Pierwsze nebulizatory siateczkowe pojawiły się na rynku już w latach 90. XX wieku, mimo to do dziś określane są mianem nebulizatorów nowej generacji. Udoskonalana przez lata technologia Vibrating Mesh Technology (VMT) pozwoliła otrzymać urządzenie wytwarzające aerozol o bardzo dobrych, kluczowych dla efektywnego leczenia właściwościach, co spowodowało wzrost zainteresowania nebulizatorami siateczkowymi wśród lekarzy oraz pacjentów.

Czym są nebulizatory siateczkowe?

Nebulizatory siateczkowe (membranowe, typu mesh) charakteryzują się obecnością wibrującej z wysoką częstotliwością, perforowanej siatki (membrany), wytwarzającej aerozol o średnicy kropelek rzędu kilku mikrometrów – skąd ich nazwa. Podobnie do tradycyjnych nebulizatorów, są wykorzystywane do podawania leków bezpośrednio do układu oddechowego, czyli w docelowe miejsce działania. Urządzenia wykorzystują tzw. Vibrating Mesh Technology (VMT), pracując w jednym z systemów – aktywnym lub pasywnym. W żadnym z tych mechanizmów membrana nie podgrzewa się, co eliminuje ryzyko zmiany struktury cząsteczki leku i utraty właściwości leczniczych, które występuje np. w przypadku nebulizatorów ultradźwiękowych.^[1][2]

Zalety nebulizatorów siateczkowych

Podstawową zaletą nebulizatorów siateczkowych są bardzo dobre właściwości wytwarzanego aerozolu leczniczego, który utrzymuje określone parametry dłużej niż ten wytwarzany przez tradycyjne nebulizatory. Ponadto nebulizatory siateczkowe są bardzo wydajne. Zastosowanie technologii VTM znacznie ograniczyło straty leku (mała objętość martwa), dzięki czemu nebulizatory siateczkowe pracują już z bardzo małą objętością roztworu lub zawiesiny. Także czas nebulizacji jest krótszy od czasu nebulizacji z użyciem tradycyjnych nebulizatorów, co ma szczególnie duże znaczenie w przypadku leczenia dzieci, osób starszych i chorych niewspółpracujących. Zaletą tych urządzeń jest ich kompaktowy rozmiar i cicha praca, dzięki którym pacjenci mogą przeprowadzać nebulizację nie tylko w warunkach domowych, ale także zabrać je ze sobą do szkoły, pracy, czy na wakacje. Ponadto niektóre modele umożliwiają podanie leku w pozycji leżącej (np. model Pocket Air), bądź nawet z komorą odwróconą w dół (jak model TM-NEB MICRO MESH), co pozwala na nebulizację u małych dzieci oraz pacjentów leżących. Oprócz tego nebulizatory siateczkowe są łatwe w obsłudze i czyszczeniu.^[3][4]

Czytaj też:

Kalkulator etanolu – oblicz, ile alkoholu użyć do receptury

Pory dnia a przyjmowanie leków

Interakcje leków z alkoholem [tabela]

Wady nebulizatorów siateczkowych

Największą wadą nebulizatorów siateczkowych jest ich cena, która jednak stale się obniża – prognozuje się, że w już niedługo nebulizatory siateczkowe będą tańsze niż nebulizatory pneumatyczno-tłokowe. Do innych zalicza się zjawisko blokowania membrany, które ma niekorzystny wpływ na jakość aerozolu, a niejednokrotnie całkowicie uniemożliwia jego produkcję. Może ono wystąpić jako konsekwencja niewłaściwego czyszczenia membrany albo próby nebulizacji preparatami o większej lepkości , czyli roztworem soli fizjologicznej z dodatkiem kwasu hialuronowego lub ektoiny. ^[5][6][7]

Jaki model nebulizatora siateczkowego zarekomendować pacjentowi?

Kluczową rolę przy wyborze modelu nebulizatora odgrywają jego dane techniczne. Aby urządzenie spełniało swoją rolę musi produkować aerozol leczniczy o określonych właściwościach. Nebulizatory o zbyt niskich parametrach pracy nie będą w stanie rozbić cząsteczek leku do postaci umożliwiającej przyjęcie określonej dawki leku, ich wydajność będzie spaść w trakcie użytkowania, a nebulizacja stanie się nieskuteczna. Niektóre modele urządzenia zostały zaprojektowane tak, aby móc precyzyjnie kontrolować wielkość inhalowanych cząstek aerozolu oraz szybkość jego przepływu. Kiedy polecasz pacjentowi konkretny model, kieruj się następującymi parametrami:

• MMAD (Mass Median Aerodynamic Diameter), czyli średnia mediana aerodynamicznej masy cząstek. W zależności od średnicy, cząsteczki aerozolu zatrzymują się na różnych odcinkach górnych i dolnych dróg oddechowych. Cząsteczki o rozmiarze < 5 μm trafiają do dolnych dróg oddechowych, jednak za wartości optymalne uważa się te < 2,5 μm. ^[8]
• FPF (frakcja respirabilna, frakcja drobnocząsteczkowa), czyli procent cząsteczek produkowanych przez nebulizator, który posiada właściwy rozmiar > 65%. W dobrych nebulizatorach FPF wynosi 80-90%.
• Objętość martwa (rezydualna) to parametr określający ilość substancji, która po zakończeniu nebulizacji zostaje w komorze nebulizatora, czyli stratę leku. W nebulizatorach siateczkowych wynosi około 0,7 μl natomiast w tradycyjnych – 0,3-1 ml. Dzięki temu potrzeba dodania rozpuszczalnika do wyjściowego roztworu substancji leczniczej zostaje ograniczona lub całkowicie wyeliminowana.
• Tempo nebulizacji – ok. 0,5 ml/min (w niektórych modelach można ją regulować w zakresie 0,3‑0,6 ml/min).
• Tryb pracy – ciągły lub przerywany (opcja dodatkowa, w zależności od potrzeb użytkownika).
• Tryb nebulizacji regulowanej (opcja dodatkowa), pozwala zmieniać natężenie nebulizacji w zależności od potrzeb – podczas nebulizacji osób dorosłych można go zwiększyć, a w przypadku dzieci zmniejszyć.
• Tryb mikrofalowy (opcja dodatkowa), który pozwala skoordynować prędkość nebulizacji z naturalnym wdechem i wydechem.^[9][10][11]

Przykładowe modele nebulizatorów siateczkowych

Dostępne na rynku modele nebulizatorów siateczkowych to m.in.: MicroAIR U100, Pari eFlow rapid, InnoSpire Go, TM–NEB MESH, HI-TECH OROMED nebulizator membranowy ORO‑MESH, Pocket Air, Air Pro nebulizator.

Czytaj też:

Pory dnia a przyjmowanie leków

Kalkulator etanolu – oblicz, ile alkoholu użyć do receptury

Interakcje leków z alkoholem [tabela]

Komu polecać zakup nebulizatora siateczkowego?

Nebulizator siateczkowy jest przeznaczony dla osób w każdym wieku. Bezgłośny tryb pracy oraz krótszy czas nebulizacji niż w przypadku tradycyjnych nebulizatorów spowodowały, że są częstym wyborem rodziców małych dzieci, które szybko się nudzą, a do tego często boją się odgłosu sprężarki, co utrudnia poprawne wykonanie inhalacji. Nebulizator siateczkowy może nie tyle usprawnić, co umożliwić nebulizację dzieciom z zaburzeniami sensorycznymi. W przypadku tradycyjnych nebulizatorów pojawiają się problemy z ich przenoszeniem oraz koniecznością dostępu do źródła prądu, dlatego korzyści z używania nebulizatorów siateczkowych odczują pacjenci, którzy są zmuszeni regularnie przyjmować leki drogą wziewną, a jednocześnie preferują formę nebulizacji od podawania leków za pomocą dozymetrycznych inhalatorów ­typu pMDI czy DPI. Nebulizator siateczkowy ułatwi podawanie leków osobom starszym, którym ze względu na słabszą kondycję i mniejszą zręczność trudno korzysta się z nebulizatorów proszkowych, w przypadku których konieczne jest zachowanie koordynacji wdechowo-wydechowej z podaniem dawki leku, a zastąpienie ich nebulizatorami pneumatyczno-tłokowymi jest zacznie utrudnione przez ich duży rozmiar i wagę.^[12][13][14]

Które leki i preparaty można podawać za pomocą nebulizatora siateczkowego?

Nebulizator siateczkowy można używać do podawania wszystkich leków przeznaczonych do nebulizacji – zarówno w postaci roztworów (np. Berodual, Mucosolvan, Ventolin), jak i zawiesin (np. Benodil, Flixotide , Nebbud, Pulmicort) oraz wodnych roztworów chlorku sodu (sól fizjologiczna o stężeniu 0,9% i sól hipertoniczna o stężeniu 3 i więcej). Z kolei ze względu na ryzyko zatkania porów w membranie nie można wprowadzać do nich preparatów o większej lepkości, takich jak roztwory soli fizjologicznej z dodatkiem kwasu hialuronowego lub ektoiny czy substancji oleistych, takich jak olejki eteryczne (należy pamiętać, że olejków eterycznych w ogóle nie używa się do nebulizacji). Mimo to są uznawane za urządzenia uniwersalne i dużo bardziej praktyczne w porównaniu np. do nebulizatorów ultradźwiękowych, w przypadku których istnieją przeciwwskazania do stosowania niektórych leków np. glikokortykosteroidów (m.in. budezonidu i bursztynianu hydrokortyzonu), a także wybranych antybiotyków i dornazy. Wskazówki dotyczące stosowania budezonidu omówiono w osobnym artykule. (Patrz: “Nebbud, Pulmicort, Berodual – o czym poinformować pacjenta?”.)

Jak dbać o nebulizator?

Szczegółowe informacje dotyczące mycia i konserwacji sprzętu znajdują się w ulotce informacyjnej dołączonej do każdego modelu. Ze względu na możliwość uszkodzenia delikatnej membrany nebulizatora, należy zwrócić pacjentowi uwagę na zachowanie ostrożności podczas czyszczenia sprzętu – membrany nie powinno się dotykać jakimkolwiek przedmiotem, palcem, bawełnianą szmatką ani patyczkiem.

Wymiana membrany

Poza samym czyszczeniem i konserwacją urządzenia wymagana jest okresowa wymiana membrany – przy regularnym stosowaniu będzie to konieczne nawet co 6 do 12 miesięcy.

Co o zaletach nebulizatorów siateczkowych mówią badania naukowe?

W badaniu z 2010 roku oceniającym wpływ rodzaju nebulizatora i pozycji nebulizacji na dostarczanie leku w postaci aerozolu do sztucznych modeli płuc dzieci i dorosłych podczas mechanicznej wentylacji wykazano, że nebulizator siateczkowy powoduje osadzenie się w płucach 2-4 razy więcej leku niż nebulizator typu jet.^[15]

Inne badanie z 2010 roku porównujące ilość i szybkość osadzania się cząsteczek soli fizjologicznej z użyciem dwóch modeli nebulizatorów – siateczkowego (eFlow) i typu jet (Pari LC Star), wykazało, że nebulizator siateczkowy działa szybciej i jest bardziej wydajny od nebulizatora typu jet.^[16]

Z kolei badanie poziomu satysfakcji z użytkowania nebulizatorów siateczkowych wśród pacjentów w wieku 53-80 lat z POChP dowiodło, że osoby uczestniczące w badaniu były bardziej zadowolone z użytkowania nowego nebulizatora siateczkowego niż swojego poprzedniego nebulizatora (w większości przypadków nebulizatora typu jet). Ponadto uznały nebulizator siateczkowy za łatwiejszy w użyciu. Dodatkowo u pacjentów stosujących nebulizator siateczkowy zmniejszyło się uczucie zmęczenia i została zredukowana duszność. Prawdopodobnie wynika to z lepszej techniki nebulizacji, która wpływa na zwiększenie skuteczność działania leków dostarczanych do dróg oddechowych.^[17]

Piśmiennictwo

1. Pritchard ,J. N., Hatley, R. H., Denyer, J., Hollen, D. V. (2018). Mesh nebulizers have become the first choice for new nebulized pharmaceutical drug developments. Therapeutic delivery, 9(2), 121-136. pełny tekst⬏
2. Lass, J.S., Sant, A., Knoch, M. (2006). New advances in aerosolised drug delivery: vibrating membrane nebuliser technology. Expert Opinion Drug Delivery, 3(5), 693-702.  pełny tekst⬏
3. Pritchard, J. N., Hatley, R. H., Denyer, J., Hollen, D. V. (2018). Mesh nebulizers have become the first choice for new nebulized pharmaceutical drug developments. Therapeutic delivery, 9(2),121-136.  pełny tekst ⬏
4. Lass, J.S., Sant, A., Knoch, M. (2006). New advances in aerosolised drug delivery: vibrating membrane nebuliser technology. Expert Opinion Drug Delivery, 3(5), 693-702. pełny tekst⬏
5. Pritchard, J. N., Hatley, R. H., Denyer, J., Hollen, D. V. (2018). Mesh nebulizers have become the first choice for new nebulized pharmaceutical drug developments. Therapeutic delivery, 9(2),121-136. pełny tekst ⬏
6. Dhand, R. (2002). Nebulizers that use a vibrating mesh or plate with multiple apertures to generate aerosol. Respir Care, 47(12), 1406-1418.pełny tekst ⬏
7. Lass, J.S., Sant, A., Knoch, M. (2006). New advances in aerosolised drug delivery: vibrating membrane nebuliser technology. Expert Opinion Drug Delivery, 3(5), 693-702.  pełny tekst⬏
8. Medycyna Praktyczna (2013): Nebulizacja: czym, jak, dla kogo, kiedy? pełny tekst⬏
9. Pritchard, J. N., Hatley, R. H., Denyer, J., Hollen, D. V. (2018). Mesh nebulizers have become the first choice for new nebulized pharmaceutical drug developments. Therapeutic delivery, 9(2), 121-136. pełny tekst ⬏
10. Medycyna Praktyczna. (2013) Nebulizacja: czym, jak, dla kogo, kiedy? pełny tekst⬏
11. TechMed.pl [dostęp: 24.08.2020]⬏
12. Pritchard, J. N., Hatley, R. H., Denyer, J., Hollen, D. V. (2018). Mesh nebulizers have become the first choice for new nebulized pharmaceutical drug developments. Therapeutic delivery, 9(2), 121-136 pełny tekst⬏
13. Dhand, R. (2002). Nebulizers that use a vibrating mesh or plate with multiple apertures to generate aerosol. Respiratory Care, 47(12), 1406-1418. pełny tekst ⬏
14. Lass, J.S., Sant, A., Knoch, M. (2006). New advances in aerosolised drug delivery: vibrating membrane nebuliser technology. Expert Opinion on drug delivery, 3(5), 693-702. abstrakt ⬏
15. Ari,, A., Atalay O.T., Harwood, R., Sheard, M.M., Aljamhan, E.A., & Fink, J.B.(2010). Influence of nebulizer type, position, and bias flow on aerosol drug delivery in simulated pediatric and adult lung models during mechanical ventilation. Respir Care, 55(7), 845-51. pełny tekst⬏
16. Coates, A.L., Green, M., Leung, K., Chan, J., Riberio, N., Ratjen, F., & Charron, M. (2011). A comparison of amount and speed of deposition between the PARI LC STAR jet nebulizer and an investigational eFlow nebulizer. Journal of aerosol medicine and pulmonary drug delivery, 24(3), 157-163. pełny tekst⬏
17. Goodman, N., Morgan, M., Nikander, K., Hinch, S., &Coughlin, S. (2010). Evaluation of patient-reported outcomes and quality of life with the I-neb AAD system in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Journal of aerosol medicine and pulmonary drug delivery, 23 Suppl 1(Suppl 1), 61-70. pełny tekst⬏