Synonimy: Cocos nucifera oleum, coconut oil
Olej kokosowy jest pozyskiwany z suszonych orzechów palmy kokosowej (Cocos nucifera L.). Jego spożywanie jest promowane w przypadku różnych schorzeń, mimo iż badania kliniczne nie uzasadniają wielu z tych zastosowań. Dostępny jest powszechnie jako produkt spożywczy lub kosmetyczny.
Działanie i zastosowanie oleju kokosowego
Ze względu na przewagę obecności tłuszczów nasyconych w oleju kokosowym (niemal 90%), w tym przede wszystkim kwasu laurynowego, zakłada się, że stosowanie go w nadmiarze może działać niekorzystnie na profil lipidowy, jednak producenci w większości sugerują jego działanie obniżające poziom cholesterolu. Olej kokosowy jest również promowany jako produkt wspomagający odchudzanie i zmniejszanie otyłości brzusznej, co może wynikać z obecności średniołańcuchowych trójglicerydów (Medium Chain Triglicerydes, MCT), głównie kwasu kaprylowego i kaprynowego. Dodatkowo jego stosowanie uzupełnia dietę w składniki mineralne takie jak żelazo, fosfor i cynk oraz witaminy E i K. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność oleju kokosowego w chorobach skóry, hiperlipidemii i otyłości. Potencjalnie spożywanie oleju kokosowego może również przyczyniać się do poprawy jakości życia u pacjentów onkologicznych i korzystnie wpływać na stan skóry. Olej może wykazywać m.in. działanie przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, przeciwpasożytnicze, hepatoprotekcyjne i immunostymulujące, lecz prawdopodobnie jest nieskuteczny w chorobie Alzheimera, stwardnieniu zanikowym bocznym, demencji i chorobach układu nerwowego.
Olej kokosowy w zależności od procesu wytwarzania może występować w dwóch formach, jako olej:
- nierafinowany, czyli nieoczyszczony, tłoczony wyłącznie mechanicznie, na zimno, co pozwala zachować jego wartości odżywcze oraz naturalny smak i zapach lub
- rafinowany, czyli poddany procesom oczyszczania z wykorzystaniem wysokiej temperatury i środków chemicznych, pozbawiony naturalnego smaku, koloru i substancji odżywczych.
Skuteczność oleju kokosowego potwierdzona w badaniach klinicznych
Badania kliniczne potwierdziły skuteczność oleju kokosowego w leczeniu schorzeń takich jak:
- Choroby skóry – podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją przeprowadzone wśród dorosłych z atopowym zapaleniem skóry wykazało poprawę w punktacji jego ciężkości oraz zmniejszenie kolonizacji przez Staphyloccous aureus przy miejscowym stosowaniu oleju kokosowego z pierwszego tłoczenia 2 razy dziennie przez 4 tygodnie.[1] Inne badanie kliniczne z randomizacją wśród dzieci z atopowym zapaleniem skóry także wykazało znaczną poprawę i zmniejszenie nasilenia objawów przy miejscowym zastosowaniu oleju kokosowego.[2] Ograniczone badania kliniczne potwierdzają również jego potencjalne zastosowania terapeutyczne w stanach wyprysku.[3]
- Hiperlipidemia – krótkoterminowe badania (4–12 tygodni) sugerują, że ograniczone spożycie oleju kokosowego może wpływać na obniżenie poziomu cholesterolu lub przynajmniej nie mieć niekorzystnego wpływu na profil lipidowy.[4][5]
- Otyłość – badania kliniczne u kobiet z otyłością brzuszną wykazały, przy zastosowaniu oleju kokosowego w porównaniu do oleju sojowego i oleju chia, większą utratę wagi oraz znaczne zmniejszenie obwodu talii.[6]
Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność oleju kokosowego
Ograniczone badania opisują zastosowania przeciwbakteryjne, przeciwutleniające i przeciwpasożytnicze oleju kokosowego, a także jako środek odstraszający owady, środek stomatologiczny, hepatoprotekcyjny i immunostymulujący. Pojawiają się również dane z wstępnych badań klinicznych na temat zastosowania oleju kokosowego jako środka przyczyniającego się do poprawy jakości życia w trakcie chemioterapii u kobiet z zaawansowanym rakiem piersi oraz jego korzystnym działaniu w pielęgnacji niemowląt i wcześniaków.
Ponadto sugerowano lecznicze działanie oleju kokosowego w chorobie Alzheimera, stwardnieniu zanikowym bocznym, demencji i innych chorobach układu nerwowego, jednak w badaniach klinicznych brakuje dowodów na jakiekolwiek korzyści z jego stosowania.
Bezpieczeństwo stosowania oleju kokosowego
Olej kokosowy jest uznawany za bezpieczny zarówno jako pokarm, jak i produkt kosmetyczny. Spożycie oleju kokosowego może powodować niekorzystne skutki dla przewodu pokarmowego takie jak skurcze i biegunki oraz zapalenie żołądka i jelit. Uważa się również, że spożywanie dużych ilości tłuszczów nasyconych znajdujących się w oleju kokosowym przyczynia się do dyslipidemii i chorób układu krążenia. Olej kokosowy nie wchodzi w istotne interakcje z lekami ani żywnością. U osób z alergią na orzechy może wystąpić również reakcja uczuleniowa po zastosowaniu oleju kokosowego.
Preparaty dostępne na rynku zawierające olej kokosowy
Wybrane środki spożywcze dostępne na rynku zawierające olej kokosowy zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Nazwa preparatu | Zawartość oleju kokosowego w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
MyVita Olej kokosowy nierafinowany 500 ml | nie określono | Środek spożywczy nadający się do gotowania i smażenia oraz do zastosowań kosmetycznych. |
Medfuture Olej kokosowy Premium BIO 1000 ml | nie określono | Środek spożywczy, który może być wykorzystywany do smażenia, pieczenia, a także jako środek nawilżający do twarzy, ciała i włosów. |
Intenson Olej kokosowy nierafinowany 250 ml | nie określono | Środek spożywczy, który może być wykorzystywany do smażenia, pieczenia, a także jako środek nawilżający do twarzy, ciała i włosów. |
Piśmiennictwo
- Verallo-Rowell, V. M., Dillague, K. M., Syah-Tjundawan, B. S. (2008). Novel antibacterial and emollient effects of coconut and virgin olive oils in adult atopic dermatitis. Dermatitis : contact, atopic, occupational, drug, 19(6), 308–315.⬏
- Evangelista, M. T., Abad-Casintahan, F., Lopez-Villafuerte, L. (2014). The effect of topical virgin coconut oil on SCORAD index, transepidermal water loss, and skin capacitance in mild to moderate pediatric atopic dermatitis: a randomized, double-blind, clinical trial. International journal of dermatology, 53(1), 100–108. https://doi.org/10.1111/ijd.12339⬏
- DebMandal, M., Mandal, S. (2011). Coconut (Cocos nucifera L.: Arecaceae): in health promotion and disease prevention. Asian Pacific journal of tropical medicine, 4(3), 241–247. https://doi.org/10.1016/S1995-7645(11)60078-3⬏
- Assunção, M. L., Ferreira, H. S., dos Santos, A. F., Cabral, C. R., Jr, Florêncio, T. M. (2009). Effects of dietary coconut oil on the biochemical and anthropometric profiles of women presenting abdominal obesity. Lipids, 44(7), 593–601. https://doi.org/10.1007/s11745-009-3306-6⬏
- Vijayakumar, M., Vasudevan, D. M., Sundaram, K. R., Krishnan, S., Vaidyanathan, K., Nandakumar, S., Chandrasekhar, R., Mathew, N. (2016). A randomized study of coconut oil versus sunflower oil on cardiovascular risk factors in patients with stable coronary heart disease. Indian heart journal, 68(4), 498–506. https://doi.org/10.1016/j.ihj.2015.10.384⬏
- Natural Medicines. (2020). Coconut oil. Aktualizacja: 30.09.2020.⬏
Polecenie stosowania oleju kokosowego przy niewielkich zmianach atopowych u dziecka okazało się naprawdę trafione i skuteczne – stan skóry rodzic określił jako “rewelacja” 🙂