fbpx

Preparaty do pielęgnacja jamy ustnej u pacjenta onkologicznego

Autor:
mgr farm.
Dodano: 07/10/2020
Aktualizacja: 01/11/2022
Pacjent onkologiczny.
Pacjent onkologiczny.
Jednym z powikłań leczenia onkologicznego mogą być zaburzenia w obrębie śluzówki jamy ustnej. Jakie preparaty warto rekomendować pacjentom do pielęgnacji jamy ustnej?

Jednymi z częstych powikłań po zastosowaniu chemioterapii lub radioterapii u pacjenta onkologicznego są problemy w obrębie jamy ustnej określane ogólnie jako mucositis (uszkodzenie bariery śluzówkowej, ang. mucosal barier injury – MBI). Obniżają one znacznie komfort życia chorego, utrudniając mu połykanie, mówienie i przeżuwanie. Problem jest częsty, ponieważ dotyczy nawet 20-40% pacjentów. Chemioterapia zaburza wzrost zdrowych komórek i zmniejsza ilość białych krwinek. Z tego względu chorzy są dużo bardziej podatni na infekcje grzybicze, bakteryjne i wirusowe, oraz znacznie trudniej dochodzi u nich do regeneracji błony śluzowej.[1]

Rodzaje zmian w obrębie jamy ustnej w wyniku leczenia onkologicznego

W warunkach fizjologicznych ślina odpowiada za utrzymywanie homeostazy w obrębie jamy ustnej. Składa się ona w 99% z wody a za jej odpowiednią lepkość i pH odpowiedzialne są związki buforujące: węglany, fosforany i białczany. Pełni ona również funkcję antybakteryjną poprzez zawartość lizozymu, laktoferyny i immunoglobulin klasy A, G i M. Obróbka pokarmu, który trafia do jamy ustnej, jest możliwa dzięki obecności w ślinie enzymu trawiennego – amylazy, oraz mucyn i białka bogatego w prolinę. Ostatnie dwa składniki umożliwiają odpowiedni poślizg kęsa pokarmowego do przełyku.

W wyniku terapii onkologicznej homeostaza w obrębie jamy ustnej pacjenta zostaje zaburzona. Ślinianki są bardzo wrażliwe na zmiany ukrwienia i łatwo dochodzi w nich do uszkodzenia gruczołów wydzielniczych. W efekcie mogą pojawić się:

  • suchość jamy ustnej (kserostomia),
  • ból i krwawienia błony śluzowej,
  • owrzodzenia,
  • infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe,
  • próchnica zębów,
  • zaburzenia smaku.[2]

Przy mniejszym wydzielaniu śliny kawałki pokarmu obcierają błonę śluzową, co prowadzi do jej krwawienia, owrzodzeń i infekcji. Drobnoustroje łatwiej przylegają do powierzchni szkliwa, co sprzyja próchnicy. Więcej na temat żywienia pacjentów onkologicznych przeczytasz w innym opracowaniu. (Patrz: Żywienie pacjenta onkologicznego pod okiem farmaceuty”.)

Pamiętajmy, że u wielu pacjentów problem suchości jamy ustnej pojawia się również przy stosowaniu leków opioidowych.

Pielęgnacja jamy ustnej u pacjenta onkologicznego

Żeby zminimalizować ryzyko powikłań w obrębie jamy ustnej po zastosowanej terapii onkologicznej, możemy poradzić pacjentowi, żeby:

  • mył zęby i dziąsła miękkimi szczoteczkami z użyciem pasty pozbawionej SLS-ów, które mogą podrażniać śluzówkę (np. szczoteczką Curaprox i pastą Curaprox Enzycal),
Pasta Curaprox Enzycal
  • używał bezalkoholowych odkażających płynów do płukania jamy ustnej, żeby zapobiec infekcjom (np. z oktenidyną – Octenident lub 0,05 % chlorkiem cetylpirydyny – Eludril Care),
Płyn do płukania jamy ustnej Octenident.
Płyn do płukania jamy ustnej Eludril Care.
  • płukał jamę ustną roztworem wody, soli i sody (w proporcji: 1 łyżeczka sody i 1/2 łyżeczki soli na 1 litr wody)
  • zwracał uwagę na dietę: powinna być pozbawiona ostrych przypraw i substancji chemicznych,
  • stosował preparaty ślinozastępcze
  • ssał kostki lodu.[3]

Istnieją różne rodzaje preparatów zastępujących ślinę:

  • Mucinox – sztuczna ślina w postaci aerozolu stworzona z mucyny pochodzenia roślinnego (z rośliny Yerba Santa). Nie zawiera cukru i alkoholu. Ma delikatny cytrynowy smak.[4]
Aerozol Mucinox.
  • Fomukal – przesycony roztwór jonów wapniowych i fosforanowych (fizjologicznych składników śliny), które działają wewnątrz komórek błony śluzowej wspomagając ich regenerację. Jednocześnie zmniejsza ból i stan zapalny. Nie zawiera substancji zapachowych ani barwników. Zaleca się stosowanie go od 2 – 10 razy na dobę.[5]
Płyn do płukania jamy ustnej Fomukal.
  • Caphosol – zawiera jony wapniowe oraz fosforanowe, które fizjologiczne wchodzą w skład śliny. Pomaga w utrzymaniu prawidłowej higieny i nawilżeniu błony śluzowej. Zapobiega stanom zapalnym. Powinien być stosowany od 4 do 10 razy na dobę w zależności od intensywności nasilenia objawów.[6]
Caphosol.
  • Xerostom gel– żel zastępujący ślinę zawierający w składzie ksylitol w stężeniu 10% hamujący rozwój drobnoustrojów zapobiegając próchnicy, betainę, glicerynę, która nawilża, oliwę z oliwek, witaminę E i olej z pietruszki, który wspomaga utrzymanie świeżego oddechu. Nadaje się również dla pacjentów z cukrzycą.[7]
Żel Xerostom gel.
  • Xerostom Dental Gum – guma do żucia zawierająca w składzie ksylitol, glicerynę, betainę, oliwę z oliwek i witaminę E. Ma delikatny cytrynowy smak. Sam proces żucia pobudza pracę gruczołów ślinowych.[8]
Guma do żucia Xerostom Dental Gum.
  • MucoDry X – aerozol o miętowym aromacie zawierający glicerynę, pantenol, ksylitol i kwas cytrynowy. Wspomaga regenerację błony śluzowej i nawilża.[9]
Aerozol MucoDry.

Odpowiednia pielęgnacja jamy ustnej jest niezwykle ważna, ponieważ zmniejsza ryzyko infekcji i poprawia komfort życia chorego.

Piśmiennictwo:

  1. Sonis ST. The pathobiology of mucositis. Nat Rev Cancer; 4:277. 2004. pełny tekst
  2. Iorgulescu G. Saliva between normal and pathological. Important factors in determining systemic and oral health. J Med Life. 2009;2(3):303-307. pełny tekst
  3. Epstein JB, Thariat J, Bensadoun RJ, et al. Oral complications of cancer and cancer therapy: from cancer treatment to survivorship. CA Cancer J Clin. 2012. pełny tekst
  4. Mucinox, ulotka
  5. Fomukal, ulotka
  6. Caphosol, ulotka
  7. Xerostom gel, ulotka
  8. Xerostom Dental Gum, ulotka
  9. MucoDry X, ulotka

Czy ten materiał był przydatny?
Czy przedstawiony materiał był przydatny?
Hidden
Podziel się:
Subskrybuj
Powiadom o
3 komentarzy
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Maria Kowalczuk

Pacjent onkologiczny wymaga szczególnej opieki. Bardzo potrzebne opracowanie. Czekam na dalsze takie “od stóp do głów”. Jak pomóc, a nie zaszkodzić? : )

Anna Górna

Będzie, Pani Mario, będzie już wkrótce! 🙂

Maria Kowalczuk

W ulotkach, chpl-ach produktów, z pacjentów wymagających szczególnej troski na ogół uwzględnia się kobiety w ciąży i karmiące. Rzadko wspomina się o pacjentach onkologicznych, a przecież skutki uboczne chemio czy radioterapii są bardzo przykre i uciążliwe. Powiem szczerze, że czasami byłam bezradna i bywało, że to od pacjentów uczyłam się jak złagodzić nieprzyjemne objawy. Oczywiście to nie było tak, że wydawałam każdy preparat, który sobie zażyczyli, bo gdzieś wyczytali, że czyni cuda. Z nimi to w ogóle jest problem. Nie wiem czy to wynika z działania psychoterapeutów, bo oni wszyscy, zapytani o choroby przewlekłe, twierdzą, że są zdrowi, tylko spieszą się na zabieg, w chustkach na głowie czy perukach. Potrafią farmaceutę wpuścić w maliny, nie zdając sobie sprawy jak bardzo mogą sobie tą dezinformacją zaszkodzić. W tej chwili nie jestem aktywna zawodowo, ale myślę, że rzetelne informacje będą bardzo przydatne, niezależnie od tego.
Wiem, że to nie może być tak, żeby pacjenci nas uczyli i z pewnością profesjonalne opracowanie będzie mile widziane.

Przeczytaj najnowszy numer Gońca Aptecznego:

3
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x
Scroll to Top

Zaloguj się

Zgłoś problem/błąd

Przepraszam. Musisz być zalogowany, aby zobaczyć ten formularz.