Pacjentki ciężarne mogą pytać o skuteczne preparaty przeciwbólowe dostępne bez recepty. Czy paracetamol może być bezpiecznie polecany do stosowania w czasie ciąży?
Krótka odpowiedź
Tak, paracetamol jest lekiem z wyboru w leczeniu bólu i gorączki na każdym etapie ciąży.
Wyjaśnienie
Paracetamol można bezpiecznie stosować przez cały okres ciąży. To najbezpieczniejszy i najlepiej przebadany lek przeciwbólowy, rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników.[1] Paracetamol przenika do łożyska, jednak stosowany doraźnie i w dawce dobowej 1-4 g cechuje się wysokim profilem bezpieczeństwa.[2] Trwające 7 lat badanie kohortowe z udziałem ponad 80 000 ciężarnych kobiet przyjmujących paracetamol w pierwszym trymestrze ciąży nie wykazało zwiększonego ryzyka występowania wad wrodzonych u dzieci.[3]
Obejmujące prawie 1000 dzieci badanie kohortowe, podczas którego mierzono stężenia paracetamolu i jego metabolitów we krwi pępowinowej, pokazało korelację między użyciem paracetamolu pod koniec ciąży a częstością występowania spektrum autyzmu i ADHD.[4] Jest to jednak mało wiarygodne badanie, które nic nam nie mówi o tym, czy samo stosowanie paracetamolu był przyczyną zaburzeń – bo z jakiegoś powodu kobiety ten paracetamol przyjmowały, więc równie dobrze mogła to być korelacja występowania zaburzeń z przyczyną stosowania paracetamolu – infekcją lub jakimś stanem zapalnym. Żadne badania nie potwierdziły, aby paracetamol stosowany w ciąży uszkadzał układ nerwowy u dzieci, czy wpływał na wystąpienie spektrum autyzmu i ADHD. FDA nie odniosła się jeszcze do niniejszego badania, lecz odniosła się do wcześniejszej publikacji z tego samego czasopisma, oceniając, że wyniki badań nie są przekonujące, sama metodologia badań miała liczne ograniczenia i agencja nie modyfikuje swoich zaleceń dotyczących stosowania paracetamolu podczas ciąży, nadal uznając go za stosunkowo bezpieczny wybór przez wszystkie 3 trymestry. Ponadto FDA zrezygnowała z wydawania zaleceń ostrzegających przed ADHD i autyzmem. (Patrz: “Czy stosowanie paracetamolu w ciąży faktycznie powoduje autyzm i ADHD u dziecka? [Q&A]”.)
Klasyfikacja Briggs’a
Paracetamol może być stosowany na każdym etapie ciąży. Badania z udziałem ludzi wykazały niskie ryzyko związane ze stosowaniem paracetamolu w okresie ciąży. W dawkach terapeutycznych i stosowany krótkoterminowo jest uznany za bezpieczny. Paracetamol przenika barierę łożyskową.[5]
Zobacz też: Dawkowanie paracetamolu
Klasyfikacja FDA
Według nieaktualnej już klasyfikacji FDA paracetamol należał do kategorii B. Oznaczało, że badania na zwierzętach nie wskazują na istnienie ryzyka dla płodu, nie przeprowadzono jednak badań z grupą kontrolną u ludzi lub badania na zwierzętach wykazały działanie niepożądane na płód, ale badania w grupie kobiet ciężarnych nie potwierdziły istnienia ryzyka dla płodu.
Paracetamol – lek z przypadku, który podbił świat
Bezpieczeństwo według ChPL
Według informacji zawartych w wybranych ChPL leków z paracetamolem:
- Apap. „Badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka dla płodu, jednakże nieznane są wyniki kontrolowanych badań u kobiet w ciąży. Duża liczba danych dotyczących kobiet w ciąży wskazuje na to, że lek nie wywołuje wad rozwojowych ani nie jest toksyczny dla płodów lub noworodków. Wnioski z badań epidemiologicznych dotyczących rozwoju układu nerwowego u dzieci narażonych na działanie paracetamolu in utero, są niejednoznaczne. Paracetamol można stosować w okresie ciąży, jeżeli jest to klinicznie uzasadnione. Jednak należy wówczas podawać najmniejszą skuteczną dawkę przez jak najkrótszy czas i możliwie najrzadziej.”[6]
- Panadol. „Duża liczba danych dotyczących kobiet w ciąży wskazuje na to, że paracetamol nie powoduje wad rozwojowych ani nie jest toksyczny dla płodów i noworodków. Tak jak w przypadku innych leków kobiety w ciąży powinny skonsultować się z lekarzem przed przyjęciem tego leku. Paracetamol można stosować podczas ciąży, jeżeli jest to klinicznie uzasadnione. Należy wówczas podawać najmniejszą skuteczną zalecaną dawkę przez możliwie jak najkrótszy czas i jak najrzadziej. Tak jak inne leki, w okresie ciąży paracetamol powinno się stosować tylko w razie zdecydowanej konieczności.”[7]
Zobacz też:
Piśmiennictwo
- Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. (2007). Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie. Leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu. Ginekologia Polska, 79, 567-577⬏
- Schaefer, C., Peters, P. W. J., Miller, R. K. (2014). Drugs During Pregnancy and Lactation. Treatment Options and Risk Assessment. Third edition. Academic Press⬏
- Rebordosa, C., Kogevinas, M., Horváth-Puhó, E., Nørgård, B., Morales, M., Czeizel, A. E., Vilstrup, H., Sørensen, H. T., & Olsen, J. (2008). Acetaminophen use during pregnancy: effects on risk for congenital abnormalities. American journal of obstetrics and gynecology, 198(2), 178.e1–178.e1787.⬏
- Ji, Y., Azuine, R. E., Zhang, Y., Hou, W., Hong, X., Wang, G., Riley, A., Pearson, C., Zuckerman, B., & Wang, X. (2020). Association of Cord Plasma Biomarkers of In Utero Acetaminophen Exposure With Risk of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Autism Spectrum Disorder in Childhood. JAMA psychiatry, 77(2), 180–189.⬏
- Briggs, G. G., Freeman, R. K., Towers, C. V., Forinash, A. B. (2017). Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk. Eleventh edition. Lippincott Williams & Wilkins.⬏
- US Pharmacia. (2014). ChPL Apap. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
- GlaxoSmithKline. (2013). ChPL Panadol. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏