Synonimy: kurkuma, turmeric

Ostryż długi (Curcuma longa L.) należy do rodziny imbirowatych. Kłącze ostryżu długiego – kurkuma – uważane jest za surowiec o właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych, przeciwnowotworowych oraz poprawiających stan kości i stawów. Dominującą substancją czynną kurkumy jest kurkumina. Ograniczeniem w zastosowaniu kurkuminy jako środka farmakologicznego jest niska biodostępność po podaniu doustnym oraz słaba rozpuszczalność w wodzie, co uniemożliwia aplikację dożylną, dlatego badane są metody poprawy jej biodostępności, takie jak postać liposomalna lub dodatek obecnej w pieprzu czarnym (Piper nigrum L.) piperyny, która może zwiększać biodostępność kurkuminy aż o 2000%.^[1]

Działanie i zastosowanie kurkumy

Kurkuma zawiera kurkuminoidy – fenolowe przeciwutleniacze, przede wszystkim kurkuminę oraz w mniejszych ilościach demetoksykurkuminę i bis-demetoksykurkuminę. Większość badań klinicznych skupia się na kurkuminie jako substancji czynnej. Surowiec wykazał skuteczność kliniczną w chorobie zwyrodnieniowej stawów, schorzeniach układu krążenia, dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego, redukcji bólu i stanu zapalnego oraz alergicznym nieżycie nosa. Ponadto kurkumina i kurkuma były badane pod kątem potencjalnej klinicznej skuteczności w wielu schorzeniach, m.in. w chorobie Alzheimera, gojeniu się ran, zespole metabolicznym, poprawie glikemii, depresji i jako środek chemoprewencyjny. Kurkumina nie była skuteczna w leczeniu bólu głowy i otyłości.

Skuteczność kurkumy potwierdzona w badaniach klinicznych

Badania kliniczne potwierdziły skuteczność kurkumy w leczeniu schorzeń takich jak:

• Choroby zwyrodnieniowe stawów (ChZS) – przegląd systematyczny z 2016 roku obejmujący 8 badań klinicznych z randomizacją wykazał, że kurkumina w dawce 1 g na dzień (bez dodatkowych leków przeciwbólowych) lub w dawce 500 mg na dzień (w połączeniu z lekami przeciwbólowymi) znacznie przyczyniła się do zmniejszenia dolegliwości bólowych u pacjentów z zapaleniem stawów, m.in. z ChZS i reumatoidalnym zapaleniem stawów.^[2] W teście równoważności wykazano, że kurkumina w dawce 500 mg 3 razy dziennie miała porównywalną skuteczność do ibuprofenu w dawce 400 mg 3 razy dziennie w zmniejszaniu bólu i poprawie funkcji u pacjentów z ChZS.^[3] Skuteczność kurkuminy została również porównana z diklofenakiem we wstępnym badaniu klinicznym z randomizacją. W każdej z trzech grup – zarówno w grupie otrzymującej jednocześnie 500 mg kurkuminy i 50 mg diklofenaku, jak i w grupie otrzymującej 500 mg kurkuminy lub 50 mg diklofenaku odnotowano znaczącą poprawę w tzw. ogólnej ocenie aktywności choroby. Ponadto u pacjentów przyjmujących samą kurkuminę efekty były najbardziej korzystne i nie odnotowano działań niepożądanych.^[4]
• Schorzenia układu krążenia – metaanaliza 6 badań klinicznych obejmujących 172 pacjentów wykazała istotny spadek poziomu białka C-reaktywnego po stosowaniu standardowych preparatów kurkuminoidowych przez minimum 4 tygodnie w dawkach 200–6000 mg na dzień.^[5]Kolejna metaanaliza obejmująca 7 badań klinicznych z randomizacją z udziałem 649 pacjentów z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego wykazała wpływ kurkuminy na obniżenie stężenia cholesterolu LDL i trójglicerydów. Analiza podgrup wykazała znaczną poprawę u pacjentów z zespołem metabolicznym, ale nie u pacjentów z hiperglikemią.^[6] U zdrowych ochotników przyjmowanie 500 mg kurkuminy przez 7 dni spowodowało obniżenie poziomu cholesterolu i nadtlenków lipidów w surowicy i wzrost cholesterolu HDL.^[7] Kurkumina w dawce 300 mg 2 razy dziennie przez 8 tygodni wpłynęła na zmnieszenie poziomu markerów stresu oksydacyjnego w dysfunkcji śródbłonka porównywalnie z atorwastatyną u pacjentów z cukrzycą typu II.^[8] Badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie sproszkowanej czarnuszki w dawce 900 mg na dzień i kurkumy w dawce 1,5 g na dzień przyczyniło się do zmniejszenia zawartości tłuszczu w organizmie, poprawy parametrów lipidowych oraz obniżenia stężenia glukozy na czczo w porównaniu z placebo.^[9]
• Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – stosowanie standaryzowanego ekstraktu z kurkumy przyczyniło się do poprawy jakości życia u pacjentów z zespołem jelita drażliwego^[10] oraz z chorobą Leśniowskiego-Crohna.^[11] Badanie kliniczne z randomizacją z udziałem 89 pacjentów otrzymujących kurkuminę jako dodatek do terapii podtrzymującej we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego wykazało spadek częstości nawrotów w porównaniu z placebo.^[12] Wykazano również korzystne działanie dołączenia kurkuminy do terapii eradykacyjnej Helicobacter pylori w badaniu klinicznym z randomizacją. Skuteczność eradykacji była jednakowa w obu grupach, ale w grupie przyjmującej kurkuminę odnotowano zmniejszenie bólu brzucha i odbijania oraz poprawę sumarycznych wskaźników nasilenia objawów dyspeptycznych.^[13]
• Ból i stan zapalny – działanie to wynika najprawdopodobniej z hamowania cyklooksygenazy-2 i cytokin prozapalnych. Badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że zarówno kwas mefenamowy stanowiący kontrolę, jak i kurkumina skutecznie wpływały na zmniejszenie bólu zapalnego po ekstrakcji zatrzymanych zębów trzonowych, a kurkumina była nawet bardziej skuteczna (Mauilina i in., 2018).
• Alergiczny nieżyt nosa – podwójnie zaślepione badanie kliniczne wykazało, że suplementacja kurkuminy przez dwa miesiące przyczynia się do redukcji kichania, uczucia zatkanego nosa i poprawy oddychania przez nos u pacjentów z alergicznym nieżytem nosa.^[14]

Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność kurkumy

Nie ma dowodów na skuteczność kurkuminy w leczeniu choroby Alzheimera. Istnieją jednak dane przedkliniczne o skuteczności kurkuminy w profilaktyce choroby Alzheimera oraz w poprawie pamięci u starszych osób bez demencji.^[15]Dane przedkliniczne wskazują na możliwą skuteczność w zespole metabolicznym i w gojeniu się ran. Badania na gryzoniach z cukrzycą wykazały hipoglikemiczne działanie kurkuminy, jednak dane z udziałem ludzi są ograniczone. Dostępne jest badanie kliniczne z randomizacją z udziałem pacjentów ze stanem przedcukrzycowym, w którym grupa otrzymująca kurkuminę miała znacznie niższe wyniki w stężeniu hemoglobiny glikowanej, glukozy na czczo oraz w teście obciążenia glukozą w porównaniu do placebo.^[16]

Jedno badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że skuteczność kurkuminy w dawce 1000 mg na dzień była porównywalna do 20 mg na dzień fluoksetyny. Najlepsze wyniki odnotowano w przypadku terapii skojarzonej fluoksetyny z kurkuminą.^[17] Wiele badań klinicznych potwierdziło chemoprewencyjne właściwości kurkuminy oraz działanie hamujące wzrost licznych nowotworowych linii komórkowych, m.in. przedżołądka, dwunastnicy, pęcherzyka żółciowego i okrężnicy na wielu etapach rozwoju.^[18]  Badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że połączenie izoflawonów sojowych w dawce 40 mg i kurkuminy w dawce 100 mg przyczyniało się do zmniejszenia poziomu antygenu swoistego dla prostaty (PSA) w surowicy u pacjentów, u których wyjściowy poziom PSA przekraczał 10 ng/ml.^[19] Nie wykazano skuteczności kurkuminy w leczeniu bólów głowy i otyłości.

Bezpieczeństwo stosowania kurkumy

W badaniach kurkuma w ilości 3 g na dobę do trzech miesięcy była dobrze tolerowana i zwykle nie powodowała większych działań niepożądanych niż placebo.^[18] Kurkumina posiada potencjał alergenny. Ostryż długi zawiera szczawiany i może teoretycznie zwiększać ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych, jednak brakuje takich doniesień.

Ostryż długi w ciąży i podczas laktacji

Nie należy polecać nadmiernego spożywania oraz przyjmowania preparatów zawierających wysokie dawki kurkuminy kobietom w ciąży i podczas laktacji ze względu na udokumentowane potencjalne działanie kurczące macicę i poronne. Efekty estrogenne i antyandrogenne zostały udokumentowane na modelach zwierzęcych.

Interakcje kurkumy

Przyjmowanie kurkumy może zwiększać ryzyko krwawienia u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe i/lub przeciwpłytkowe. Kurkuma może nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych przez obniżanie poziomu glukozy. Ponadto może zmieniać stężenie niektórych leków przez wpływ na aktywność CYP450. Badania na zwierzętach wskazują, że stosowanie kurkumy wraz z amlodypiną może przyczyniać się do zwiększenia stężenia amlodypiny. Kurkuma może również nasilać działania niepożądane norfloksacyny.

Preparaty dostępne na rynku zawierające ostryż długi

Wybrane suplementy diety oraz lek OTC dostępne na rynku zawierające ostryż długi zostały przedstawione w tabelach poniżej.

Wybrane suplementy zawierające ostryż długi:

Wybrane leki zawierające ostryż długi:

Piśmiennictwo

1. Shoba, G., Joy, D., Joseph, T., Majeed, M., Rajendran, R., Srinivas, P. S. (1998). Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in animals and human volunteers. Planta medica, 64(4), 353–356. https://doi.org/10.1055/s-2006-957450⬏
2. Daily, J. W., Yang, M., Park, S. (2016). Efficacy of Turmeric Extracts and Curcumin for Alleviating the Symptoms of Joint Arthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Journal of medicinal food, 19(8), 717–729. https://doi.org/10.1089/jmf.2016.3705⬏
3. Ross S. M. (2016). Turmeric (Curcuma longa): Effects of Curcuma longa Extracts Compared With Ibuprofen for Reduction of Pain and Functional Improvement in Patients With Knee Osteoarthritis. Holistic nursing practice, 30(3), 183–186. https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000152⬏
4. Chandran, B., Goel, A. (2012). A randomized, pilot study to assess the efficacy and safety of curcumin in patients with active rheumatoid arthritis. Phytotherapy research : PTR, 26(11), 1719–1725. https://doi.org/10.1002/ptr.4639⬏
5. Sahebkar A. (2014). Are curcuminoids effective C-reactive protein-lowering agents in clinical practice? Evidence from a meta-analysis. Phytotherapy research : PTR, 28(5), 633–642. https://doi.org/10.1002/ptr.5045⬏
6. Qin, S., Huang, L., Gong, J., Shen, S., Huang, J., Ren, H., Hu, H. (2017). Efficacy and safety of turmeric and curcumin in lowering blood lipid levels in patients with cardiovascular risk factors: a meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrition journal, 16(1), 68. https://doi.org/10.1186/s12937-017-0293-y⬏
7. Pari, L., Tewas, D., Eckel, J. (2008). Role of curcumin in health and disease. Archives of physiology and biochemistry, 114(2), 127–149. https://doi.org/10.1080/13813450802033958⬏
8. Usharani, P., Mateen, A. A., Naidu, M. U., Raju, Y. S., Chandra, N. (2008). Effect of NCB-02, atorvastatin and placebo on endothelial function, oxidative stress and inflammatory markers in patients with type 2 diabetes mellitus: a randomized, parallel-group, placebo-controlled, 8-week study. Drugs in R&D, 9(4), 243–250. https://doi.org/10.2165/00126839-200809040-00004⬏
9. Amin, F., Islam, N., Anila, N., Gilani, A. H. (2015). Clinical efficacy of the co-administration of Turmeric and Black seeds (Kalongi) in metabolic syndrome – a double blind randomized controlled trial – TAK-MetS trial. Complementary therapies in medicine, 23(2), 165–174. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2015.01.008⬏
10. Bundy, R., Walker, A. F., Middleton, R. W., Booth, J. (2004). Turmeric extract may improve irritable bowel syndrome symptomology in otherwise healthy adults: a pilot study. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 10(6), 1015–1018. https://doi.org/10.1089/acm.2004.10.1015⬏
11. Holt, P. R., Katz, S., Kirshoff, R. (2005). Curcumin therapy in inflammatory bowel disease: a pilot study. Digestive diseases and sciences, 50(11), 2191–2193. https://doi.org/10.1007/s10620-005-3032-8⬏
12. Hanai, H., Iida, T., Takeuchi, K., Watanabe, F., Maruyama, Y., Andoh, A., Tsujikawa, T., Fujiyama, Y., Mitsuyama, K., Sata, M., Yamada, M., Iwaoka, Y., Kanke, K., Hiraishi, H., Hirayama, K., Arai, H., Yoshii, S., Uchijima, M., Nagata, T., Koide, Y. (2006). Curcumin maintenance therapy for ulcerative colitis: randomized, multicenter, double-blind, placebo-controlled trial. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association, 4(12), 1502–1506. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2006.08.008⬏
13. Khonche, A., Biglarian, O., Panahi, Y., Valizadegan, G., Soflaei, S. S., Ghamarchehreh, M. E., Majeed, M., Sahebkar, A. (2016). Adjunctive Therapy with Curcumin for Peptic Ulcer: a Randomized Controlled Trial. Drug research, 66(8), 444–448. https://doi.org/10.1055/s-0042-109394⬏
14. Wu, S., Xiao, D. (2016). Effect of curcumin on nasal symptoms and airflow in patients with perennial allergic rhinitis. Annals of allergy, asthma & immunology : official publication of the American College of Allergy, Asthma, & Immunology, 117(6), 697–702.e1. https://doi.org/10.1016/j.anai.2016.09.427⬏
15. Farooqui, A. A., Farooqui, T., Madan, A., Ong, J. H., Ong, W. Y. (2018). Ayurvedic Medicine for the Treatment of Dementia: Mechanistic Aspects. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2018, 2481076. https://doi.org/10.1155/2018/2481076⬏
16. Chuengsamarn, S., Rattanamongkolgul, S., Luechapudiporn, R., Phisalaphong, C., Jirawatnotai, S. (2012). Curcumin extract for prevention of type 2 diabetes. Diabetes care, 35(11), 2121–2127. https://doi.org/10.2337/dc12-0116⬏
17. Sanmukhani, J., Satodia, V., Trivedi, J., Patel, T., Tiwari, D., Panchal, B., Goel, A., Tripathi, C. B. (2014). Efficacy and safety of curcumin in major depressive disorder: a randomized controlled trial. Phytotherapy research : PTR, 28(4), 579–585. https://doi.org/10.1002/ptr.5025⬏
18. Natural Medicines. (2020). Turmeric. Aktualizacja: 16.12.2020.⬏⬏
19. Holt, P. R., Katz, S., Kirshoff, R. (2005). Curcumin therapy in inflammatory bowel disease: a pilot study. Digestive diseases and sciences, 50(11), 2191–2193. https://doi.org/10.1007/s10620-005-3032-8⬏