Pacjent 40 (l.) zgłasza się do apteki z bólem kręgosłupa i prosi o jakiś silny lek przeciwbólowy. Stosował już paracetamol, który nie przyniósł ulgi w bólu. Z krótkiego wywiadu dowiadujesz się, że pacjent nie leczy się na żadne choroby przewlekłe, a na występujące w przeszłości bóle kręgosłupa stosował ibuprofen, który przynosił ulgę. Pacjent chciałby jak najszybciej zażyć lek przeciwbólowy. W ulotce znalazł jednak informacje, że lek ten należy przyjmować w trakcie lub po posiłku.

Wywiad i obserwacje

Z wywiadu przeprowadzonego z pacjentem wynika, że:

• Pacjent nie cierpi na żadne choroby przewlekłe.
• Zgłasza się do apteki z silnym bólem kręgosłupa.
• Przyjmował paracetamol, który był nieskuteczny i postanowił zastosować ibuprofen.

Interwencja

Wyjaśniono pacjentowi, że w przypadku ostrego bólu oraz braku obecności czynników, takich jak:

• przebyta choroba wrzodowa,
• wiek >65 lat,
• zakażenie Helicobacter pylori oraz
• stosowanie jednocześnie innych leków o potencjalnym działaniu gastrotoksycznym (leki przeciwpłytkowe, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny oraz kortykosteroidy), które mogą zwiększyć występowanie powikłań ze strony przewodu pokarmowego,

leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ – można przyjmować na czczo w celu wywołania szybszego efektu terapeutycznego.

W ulotkach dołączonych do niesteroidowych leków przeciwzapalnych znajdziemy zalecenie, aby leki te przyjmować w trakcie jedzenia. Jednak zalecenia te nie mogą być poparte żadnymi badaniami. Można jedynie przypuszczać, że uzasadnieniem przyjmowania leków przeciwbólowych z jedzeniem jest rzekomy efekt ochronny na przewód pokarmowy. Pokarm powoduje jednak opóźnienie działania przeciwbólowego. Wczesne wysokie stężenie leku w osoczu zapewnia szybszą i trwalszą ulgę w bólu, a także zapobiega przyjmowaniu kolejnej dawki leku.

W przypadku ostrego bólu (u pacjentów, którzy nie są narażeni na powikłania ze strony przewodu pokarmowego), gdy pożądany jest szybki początek działania, można zalecić przyjmowanie NLPZ na pusty żołądek. Przykładowo, pojedyncza dawka ibuprofenu 200 mg przyjmowania na pusty żołądek u zdrowych ochotników wykazywała maksymalne stężenie w surowicy po około 45 minutach, natomiast dawka przyjęta po jedzeniu swoje szczytowe stężenie w surowicy osiągnęła od 1,5 do 3 godz. po zastosowaniu.

Poważne objawy żołądkowo-jelitowe są bardziej prawdopodobne przy większych dawkach i dłuższym czasie leczenia NLPZ, a także u osób z czynnikami ryzyka. W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach tylko w przypadku całonocnego postu stwierdzono zwiększenie ryzyka rozwoju uszkodzeń błony śluzowej żołądka. Rodzaj spożywanego pokarmu ma również wpływ na wielkość zmian. Glukoza, niektóre aminokwasy i większa ilość pokarmu mogą zmniejszać uszkodzenie błony śluzowej żołądka, ale jednocześnie zwiększać uszkodzenia jelita cienkiego w badaniach przeprowadzonych na zwierzętach. Z kolei tłuszcz może zwiększać uszkodzenia żołądka i jelit spowodowane przez NLPZ.

Z badań endoskopowych jasno wynika, że krwawienie z żołądka jest niezwykle rzadkie, gdy NLPZ są przyjmowane w dawkach terapeutycznych przez 7-10 dni, niezależnie od przyjmowania leku na czczo czy z pokarmem.^[1][2]

Piśmiennictwo

1. Rainsford, K. D., & Bjarnason, I. (2012). NSAIDs: take with food or after fasting?. The Journal of pharmacy and pharmacology, 64(4), 465–469. abstrakt⬏
2. García-Rayado, G., Navarro, M., &Lanas, A. (2018). NSAID induced gastrointestinal damage and designing GI-sparing NSAIDs. Expert review of clinical pharmacology, 11(10), 1031–1043. abstrakt⬏