Warunkiem skuteczności ochrony przeciwsłonecznej, oprócz wyboru odpowiednich parametrów ochrony preparatu, jest odpowiednie jego stosowanie.
Zasady stosowania preparatów przeciwsłonecznych
Aby zapewnić deklarowaną przez producentów ochronę, produkty przeciwsłoneczne należy stosować w odpowiedni sposób:
- Kremy, balsamy i mleczka przeciwsłoneczne należy nakładać na skórę w ilościach zbliżonych do ilości stosowanych w testach nad tymi produktami tj. 2 mg/cm2, co odpowiada 6 łyżeczkom balsamu (ok. 36 gramów) na powierzchnię ciała osoby dorosłej.[1]
Badania pokazują, że konsumenci stosują zwykle o wiele mniejsze ilości produktów tego typu (około 0,5-1,5 mg/cm2),[2] dlatego warto uświadamiać o tym, że np. użycie dwukrotnie mniejszej ilości kremu z filtrem SPF 50, będzie równać się z efektem ochrony przeciwsłonecznej o dwukrotnie niższym współczynniku SPF.
Miarą stosowaną do określenia wystarczającej ilości preparatu przeciwsłonecznego na daną powierzchnię ciała jest Jednostka opuszki palca (FTU). Dla szybkiego przypomnienia, na ochronę twarzy i szyi osoby dorosłej odpowiednią ilością preparatu będą 2,5 jednostki FTU. W przypadku preparatu w postaci sprayu odpowiednią ilością będzie około 6 naciśnięć aplikatora.
Najlepiej pozostawić produkt do wchłonięcia na parę minut i unikać mocnego rozmasowywania produktu na skórze. Odmierzoną ilość produkty należy nałożyć na skórę i delikatnie rozetrzeć/wklepać. Wskazane jest, aby stosować częste, ponowne nakładanie produktu przeciwsłonecznego – aplikacje należy powtarzać co 2-3 h lub częściej, szczególnie zaraz po wycieraniu skóry ręcznikiem, w przypadku nasilonego pocenia się lub po kąpieli.
Niektóre źródła podają, że ponowne zastosowanie produktu po czasie 20 minut od wyjścia na zewnątrz może zapewniać wyższą ochronę, co pozwala na całkowite pokrycie obszarów, które mogłyby zostać pominięte podczas pierwszego używania środka ochrony przeciwsłonecznej.[3]
Należy pamiętać, że nie istnieje coś takiego jak wodoodporność – niektóre filtry mogą w mniejszym stopniu ulegać zmywaniu, jednak nie świadczy to o ich utrzymaniu na skórze i działaniu mimo kąpieli. W przypadku filtrów chemicznych ochrona przeciwsłoneczna może ulec zmniejszenie również po przekroczeniu terminu ważności danego produktu, co może zwiększać ryzyko oparzenia posłonecznego. Aplikacje produktów przeciwsłonecznych powinno wykonać się na 15-30 minut przed ekspozycją na słońce, obejmując wszystkie odsłonięte części ciała, wybierając produkty z filtrem minimum 30 SPF.[3]
Wskazówki bezpiecznego opalania
Aby zapobiec oparzeniom słonecznym, należy zachować podstawowe zasady bezpieczeństwa, takie jak:
- w tzw. godzinach szczytu, czyli między godziną 10 a 14/16, kiedy promienie słoneczne są najsilniejsze, należy unikać przebywania w pełnym nasłonecznieniu, nosić odzież ochronną i stosować filtry przeciwsłoneczne;
- należy pamiętać, że użycie kremu z filtrem jest tylko jednym ze środków ochrony skóry przed słońcem; najlepszym wyborem jest równoczesne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych z ograniczeniem ekspozycji ciała na słońce przez odzież ochronną lub/i wybór zacienionego miejsca – drzewa, parasole słoneczne czy parawany przepuszczają mniej promieniowania UV i mogą zmniejszać ryzyko poparzenia słonecznego.
Promieniowania UV może przenikać przez chmury, odbijać się od powierzchni wody, piasku, śniegu, w wyniku czego może powodować oparzenia słoneczne, dlatego używanie kremów ochronnych z filtrem SPF jest zalecane również w pochmurne dni i podczas przebywania w cieniu.[3] Ochrona przeciwsłoneczna jest ważna dla każdego, jednak szczególną uwagę należy zwrócić na niemowlęta i dzieci, pacjentów z grupy ryzyka nowotworu skóry oraz inne osoby o skórze nadwrażliwej na promieniowanie słoneczne.
Pacjenci z grupy ryzyka nowotworów skóry
Do osobliwych czynników ryzyka rozwoju nowotworów złośliwych skóry, czyli cech pacjenta lub innych okoliczności, które zwiększają ryzyko zachorowania, należą:
- fototyp skóry I lub II związany z nadwrażliwością na słońce (skóra osób o niebieskich oczach, włosach blond lub rudych, osób z licznymi piegami); skóra osób o jasnej karnacji zawiera mniej melaniny, przez co pochłania więcej promieniowania UV;
- obniżenie odporności organizmu lub przyjmowanie leków immunosupresyjnych np. przez osoby po przeszczepach,
- stosowanie leków światłouczulających,
- przewlekłe stany zapalne skóry, uszkodzenia skóry u osób ze skłonnością do chorób skórnych, chorujących przewlekłe np.na łuszczycę,
- przebyta radioterapia,
- blizny.[4]
Każdy filtr przeciwsłoneczny jest stworzony i stosowany w celu uniknięcia negatywnych skutków promieniowania UV, jednak mimo podobny oznaczeń kosmetyków z filtrami ochronnym nie każdy z tych preparatów jest taki sam. Pierwszym produktem przeciwsłonecznym o kategorii wyrobu medycznego, który pojawił się na polskim rynku, jest Avene SunsiMed, który w odróżnieniu od kosmetyków posiada badania kliniczne o standardach leków i może być stosowany na zmiany skórne. Pacjenta warto poinformować, że sam status produktu jako wyrób medyczny jest gwarantem, że każde umieszczone w ulotce wyrobu medycznego twierdzenie, jak tutaj na okładce “bardzo wysoka ochrona UVA-UVB”, jest potwierdzone badaniami.
Produkt Avene SunsiMed polecany jest przez producenta pacjentom z grupy ryzyka nowotworu skóry w celu zapobiegania rogowaceniu słonecznemu (stan przedrakowy) i nowotworom skóry (nie dotyczy czerniaka) oraz jako ochrona przed fotostarzeniem. Producent podaje, że produkt charakteryzuję się wysoką fotostabilnością, wodoodpornością, a sam produkt wymaga tylko jednokrotnego zastosowania w ciągu dnia.
Kolejnym produktem przeciwsłonecznym zarejestrowanym jako wyrób medyczny jest Pharmaceris A Krem Specjalna Ochrona SPF 100+ do twarzy i ciała. Według opisu producenta krem ten “zapobiega powstawaniu: oparzeń słonecznych, podrażnień i stanów zapalnych, wyprysków oraz zmian barwnikowych i odczynów alergicznych wywołanych ekspozycją na słońce poprzez tworzenie ekranu redukującego przepływ szerokiego spectrum szkodliwych promieni słonecznych docierających w głąb skóry – w tym promieniowania UVA, UVB, IR i HEV”.[5]
Skóra ze zmianami pigmentacyjnymi skóry, skóra po zabiegach dermatologicznych
Jeszcze bardziej wrażliwe na promienie słoneczne są osoby piegowate, o rudych włosach, z przebarwieniami skórnymi czy też osoby z bielactwem.
Szczególnym przypadkiem jest skóra po zabiegach dermatologicznych – w wyniku procesu złuszczania wierzchnich warstw naskórka, jądrzaste keratynocyty warstwy podstawnej naskórka zostają odsłonięte na działanie promieniowania UV, co jest przyczyną większej podatności na jego szkodliwe działanie, w tym nowotworzenie. Skóra tych pacjentów wymaga stosowania filtrów o bardzo wysokim współczynniku SPF, które równocześnie będą charakteryzować się jak najmniejszym ryzykiem podrażnienia.
Przebarwienia skórne są objawem przedawkowania słońca, mogą pojawiać się z czasem na skórze twarzy, dekoltu, dłoni w związku z predyspozycją pacjenta, okresem ciąży lub np. równoczesnym przyjmowaniem leków antykoncepcyjnych.
Przykładowe kremy, które mają za zadanie zapobiegać powstawaniu przebarwień, to:
- Bioderma Photoderm SPOT SPF 50+ krem zapobiegający powstawaniu przebarwień – produkt dedykowanych dla skóry z przebarwieniami, skóry po zabiegach dermatologicznych, a nawet skóry z ranami, bliznami – ogranicza powstawanie przebarwień i zabezpiecza blizny,
- Bioderma Photoderm MAX Crème ochronny krem do skóry suchej i normalnej, o bardzo jasnej karnacji, posiadającej piegi; polecany również do skóry, która narażona jest na bardzo intensywne promieniowanie (tropiki, wysokie góry).
Do równoczesnego rozjaśnienia przebarwień i ochrony przeciwsłonecznej stworzone zostały produkty Ducray Melascreen – lekki krem SPF50+ do twarzy i krem do rąk z filtrem SPF50+.
Pacjentom ze zmianami pigmentacyjnymi na skórze mogą bardziej odpowiadać preparaty ochronne z pigmentem tonującym koloryt skóry, np.:
- Bioderma Photoderm M SPF 50+ ochronny krem tonujący zapobiegający powstawaniu przebarwień typu melasma, maską ciążowa przeznaczony dla kobiet z nadmierną pigmentacją i z zaburzeniami pigmentacji, zapobiega pojawianiu się nowych przebarwień, wyrównuje koloryt skóry,
- Pharmaceris F fluid ochronno-korygujący najwyższa ochrona SPF 50+ – podkład przeznaczony do skóry nadwrażliwej, podrażnionej w wyniku fotoalergii, po zabiegach dermatologicznych (zabiegi laserowe, peelingi). Rekomendowany dla osób z tendencją do tworzenia się przebarwień skóry i narażonych na ich powstawanie (np. podczas przyjmowania leków, przy zmianach zapalnych, ciąży) oraz osób zmagających się z problemem bielactwa.
- Bioderma Photoderm MAX Crème teintée chronny krem tonujący – do skóry suchej i normalnej, posiadającej piegi, polecany również do skóry, która narażona jest na bardzo intensywne promieniowanie (tropiki, wysokie góry).
- Avene podkład mineralny SPF50 (występuje w kolorze piaskowym i miodowym) lub fluid mineralny koloryzujący
- Bioderma Photoderm Max Compact SPF 50+ – ochronny podkład mineralny w kompakcie przeznaczony do skóry suchej
Produktem godnym uwagi wydaję się być produkt Avene krem punktowy do wrażliwych okolic ciała, który może być polecony do stosowania na skórę podrażnioną, po zabiegach chirurgicznych, a nawet na świeże blizny, jeśli ekspozycja na promieniowanie UV jest nieunikniona. Produkt ma cieliste zabarwienie, co powinno zmniejszyć obawy dotyczące białego filmu.
Podobny produkt oferuję firma La Roche Posay – ANTHELIOS SPF 50+ w postaci sztyftu na miejsca wrażliwe. Na rynku występuję również szereg innych preparatów, które możemy polecić tej grupie pacjentów.
Niemowlęta i dzieci, skóra nadwrażliwa i atopowa
W wielu artykułach naukowych podkreśla się, że ekspozycja skóry niemowlęcia na słońce jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka skóry w późniejszym wieku.[6][7] Mimo że niewiele wiadomo o ryzyku stosowania preparatów przeciwsłonecznych producenci nie zalecają ich stosowania u niemowląt poniżej 6 miesiąca życia,[8][9] co w głównej mierze wynika z braku testów na młodszych dzieciach. Podstawą ochrony skóry małych dzieci i niemowląt powinna być odzież ochronna pod postacią chust, czapek, parasoli słonecznych i ograniczona ekspozycja na promieniowanie słoneczne.[10]
Ze względu na duże ryzyko związane z działaniem słońca na skórę dziecka często konieczne jest dodatkowe zastosowanie kosmetyków z filtrem UV. W ostatnich latach dostępność kremów przeciwsłonecznych przeznaczoncyh dla dzieci od pierwszych dni życia uległa znaczącej poprawie. Wiele z nich jest odpowiednie do stosowania równiez dla osób ze skórą wrażliwą lub cierpiących na AZS. Poniżej kilka przykładów.
Mustela Sun Mleczko przeciwsłoneczne SPF50+: produkt dopuszczony do stosowania od 1. dnia życia, bezzapachowy; odpowiedni dla każdego typu skóry, w tym skłonnej do atopii; posiada filtry chemiczne, dzięki czemu nie pozostawia białych śladów.
Emolium Suncare Mineralny krem ochronny SPF+50: produkt dopuszczony do stosowania od 1. dnia życia; odpowiedni dla skóry wrażliwej i atopowej; w produkcie zastosowano filtry mineralne – dwutlenek tytanu i tlenek cynku.
Pharmaceris S Bezpieczny krem ochronny do twarzy dla dzieci: produkt dopuszczony do stosowania od 1. dnia życia; odpowiedni dla skóry wrażliwej i atopowej; w produkcie zastosowano filtry mineralne – dwutlenek tytanu i tlenek cynku.
Emotopic Dermo-ochronny krem mineralny: produkt dopuszczony do stosowania od 1. dnia życia; szczególnie rekomendowany jest dla skóry skuchej i atopowej – zawiera olej konopny oraz olej canola; posiada działanie barierowe, dlatego rekomendowany jest również na wiatr i mróz; w produkcie zastosowano filtry mineralne – dwutlenek tytanu i tlenek cynku.
W kwestii wyboru postaci preparatu należy zastanowić się nad postacią sprayu, szczególnie ze względu ryzyko dostania się cząsteczek filtrów do płuc jak i ciężkość precyzyjnego osiągnięcia odpowiedniej grubości preparatu na skórze. Dyskusje wzbudza również informacja dotycząca dwutlenku tytanu, który przy nieostrożnym podaniu (wdychaniu dużych dawek), został zaklasyfikowany przez The International Agency for Research on Carcinogens jako potencjalny czynnik rakotwórczy[11].
Skóra trądzikowa
Pielęgnacja skóry trądzikowej wymaga stosowania odpowiednich kremów z wysokim filtrem przeciwsłonecznym. Do najważniejszych przesłanek skłaniających do ochrony przeciwsłonecznej w tym wypadku należą:
- Ochrona przeciwsłoneczna może zapobiec pojawieniu się reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych podczas terapii np. doustną tetracykliną stosowaną w leczeniu trądziku.
- Pacjenci stosujący przeciwtrądzikowe leki miejscowe lub ogólne powinni zostać poinformowania o konieczności stosowania ochrony przeciwsłonecznej w celu uniknięcia pojawienia się niektórych działań niepożądanych tych leków.
- Skóra poddana miejscowej terapii trądzikowej, działającej m.in. złuszczająco na naskórek może być bardziej narażona na tworzenie przebarwień pozapalnych.
- Ochrona przeciwsłoneczna powinna być stosowana nie tylko na skórę, ale również na czerwień wargową.
- Ponadto osoby będące w trakcie kuracji retinoidami, borykające się z nasiloną suchością skóry, powinny stosować kremy łagodzące działania niepożądane terapii.
W przypadku kremów z filtrami UV dobór odpowiedniego kosmetyku może wydawać się dla pacjenta kłopotliwy. Obecnie na rynku mamy bardzo szeroki wachlarz preparatów, których producenci obiecują lekką, nieobciążającą skóry konsystencję. Oprócz działania ochronnego przed promieniowaniem ultrafioletowym mogą również stanowić uzupełnienie kuracji leczenia trądziku. Przykładem są preparaty wspomagające leczenie i pielęgnację skóry trądzikowej:
- Avene seria Cleanance SŁOŃCE SPF 50+/3o,
- Bioderma Photoderm AKN Mat SPF 30,
- Iwostin Solecrin Purritin SPF 50+.
Powyższe produkty regulują wydzielanie sebum, nie zatykają porów skóry i matują twarz.
Inne produkty w postaci lekkiej emulsji do skóry normalnej i/lub mieszanej to np.:
- Bioderma Photoderm Aquafluide SPF 50+ – ultra-lekki fluid z filtrem ochronnym, występującą w wersji z pigmentem tonującym lub bez, dają efekt zmatowionej skóry, nadaje się do skóry normalnej,
- La Roche ANTHELIOS XL SPF 50+ ultralekki fluid do twarzy,
- La Roche ANTHELIOS XL SPF 50+żel-krem do twarzy suchy dotyk,
- Bioderma Photoderm NUDE Touch SPF 50+ – ochronny podkład mineralny z efektem NUDE przeznaczony dla skóry tłustej i mieszanej, występuje w trzech odcieniach, bardzo lekki, nie obciążający skóry, ogranicza błyszczenie, również dla młodzieży od 1o roku życia,
- Avene fluid mineralny SPF 50+ – produkt typu “dry touch”, zapewnia matowe wykończenie bez białych śladów,
- Matujący krem ochronny do twarzy SPF 30 Vichy Idéal Soleil,
- Pharmaceris T Sebo-Moistatic 50 ml.
Skóra naczyniowa
Podczas lata również skóra naczyniowa wymaga specjalnej pielęgnacji – pod wpływem ciepła efekt rozszerzenie powierzchniowych splotów naczyń włosowatych twarzy ulega nasileniu. Na rynku mamy do dyspozycji kremy z filtrami, które oprócz działania fotoprotekcyjnego będą dodatkowo redukować rumień:
- Iwostin krem ochronny SPF50+ Solecrin Capillin,
- Bioderma Photoderm AR krem tonujący do skóry z problemami naczyniowymi, w przypadku przejściowych i stałych zaczerwienień – krem redukuje rumień, przeciwdziała jego powstawaniu, działa łagodząco, będzie się nadawał również dla osób z trądzikiem różowatym.
Opisy preparatów nie stanową reklamy bądź promocji marek dermokosmetyków. Nazwy handlowe podano jedynie dla przykładu.
Piśmiennictwo
- Commission Recommendation of 22 September 2006 on the efficacy of sunscreen products and the claims made relating thereto (notified under document number C(2006) 4089), Official Journal of the European Union; pełny tekst⬏
- Steve Taylor, Brian Diffey, Simple dosage guide for suncreams will help users, BMJ. 2002 Jun 22; 324(7352): 1526, abstrakt⬏
- uptodate.com – Sunburns⬏⬏⬏
- Mp.pl – Nowotrowy złośliwe skóry⬏
- Pharmaceris.com: Pharmaceris A Krem Specjalna Ochrona SPF 100+ do twarzy i ciała. [dostęp: 10.06.2021]. pełny tekst⬏
- Albert MR, Ostheimer KG. The evolution of current medical and popular attitudes toward ultraviolet light exposure: Part 1. J Am Acad Dermatol. 2002;47:930–937.⬏
- Nihal Aladag, Tuncay M Filiz, Pinar Topsever, Suleyman GorpeliogluParents’ knowledge and behaviour concerning sunning their babies; a cross-sectional, descriptive study, BMC Pediatr. 2006; 6: 27., abstrakt⬏
- Kaimal S, Abraham A. Sunscreens. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2011 [cited 2017 Jun 3];77:238-43. pełny tekst⬏
- Lim HW. Photoprotection and sun-protective agents. In: Wolff K, Goldsmith LA, Katz SI, Gilchrest BA, Paller AS, Leffell DJ, editors. Fitzpatrick′s dermatology in general medicine. 7 th ed. New York: McGraw-Hill; 2008. p. 2137-41⬏
- COMMISSION RECOMMENDATION of 22 September 2006 on the efficacy of sunscreen products and the claims made relating thereto (notified under document number C(2006) 4089), Official Journal of the European Union; pełny tekst⬏
- EWG: nanoparticles in sunscreens⬏
Dobre opracowanie, temat niby powraca co roku, ale zawsze dobrze go sobie odświeżyć.