Pacjentka w ciąży, skarżąca się na silne dolegliwości bólowe (np. ból zęba, ból głowy, bóle kostno-stawowe), może pytać o skuteczne leki przeciwbólowe. Czy dostępne bez recepty leki zawierające naproksen mogą być bezpiecznie przyjmowane przez kobiety ciężarne?
Krótka odpowiedź
Nie, leki zawierające naproksen oraz sól sodową naproksenu nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży. Zahamowanie syntezy prostaglandyn wywołane przez ten lek może wpływać niekorzystnie na przebieg ciąży oraz rozwój zarodka lub płodu. W przypadku bólu u ciężarnych należy stosować inne leki, o lepszym profilu bezpieczeństwa (np. paracetamol).
Wyjaśnienie
Naproksen należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jego mechanizm działania jest wspólny dla wszystkich leków z tej grupy i polega na blokowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX), który katalizuje przemiany lipidów błony komórkowej min. do prostaglandyn. Prostaglandyny są zaś niezbędne do implantacji zarodka oraz prawidłowego rozwoju płodu. Kluczowe etapy rozwoju ciąży, w których działanie naproksenu wydaje się być najbardziej niekorzystne, to 1. oraz 3. trymestr ciąży. We wczesnym etapie ciąży przyjmowanie naproksenu wiąże się z ryzykiem wystąpienia poronień oraz wad wrodzonych serca, układu nerwowego i kostnego. W 3. trymestrze ciąży przyjmowanie tego leku może zwiększać ryzyko przedwczesnego zamknięcia przewodu Botalla, skutkującego niewydolnością krążenia, a nawet zgonem dziecka.[1] Warto wspomnieć, że naproksen przyjmowany tuż przed porodem może mieć negatywny wpływ na przebieg porodu, ponieważ hamuje skurcze macicy oraz wydłuża czas krwawienia.
Stosowanie naproksenu w 2. trymestrze ciąży zostało powiązane z nieprawidłowym rozwojem kanalików nerkowych, niewydolnością nerek i małą objętością płynu owodniowego. Upośledzenie funkcji nerek u płodu było odwracalne, ale w nielicznych przypadkach doprowadziło do trwałego uszkodzenia tych narządów i śmierci płodu.[2] Naproksen zwiększa swoją przenikalność przez łożysko wraz z etapem rozwoju płodu. Wykazano, że podczas regularnego zażywania, pomimo wysokiego stopnia związania z białkami, może osiągać w osoczu płodu podobne stężenie co w osoczu matki.[1]
Zobacz też: Metamizol w ciąży – Wyjaśniamy!
Klasyfikacja Briggs’a
Według klasyfikacji Briggs’a naproksen jest niewskazany dla kobiet ciężarnych. Dane z badań z udziałem ludzi sugerują, że największe ryzyko towarzyszy zażywaniu tego leku w 1. oraz 3. trymestrze ciąży.
Przyjmowanie naproksenu w czasie 1. trymestru ciąży może zwiększać ryzyko wystąpienia poronień samoistnych oraz wad strukturalnych serca. Wydaje się jednak, że to ryzyko jest względnie niskie. Naproksen stosowany w 3. trymestrze ciąży może spowodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego i wywołać pierwotne nadciśnienie płucne noworodka. Ponadto przyjmowanie leku w tym okresie może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia martwiczego zapalenia jelit i krwotoków dokomorowych u dziecka.[3]
Klasyfikacja FDA
Według nieaktualnej od 2015 roku klasyfikacji FDA, naproksen jest zaklasyfikowany do kategorii B w 1. i 2. trymestrze ciąży oraz do kategorii D w 3. trymestrze ciąży. Dla leków kategorii D istnieją dowody niekorzystnego działania na płód i powinny być one stosowane wyłącznie wtedy, gdy potencjalne korzyści leczenia przewyższają ryzyko z nim związane. W 1. i 2. trymestrze ciąży według klasyfikacji FDA naproksen zalicza się do kategorii B – leków, dla których badania na zwierzętach wykazały działanie niepożądane na płód, ale badania w grupie kobiet ciężarnych nie potwierdziły istnienia ryzyka dla płodu.
Zobacz też: Paracetamol w ciąży
Bezpieczeństwo według ChPL
Według informacji zawartych w wybranych ChPL leków z naproksenem:
- Apo-Napro Fast. „Zahamowanie syntezy prostaglandyn może niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży i (lub) rozwój zarodka lub płodu. Dane pochodzące z badań epidemiologicznych sugerują nasilenie ryzyka poronień oraz wad rozwojowych serca i wytrzewienia po podaniu inhibitora syntezy prostaglandyn we wczesnej ciąży. Bezwzględne ryzyko wad rozwojowych układu krążenia zwiększało się z mniej niż 1% do około 1,5%. Uważa się, że to ryzyko nasila się wraz z wielkością dawki i czasem trwania leczenia. Wykazano, że podanie inhibitora syntezy prostaglandyn skutkuje zwiększoną utratą zwierząt przed i po implantacji oraz nasiloną śmiertelnością płodów i zarodków. Ponadto, u zwierząt otrzymujących inhibitor syntezy prostaglandyn w czasie organogenezy zgłaszano większą częstość występowania różnych wad rozwojowych, także układu krążenia.”[4]
- Naproxen Aflofarm. „Hamowanie syntezy prostaglandyn może mieć negatywny wpływ na ciążę i rozwój płodu. Dane epidemiologiczne wykazały wpływ inhibitorów syntezy prostaglandyn na ryzyko poronienia i wady rozwojowe u płodu we wczesnym etapie ciąży. Wydaje się, że ryzyko wzrasta wraz ze wzrostem dawki i czasem trwania terapii. Podczas pierwszego i drugiego trymestru ciąży naproksen, może być stosowany tylko w przypadku zdecydowanej konieczności. Jeśli stosowanie naproksenu jest niezbędne podczas pierwszego i drugiego trymestru ciąży, należy podać najmniejszą skuteczna dawkę terapeutyczną i stosować przez możliwie najkrótszy okres.”[5]
- Naxii. „Naproksen powoduje opóźnienie akcji porodowej u zwierząt i wpływa na układ sercowo-naczyniowy płodu ludzkiego (zamknięcie przewodu tętniczego). Z tego względu stosowanie produktu w trzecim trymestrze ciąży jest przeciwwskazane. W pierwszym i drugim trymestrze ciąży produkt leczniczy można stosować tylko wówczas, gdy potencjalna korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym ryzykiem dla płodu.”[6]
Piśmiennictwo
- Antonucci, R., Zaffanello, M., Puxeddu, E., Porcella, A., Cuzzolin, L., Pilloni, M. D. i Fanos, V. (2012). Use of non-steroidal anti-inflammatory drugs in pregnancy: impact on the fetus and newborn. Current Drug Metabolism, 13(4), 474–490. https://doi.org/10.2174/138920012800166607⬏⬏
- Schaefer, C., Peters, P. W. J., Miller, R. K. (2014). Drugs During Pregnancy and Lactation. Treatment Options and Risk Assessment. Third edition. Academic Press⬏
- Briggs, G. G., Freeman, R. K., Towers, C. V., Forinash, A. B. (2017). Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk. Eleventh edition. Lippincott Williams & Wilkins.⬏
- Aurovitas. (2021). ChPL Apo-Napro Fast. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
- Aflofarm. (2013). ChPL Naproxen Aflofarm. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
- US Pharmacia. (2021). ChPL Naxii. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
