Padaczka to choroba, w której dochodzi do powtarzających się napadów padaczkowych, częściowych lub uogólnionych, które mogą przebiegać z utratą świadomości lub bez. Trwają zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut.

Celem leczenia przeciwpadaczkowego jest zapobieganie występowaniu ataków drgawek przez utrzymanie skutecznej dawki jednego lub kilku leków, jednocześnie minimalizując prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych do minimum. Leczenie rozpoczyna się od jednego leku. Gdy leczenie nie przynosi efektów, dokonuje się zamiany leku lub dodaje się drugi lek. Do leków stosowanych w leczeniu padaczki należą:

• karbamazepina (Amizepin, Finlepsin, Tegretol)
• lamotrygina (Lamilept, Lamotrix, Symla)
• walproinian sodu i kwas walpropinowy (Absenor, Convulex, Depakine)
• topiramat (Epiramat, Topamax Epitoram)
• klonazepam (Clonazepamum TZF),
• lewetiracetam (Levetiracetam Teva)
• gabapentyna (Gapapentin, Neuran),
• fenytoina (Phenytoinum WZF)
• etosuksymid (Petinimid)
• fenobarbital (Luminalum Unia)
• wigabatryna (Sabril)
• tiagabina (Gabitril)

Gabapentyna jest lekiem z wyboru u osób starszych.^[1]

Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?

Dawkowanie poszczególnych leków przedstawiono poniżej:

• karbamazepina (Amizepin, Finlepsin, Tegretol): terapię rozpoczyna się od dawki 100-200 mg raz lub dwa razy dziennie, następnie stopniowo zwiększa się dawki do 0,8-1,2g na dobę, w podzielonych dawkach.
• gabapentyna (Gabagamma, Gabapentin, Neuran): w pierwszym dniu terapii 300 mg, drugiego dnia 300 mg dwa razy dziennie, trzeciego – 300 mg trzy razy dziennie, dawki zwiększa się maksymalnie do 2,4g na dobę. Zwykle 0,9 -1,2 g codziennie.
• walproinian sodu (Absenor, Convulex, Depakine): początkowa dawka to 600 mg na dobę w dwóch dawkach podzielonych, najlepiej po posiłku, następnie zwiększamy o 200 mg na dobę co trzy dni, aby maksymalna dawka nie osiągnęła więcej niż 2,5 g na dobę. Zwykle 1-2 g dziennie (20-30 mg/kg dziennie).

Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?

Poinformuj pacjenta, w jaki sposób rozpoznać wczesne oznaki zaburzeń ze strony układu krwionośnego, wątroby czy skóry. W razie pojawienia się takich objawów jak: gorączka, ból gardła, wysypka, owrzodzenia jamy ustnej, zasinienie lub krwawienie, powinni niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Do leków, które potencjalnie mogą powodować powyższe zaburzenia, należą: karbamazepina, okskarbazepina, etosuksymid, lamotrygina, fenytoina i walproinian sodu.

Czytaj też:

SSRI

Test Rysowania Zegara, czyli jak farmaceuta mógłby ocenić zaburzenia pamięci u pacjenta w aptece

Apteczne Wyzwania powracają – Na co zwrócić uwagę wydając lek bez recepty?

Czy leczenie przynosi efekty?

Jeżeli u pacjenta występują ataki padaczki, pomimo stosowania maksymalnej tolerowanej dawki leku przeciwpadaczkowego, konieczna jest zmiana leku lub wprowadzenie dodatkowego.

Zapytaj pacjenta, czy wie jak stosować leki i czy przyjmuje je regularnie. Jeśli zauważysz, że pacjent ma problemy np. z połykaniem tabletek, warto rozważyć zamianę postaci leku. Niektóre leki takie jak np. lewetiracetam w dawce 1000 mg mają sporej wielkości tabletki.

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?

Typowe skutki uboczne większości leków przeciwpadaczkowych to nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, nadmierna senność, bóle głowy i zmiany nastroju. Wiele działań niepożądanych występuje w początkowym okresie terapii.

Wiele leków przeciwpadaczkowych może zaburzać działanie antykoncepcji hormonalnej. Leki te często wykazują działanie teratogenne, dlatego zwróć szczególną uwagę na kobiety, które pragną zajść w ciążę. Mimo to nie zaleca się przerywania leczenia w czasie ciąży z uwagi na dużo większe ryzyko powikłań po ataku padaczki, niż ryzyko uszkodzenia płodu przez lek. Stosunek korzyści do ryzyka powinien być oceniony przez neurologa.

Kwas walproinowy/ walproinian sodu (Depakine, Absenor) może powodować zaburzenia układu krwiotwórczego, dlatego zwróć uwagę, czy u pacjenta nie wystąpiły siniaki, krwawienia, a także oznaki infekcji (np. ból gardła). Lek ten może prowadzić również do przybierania na wadze – efekt ten widoczny jest najczęściej po trzech miesiącach terapii.^[2]

Wigabatryna (Sabril) może powodować ubytki w polu widzenia — warto przypomnieć o regularnych kontrolach okulistycznych podczas stosowania leku.

Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?

Konsultując pacjenta, pamiętaj, że:

• Monitorowanie leczenia jest wymagane na początku terapii oraz po korektach dawkowania w celu identyfikacji niezgodności lub błędnego doboru dawki.
• Pacjenci stosujący wigabatrynę powinni przeprowadzić badanie pola widzenia przed leczeniem oraz w trakcje terapii w sześciomiesięcznych odstępach.
• Pacjenci przyjmujący topiramat, u których rozwijają się problemy ze wzrokiem, zwłaszcza w pierwszych kilku tygodniach leczenia, powinni niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
• W przypadku leczenia fenytoiną wskazane jest regularne monitorowanie stężenia w osoczu.
• Pacjenci leczeni walproinianem sodu powinni przeprowadzić testy czynnościowe wątroby przed rozpoczęciem leczenia oraz w ciągu pierwszych sześciu miesięcy terapii.
• Zamianę leku przeprowadza się przez stopniowe zwiększanie dawki drugiego leku, aż do dawki skutecznej, a następnie stopniowe wycofanie pierwszego.^[3]
• Odstawienie leczenia lekarz rozważa po dwóch latach, gdy nie występują napady. Odstawienie leków powinno być jednak stopniowe i trwać minimum kilka miesięcy, a w przypadku barbituranów i benzodiazepin — dłużej.
• Należy zwrócić szczególną uwagę na kobiety w wieku rozrodczym — leki przeciwpadaczkowe mogą wpływać na zachowania seksualne, cykl menstruacyjny, płodność, przebieg ciąży, karmienie piersią, stosowanie antykoncepcji, a także na okres menopauzy.^[1]
• Stosowanie leków padaczkowych nie jest przeciwwskazaniem do planowania ciąży, ale należy zwrócić szczególną uwagę na kobiety planujące potomstwo.^[4][5] Ważna jest suplementacja kwasem foliowym i witaminą K, jednak nie na własną rękę, lecz pod okiem neurologa. Kwas foliowy może znosić działanie wielu leków przeciwpadaczkowych.

Zaproponuj zmiany w stylu życia

Zachęć pacjenta do prowadzenia dzienniczka napadów oraz unikania wszelkich czynników wyzwalających. Warto podkreślić znaczenie regularnego stosowania leków oraz wyjaśnić istotę terapii skojarzonej. Powiedz pacjentowi o czynnikach, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia drgawek, takich jak: stres, brak snu, migające światła, niektóre leki i suplementy diety. Poza lekami istotne jest stosowanie dodatkowych terapii jak np. poznawczo-behawioralnej czy relaksacyjnej. Przy długotrwałej terapii u leczonych pacjentów z uwagi na tendencje do osteopenii i osteomalacji należy polecać właściwą dietę i aktywny tryb życia celem profilaktyki złamań.

Piśmiennictwo:

1. Błaszczyk B. Standardy leczenia padaczki u dorosłych, Oddział Neurologii Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespołu Opieki Neuropsychiatrycznej w Kielcach pełny tekst⬏⬏
2. Youssef S. Medicines Use Reviews: A practical guide, Pharmaceutical Press 2010⬏
3. Standardy diagnostyki i leczenia chorych z padaczką w Polsce. Raport Komisji Polskiego Towarzystwa Epileptologii. Epileptologia 2002; 10: 109-130.⬏
4. Crawford P.: Best practice guidelines for the management of woman with epilepsy. Epilepsia 2005; 46 Suppl. 9: 117-124. abstrakt⬏
5. Scottish Intercollegiate Guideline Network Diagnosis and Management of Epilepsy in Adult. A national clinical guidelines. www.sign.ac.uk⬏