Pacjentka 70 (l.) zgłasza się do apteki po preparat na obrzęki nóg. W krótkim wywiadzie stwierdzono, że od pięciu lat leczy się na nadciśnienie tętnicze oraz przewlekłą niewydolność serca. Od dwóch tygodni zauważyła narastający, w szczególności wieczorem, obrzęk stóp i podudzi. Przed 4 miesiącami była hospitalizowana z powodu zaostrzenia choroby. W wyniku pogorszenia stanu zdrowia zaczęła przyjmować nowy lek zawierający amlodypinę w dawce 5 mg.
Wywiad i obserwacje
Z wywiadu przeprowadzonego z pacjentką wynika, że:
- Od pięciu lat leczy się na nadciśnienie tętnicze oraz przewlekłą niewydolność serca.
- Od dwóch tygodni występuje u niej obrzęk stóp i podudzi, który nasila się głównie wieczorem, natomiast rano jest już znacznie mniejszy. Obrzęk ten jest niewielki i nie utrudnia znacząco codziennego funkcjonowania, choć skarży się, że nie założy czasem buta.
- Przyjmuje enalapril, indapamid oraz amlodypinę.
- Przed 4 miesiącami pacjentka była hospitalizowana, z powodu zaostrzenia choroby.
Interwencja
Pacjentce wyjaśniono, że najbardziej prawdopodobną przyczyną powstania obrzęków jest lek zawierający amlodypinę, który włączyła do swojej farmakoterapii. Ten skutek uboczny może pojawić się do 6 miesięcy od rozpoczęcia farmakoterapii. Obrzęk nasila się w przypadku długiego przebywania w pozycji stojącej w ciągu dnia i zmniejsza się lub ustępuje w nocy, kiedy pacjentka przez dłuższy czas pozostaje w pozycji leżącej. Na nasilenie obrzęku ma wpływ również wysoka temperatura otoczenia.[1]
Zalecono pacjentce wizytę u lekarza, w celu ewentualnej zmiany farmakoterapii. Poinformowano również, aby do momentu wizyty u lekarza pacjentka w jak największym stopniu ograniczyła przebywanie w pozycji stojącej w ciągu dnia i jeżeli to możliwe jak najczęściej unosiła nogi do góry, bądź wykonywała lekkie ćwiczenia, które usprawnią krążenie.
Zaproponowano także pacjentce stosowanie w ciągu dnia kompresjoterapii (w postaci medycznych wyrobów elastycznych takich jak podkolanówki, pończochy czy rajstopy), która będzie wspomagać krążenie w kończynach dolnych. Ze względu na niewielki obrzęk zalecono II stopień ucisku (23-32 mmHg). Poinformowano pacjentkę, że w przypadku lekkiego obrzęku przedstawione zalecenia mogą być wystarczające. Natomiast kiedy obrzęk będzie się zwiększać bądź będzie utrudniać prawidłowe funkcjonowanie, lekarz może zmodyfikować dawkę leku i/lub dodać lek rozszerzający naczynia. Kiedy zastosowane środki postępowania będą nieskuteczne, lekarz może zalecić odstawienie leku.[2]
Zgłaszana częstość obrzęków kończyn po amlodypinie waha się w granicach 5-70% (im większa dawka, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia obrzęku).
Obrzęki obserwowane po amlodypinie są spowodowane nieproporcjonalną zmianą oporu w naczyniach. Amlodypina powoduje zmniejszenie oporu w naczyniach tętniczych, jednocześnie w naczyniach żylnych opór pozostaje bez zmian, powoduje to zwiększenie ciśnienia hydrostatycznego w krążeniu przedwłośniczkowym i umożliwia przemieszczenie się płynu do przestrzeni śródmiąższowej.[3]
W przytoczonym przypadku pacjentce zaproponowano metody niefarmakologiczne.
Według metaanalizy z 2010 roku tradycyjne środki takie jak ograniczenie czasu, w którym pacjent pozostaje w pozycji pionowej lub rozważenie stosowania kompresjoterapii są dobrą terapią uzupełniającą, a w przypadku łagodnego nasilenia obrzęku mogą być jedyną formą leczenie.[4]
Czytaj też: Amlodypina – Pogadanki Farmaceutyczne
Piśmiennictwo
- Sica D. (2003). Calcium channel blocker-related periperal edema: can it be resolved?. Journal of clinical hypertension (Greenwich, Conn.), 5(4), 291–297. https://doi.org/10.1111/j.1524-6175.2003.02402.x pełny tekst⬏
- Liang, L, Kung, JY, Mitchelmore, B, Cave, A, Banh, HL. Comparative peripheral edema for dihydropyridines calcium channel blockers treatment: A systematic review and network meta-analysis. J Clin Hypertens. 2022; 24: 536– 554. pełny tekst⬏
- Sica D. (2003). Calcium channel blocker-related periperal edema: can it be resolved?. Journal of clinical hypertension (Greenwich, Conn.), 5(4), 291–297. pełny tekst⬏
- Handler J. (2010). Resistant hypertension responding to change from furosemide to thiazide: understanding calcium channel blocker-related edema. Journal of clinical hypertension (Greenwich, Conn.), 12(12), 949–952. pełny tekst⬏
To jest prawdziwy case? Dlaczego ktoś w ogóle przepisał amlodypinę? Bez sensu 😉
Według wytycznych PTNT, pierwszym krokiem leczenia nadciśnienia tętniczego jest terapia zawierajaca ACE-I lub ARB + diuretyk tiazydopodobny/tiazydowy lub antagonistę kanałów wapniowych. Kiedy to postępowanie jest nieskuteczne terapia prezentuje się następująco: ACE-I lub ARB + diuretyk tiazydopodobny/tiazydowy plus antagonista kanałów wapniowych 🙂
Dzięki za odpowiedź. W tym casie nie mówimy o leczeniu nadciśnienia tętniczego, tylko o tym, że kobieta z nadciśnieniem i niewydolnością serca była hospitalizowana z powodu “zaostrzenia choroby” i przepisali jej amlodypinę. CCB u osób z niewydolnością serca nie nie działają korzystnie, a poza obrzękami nóg mogą też powodować obrzęki płuc. Jeżeli pani Bożena ma niewydolność serca to na pewno jest na diuretyku pętlowym, a przepisując jej amlodypinę lekarz doprowadzi do pogorszenia objawów. Ciężko sobie wyobrazić sytuację, w której to miałoby sens, zwłaszcza przy jej obecnej dziwnej liście leków.
Wiem, że tekst ma cel edukacyjny i jest super, tylko założyłem, że albo coś mi umknęło, albo jest wymyślony 🙂