serowego.
Piśmiennictwo
- Fiedorowicz, J. G., & Swartz, K. L. (2004). The role of monoamine oxidase inhibitors in current psychiatric practice. Journal of Psychiatric Practice, 10(4), 239–248. https://doi.org/10.1097/00131746-200407000-00005⬏
- Youdim, M. B., & Weinstock, M. (2004). Therapeutic applications of selective and non-selective inhibitors of monoamine oxidase A and B that do not cause significant tyramine potentiation. Neurotoxicology, 25(1-2), 243–250. https://doi.org/10.1016/S0161-813X(03)00103-7⬏
- Sadighara, P., Bekheir, S.A., Shafaroodi, H., Basaran, B., Sadighara, M. (2024) Tyramine, a biogenic agent in cheese: amount and factors affecting its formation, a systematic review. Food Production, Processing and Nutrition, 6, 30. https://doi.org/10.1186/s43014-024-00223-x⬏⬏
- Finberg, J. P., & Gillman, K. (2011). Selective inhibitors of monoamine oxidase type B and the “cheese effect”. International Review of Neurobiology, 100, 169–190. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-386467-3.00009-1⬏
- Sadighara, P., Bekheir, S.A., Shafaroodi, H., Basaran, B., Sadighara, M. (2024) Tyramine, a biogenic agent in cheese: amount and factors affecting its formation, a systematic review. Food Production, Processing and Nutrition, 6, 30. https://doi.org/10.1186/s43014-024-00223-x⬏
- Neuraxpharm (2009). ChPL Moklar.⬏