Dziś opowiadamy o narodach, które najbardziej przysłużyły się rozwojowi farmacji.
Mezopotamia (obecny Irak i Iran) – 2600 r. p.n.e.
Mieszkańcy starożytnej Mezopotamii jako pierwsi spisali całą dostępną wiedzę medyczną, dlatego możemy uznać ich za prekursorów farmacji. Przypisuje się im także odkrycie oleju rycynowego, licznych przypraw – czosnku, ekstraktów roślinnych, a zarazem części zwierzęcych o znaczeniu terapeutycznym. Praktycy często w opiece nad chorymi łączyli ze sobą obowiązki księdza, lekarza oraz farmaceuty.
Chiny – 2000 r. p.n.e.
Według legend, propagatorem chińskiej farmacji był cesarz Shen Nung. Zbadał on właściwości lecznicze setek ziół. Uważa się, że testował je wszystkie na sobie. Opublikował księgę (The Great Herbal), w której zapisał 365 rodzimych leków ziołowych. Chińczycy uważali, że choroby wynikają przede wszystkim z braku równowagi sił działających na zwierzęta oraz ludzi, dlatego powszechne było wytwarzanie leków ziołowym o działaniu “duchowym”. Takie preparaty zawierały Podophyllum peltatum (Stopkowiec tarczowaty – dziś lek stosowany w homeopatii zalecany w biegunce lub bólach jajnika), rabarbar, cynamon oraz żeń-szeń.
Grecja
Grecy dopracowali i polepszyli jakość usług w aptece. Początkowo rozpowszechniali wiedzę medyczną opierając się na przesądach, z czasem przeszli do racjonalnego zalecania leków. W czasach, kiedy o wszystkim decydowały przesądy i wierzenia ważną postacią był Asklepios, bóg uzdrawiania (bóg lekarzy), przedstawiany z laską z zawiniętym wężem. Uważano, że dotknięcie człowieka laską sprawi, że zostanie on uleczony. Stąd też atrybut Asklepiosa jest obecnie symbolem sztuki lekarskiej (laska Eskulapa, laska Asklepiosa). Mówiąc o greckich postaciach, którzy przyczynili się do rozwoju farmacji, nie sposób nie wspomnieć też o kilku filozofach:
- Teofrast (ok. 300 r. p.n.e.) – przyrodnik, zwany “ojcem botaniki“, zajmował się większością aspektów dotyczących nauki o roślinach – opisami roślin, ich klasyfikacją, rozmnażaniem, rozmieszczeniem, kiełkowaniem oraz uprawą,
- Mitrydates VI, król Pontu (ok 100 r. p.n.e.) – królewski toksykolog, spędzał czas głównie na studiowaniu sztuki zapobiegania i przeciwdziałania zatruciom,
- Hipokrates z Kos – lekarz, uważany za pierwszą osobę, która uznała medycynę za naukę, jest autorem Przysięgi Hipokratesa, postulował także teorię czterech humorów (płynów) wypełniających ciało i działających równolegle na zdrowie i temperament człowieka – powietrze (krew), woda (flegma), ziemia (czarna żółć), ogień (żółta żółć),
- Galen (130 r. n.e.) – największy ze wszystkich filozofów greckich, lekarz, nauczał i praktykował zasady przygotowywania i komponowania leków za pomocą środków mechanicznych, terminem “lek galenowy” określano lek apteczny sporządzany z dostępnych surowców według przepisu farmakopealnego, obecnie leki galenowe są stosowane jako środki pomocnicze podczas sporządzania leków recepturowych,
- Pedanios Dioscorides – grecki lekarz, farmakolog, botanik i autor De Materia Medica – 5-tomowej greckiej encyklopedii o idealnych sposobach zbierania, przechowywania i stosowania ziół oraz niektórych substancji leczniczych.
Europa i Ameryka
Farmacja w Europie rozwijała się w wyniku ewolucji nowych dziedzin, tj. biochemii, mikrobiologii, biologii itp. To tutaj odkryto ważne alkaloidy – chininę, morfinę, emetynę. Europejskie postaci, które powinien znać każdy farmaceuta to:
- Paracelsus (Szwajcaria, 1493 – 1541 r. n.e.) – uważany za reformatora medycyny i twórcę biochemii, wprowadził stosowanie substancji chemicznych oraz minerałów jako środków leczniczych, a także wprowadził ekstrakcję wtórych metabolitów z roślin leczniczych,
- Carl Wilhelm Scheele (1743 – 1786 r. n.e.) – największy z farmaceutów-chemików, który w trakcie swoich eksperymentów odkrył tlen, chlor, kwas pruski, kwas winowy, wolfram, molibden, glicerynę i inne niezliczone związki organiczne,
- Louis Pasteur (1822 – 1897 r. n.e.) – pracował głównie nad alkoholem, opracował szczepionki przeciwko ospie wietrznej, cholerze, wąglikowi, wściekliźnie, wynalazł też metodę pasteryzacji do sterylizacji,
- Robert Koch (1843 – 1910 r. n.e.) – odkrył organizmy wywołujące gruźlicę oraz wąglik, ustalił związek pomiędzy mikroorganizmami a konkretnymi stanami choroby zakaźnej zwane jako postulaty Kocha lub postulaty Kocha-Henlego, opracował także pożywki hodowlane,
- Alexander Fleming (1881 – 1955 r. n.e.) – jego badania nad antybiotykami doprowadziły do odkrycia penicyliny, odkrył także lizozym.
Przejdźmy teraz do znaczących postaci amerykańskich:
- Louis Hebert (1575 – 1627 r. n.e.) – pierwszy kanadyjski aptekarz, zbadał różne okazy roślin leczniczych oferowanych przez Indian Mi’kmaq – arizemę trójlistkową (Arisaema triphyllum), sadziec przerośnięty (Eupatorium perfoliatum), dziewannę wielkokwiatową (Verbascum thapsus L.), oraz złotą pieczęć (Hydrastis canadensis),
- John Winthrop (1588 – 1649 r. n.e.) – polityk i lekarz, pierwszy gubernator kolonii Massachusetts Bay o rozległych zainteresowaniach w dziedzinie chemii, metalurgii, astronomii, botaniki, opracował “uniwersalne lekarstwo“, które nazwał “rubila” i uważał je za skuteczne w leczeniu odry, kolki, bólów głowy, rwy kulszowej i wielu innych dolegliwości,
- William Procter Jr. (1817 – 1874 r. n.e.) – znany także jako ojciec amerykańskiej farmacji, prowadził aptekę detaliczną, był profesorem farmacji przez 20 lat, a także liderem w stworzeniu The American Pharmaceutical Association, najpierw był jej pierwszym sekretarzem, a później prezesem,
- Christopher Marshell (1709 – 1797 r. n.e.) – założył aptekę w Filadelfii w 1729 r., która stała się pionierem w przedsiębiorstwie farmaceutycznym, a potem stała się wiodącym sklepem detalicznym, zalążkiem produkcji chemicznej na dużą skalę, praktyczną szkołą szkoleniową dla farmaceutów oraz ważnym składem zaopatrzenia w czasie rewolucji.[1]
Piśmiennictwo
- Pharmapproach: Nations and Their Contributions to the Growth of Pharmacy. 29.02.2020 pełny tekst⬏