Zaburzenia erekcji (ang. erectile dysfunction, ED) według rożnych źródeł dotyczyć mogą 25–35%,[1] a nawet 52%[2] mężczyzn, głównie między 40 a 60 rokiem życia, ale problem może również dotyczyć młodych mężczyzn. Nie należy jednak zaburzeń tego typu wiązać wyłącznie z fizjologicznym procesem starzenia, ponieważ mogą one być zwiastunem nierozpoznanych chorób, takich jak choroba wieńcowa, hipercholesterolemia lub cukrzyca.
Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń erekcji zwiększają:
- nadciśnienie i choroby sercowo-naczyniowe (powodujące zwężenie i stwardnienie tętnic, co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi do ciał jamistych),
- cukrzyca (może wpływać zarówno na naczynia krwionośne, jak i unerwienie prącia),
- depresja (a także wiele leków przeciwdepresyjnych),
- wzmożone napięcie nerwowe.
Spadek libido oraz zaburzenia erekcji wywołane mogą być także znaczną grupą środków farmakologicznych, wśród których najczęściej stosowanymi są: β-blokery (w mniejszym stopniu), SSRI (szczególnie citalopram, fluoksetyna, paroksetyna), czy leki stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego (dutasteryd, finasteryd).
W aptece, obok najbardziej znanych leków na receptę z grupy inhibitorów fosfodiesterazy typu 5, dostępne są również leki i suplementy bez recepty lekarskiej.
Inhibitory fosfodiesterazy typu 5
Najczęściej stosowanymi lekami są inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5): sildenafil, wardenafil oraz tadalafil. Wzmacniają one fizjologiczny mechanizm wzwodu, wspomagając rozkurcz mięśni w ciałach jamistych prącia. Warunkiem skuteczności leków z tej grupy jest pobudzenie seksualne. Leki te nie będą więc skuteczne u pacjentów, którzy mają problem z popędem seksualnym.
Sildenafil
Sildenafil w dawce 25 mg i 50 mg (Inventum, Mensil, Maxigra Go, Maxon Forte) dostępny jest bez recepty, natomiast w dawce 100 mg (Falsigra, Viagra) na receptę. Zalecana dawka to 25 mg przyjmowana około godziny przed planowaną aktywnością seksualną, a jeżeli zachodzi potrzeba lekarz może zwiększyć dawkę do 100 mg. Oznacza to, że jako farmaceuci nie powinniśmy sugerować stosowania leku w dawce wyższej niż 25 mg na dobę, choć oczywiście jest to częsta praktyka.[3]
Tadalafil
Tadalafil jest wyłącznie na receptę w dawkach 5 mg (Cialis), 10 mg (Cialis), 20 mg (Tadalafil Medana) i 25 mg (Cialis). Zalecaną dawką jest 10 mg, przyjmowane przynajmniej 30 minut przed stosunkiem. Jeżeli dawka 10 mg nie powoduje odpowiedniego efektu, można ją podwoić.[4] Ma najdłuższy czas działania w porównaniu do sildenafilu i wardenafilu.
Wardenafil
Wardenafil (Levitra) w dawce 10 mg i 20 mg, w postaci tabletek powlekanych lub do rozgryzania i żucia, wydawany jest na podstawie recepty. Jedyną zauważalną przewagą wardenafilu nad sildenafilem jest to, że nie powoduje on zmiany postrzegania barw. Jest to rzadkie działanie niepożądane sildenafilu.[5]
Porównanie inhibitorów PDE 5
Tabela poniżej zawiera porównanie inhibitorów PDE 5.[6][7][8]
| sildenafil | tadalafil | wardenafil | |
|---|---|---|---|
| preparaty handlowe | Viagra, MaxON, Inventum | Cialis | Levitra |
| dostępne dawki | 25, 50, 100 mg | 5, 10, 20 mg | 10, 20 mg |
| początek działania | po 30 min | po 20 min | po ok. 15 min |
| czas działania | 4-8 h | 24-36 h | 2-8 h |
| IC50 | 3,5-3,9 | 0,94 | 0,7 |
Skrót IC50 zawarty w tabeli oznacza stężenie leku niezbędne do zahamowania 50% PDE5. W praktyce oznacza to, że dawek leków pacjent nie może bezpośrednio porównywać. Im niższe IC50, tym mniejszą dawkę pacjent musi przyjąć dla uzyskania efektu.
Przyjmowanie sildenafilu i wardenafilu z wysokotłuszczowymi pokarmami powoduje pogorszenie ich wchłaniania, a tadalafil takiej interakcji nie wykazuje. Nie wykazano, aby leki te potęgowały hipotensyjne działania alkoholu (u zdrowych ochotników), jednak należy przestrzec pacjentów, by unikali znacznych jego ilości w połączeniu z inhibitorami PDE 5.[9]
Spożywanie alkoholu samo w sobie może wywołać zaburzenia potencji, dlatego może znosić efekt działania leków z tej grupy.
Sildenafilu, tadalafilu i wardenafilu nie należy łączyć z nitratami (Effox long, Nitromint, Sustonit) ze względu na nasilanie działania hipotensyjnego. Wśród przeciwwskazań do stosowania PDE5I wymienić należy: niestabilną dławicę piersiową, ciężką zastoinową niewydolność serca czy niekontrolowane nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia rytmu serca.[10]
Wśród najczęstszych działań niepożądanych występują: bóle głowy, napadowe zaczerwienienie twarzy, uczucie zatkanego nosa. Istnieją doniesienia o wpływie inhibitorów PDE 5 pogorszenie wzroku, słuchu czy też rozwój czerniaka, jednak aktualne dane potwierdzają skuteczność, tolerancję, a także bezpieczeństwo inhibitorów PDE5 w leczeniu zaburzeń erekcji.[10]
Warto wydając leki z grupy inhibitorów PDE 5 uświadomić pacjentowi, że nie powodują one natychmiastowej erekcji i że nie dojdzie do niej bez stymulacji seksualnej. Dla pacjenta może to nie być oczywiste.
Suplementacja testosteronu a zaburzenia erekcji
Suplementacja testosteronu może pozytywnie wpływać na funkcje seksualne mężczyzn z zaburzeniami produkcji androgenów. Najnowsze badania kliniczne wskazują także, na korzystny wpływ stałego przyjmowania niskich dawek testosteronu, w szczególnych przypadkach nieskuteczności inhibitorów PDE5.[11]
DHEA, czyli dehydroepiandrosteron, (DHEA Eljot 25 mg, Stymen 10 mg, Biosteron 10 mg, Biosteron 25 mg) należy do hormonów z grupy androgenów. U młodych osób z zaburzeniami erekcji wykazano znaczący spadek stężenia DHEA w odniesieniu do osób zdrowych i stąd zastosowanie DHEA może być potencjalnie korzystne. DHEA może powodować rozszerzenie naczyń oraz polepszać ogólne samopoczucie, jednak wpływ na zwiększanie sprawności seksualnej nie został jednoznacznie potwierdzony w badaniach klinicznych.[12]
Alprostadyl w iniekcji i kremie
Mniej popularną metodą leczenia zaburzeń erekcji jest zastosowanie alprostadylu, analogu prostagladnyn. Lek podaje się w formie injekcji (Edex, Caverject) docewkowo bądź do nasady penisa na krótko przed planowanym stosunkiem seksualnym.[13] Mniej inwazyjną postacią leku z alprostadylem jest krem Vytaros, 3 mg/g w jednodawkowym pojemniku. Początek działania obserwowany jest po 5‒30 minutach od aplikacji do zewnętrznego ujścia cewki moczowej. Utrzymuje się ono przez około 1-2 godziny, jednak jak zastrzega producent czas ten uzależniony jest osobniczo. Leku nie należy stosować częściej niż 2-3 razy w tygodniu, w odstępach nie krótszych niż 24h. U osób z niedociśnieniem ortostatycznym, po zawale mięśnia sercowego bądź skłonnych do omdleń leku nie należy stosować.[14]
Suplementy na zaburzenia erekcji
W preparatach na zaburzenia erekcji najczęściej występują:
- wyciąg z buzdyganka naziemnego (Tribulus terrestris),
- L-arginina,
- wyciąg z żeń-szenia (Panax ginseng),
- wyciąg z miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba),
- wyciąg z korzenia maca (Lepidium meyenii),
- wyciąg z sosny nadmorskiej (Pinus pinaster),
- wyciąg z kwiatu krokusa uprawnego (Crocus sativus).
Przegląd systematyczny z 2018 roku dotyczący suplementacji w zaburzeniach erekcji dostarczył wyników co do prawdopodobnej skuteczności żeń-szenia. Obiecujące wydają się być także w tym wskazaniu korzeń maca i sosna nadmorska, jednakże konieczne są dalsze badania, żeby wyciągnąć jakieś wnioski dla dalszej praktyki.[15] Korzeń maca wpływa na męskie funkcje seksualne, jednak wykorzystywany jest głównie w przypadku bezpłodności (zwiększa objętość spermy, liczbę plemników i ruchliwość plemników)[16] czy w celu zwiększenia pożądania seksualnego.[17]
Buzdyganek naziemny prawdopodobnie nie wpływa na znaczącą poprawę funkcji seksualnych,[18], podobnie jak szafran czy miłorząb japoński.
W przypadku L-argininy dowiedziono, że u mężczyzn z zaburzeniami erekcji w surowicy występuje niższe stężenie tego aminokwasu.[19] Istnieją pewne przesłanki wskazujące na skuteczność suplementacji wysokimi dawkami L-argininy,[20] lub w połączeniu z przeciwutleniaczami,[21] jednak ze względu na brak aktualniejszych danych warto podejść do tych doniesień z rezerwą.
Piśmiennictwo
- Irwin Goldstein, Arthur L. Burnett, et al.: The Serendipitous Story of Sildenafil: An Unexpected Oral Therapy for Erectile Dysfunction, Sexual Medicine Reviews, 7(1), 2019, 115-128 pełny tekst⬏
- Mobley DF, Khera M, Baum N: Recent advances in the treatment of erectile dysfunction. Postgraduate Medical Journal 2017;93:679-685 pełny tekst⬏
- ChPl Maxigra Go⬏
- ChPl Tadalafil Medana⬏
- Doggrell, Sheila A: Comparison of clinical trials with sildenafil, vardenafil and tadalafil in erectile dysfunction. Expert Opin Pharmacother. 2005 Jan;6(1):75-84 abstrakt⬏
- Gong, B., Ma, M., Xie, W. et al.: Direct comparison of tadalafil with sildenafil for the treatment of erectile dysfunction: a systematic review and meta-analysis, Int Urol Nephrol (2017) 49: 1731. pełny tekst⬏
- Setter, S. M., Iltz, J. L., Fincham, J. E., Campbell, R. K., & Baker, D. E.: Phosphodiesterase 5 Inhibitors for Erectile Dysfunction. Annals of Pharmacotherapy, (2005)39(7-8), 1286–1295. abstrakt⬏
- Capogrosso P, Ventimiglia E, Boeri L, et.al: Time of onset of vardenafil orodispersible tablet in a real-life setting – looking beyond randomized clinical trials. Expert Rev Clin Pharmacol. 2017 Mar;10(3):339-344, abstrakt⬏
- Setter, S. M., Iltz, J. L., Fincham, J. E., Campbell, R. K., & Baker, D. E.: Phosphodiesterase 5 Inhibitors for Erectile Dysfunction. Annals of Pharmacotherapy, (2005)39(7-8), 1286–1295. abstrakt⬏
- Yafi FA, Sharlip ID, Becher EF.: Update on the Safety of Phosphodiesterase Type 5 Inhibitors for the Treatment of Erectile Dysfunction. Sex Med Rev 2018;6:242–252. abstrakt⬏⬏
- Corona, Giovanni et al.: Testosterone Supplementation and Sexual Function: A Meta-Analysis Study, The Journal of Sexual Medicine, 2014,Volume 11 , Issue 6 , 1577 – 1592, abstrakt⬏
- El-Sakka AI. Dehydroepiandrosterone and Erectile Function: A Review. World J Mens Health. 2018 Sep;36(3):183-191. abstrakt⬏
- Mobley DF, Khera M, Baum N: Recent advances in the treatment of erectile dysfunction. Postgraduate Medical Journal 2017;93:679-685 pełny tekst⬏
- ChPl Vytaros⬏
- Borrelli, F., Colalto, C., Delfino, D.V. et al.: Herbal Dietary Supplements for Erectile Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis Drugs (2018) 78: 643 abstrakt⬏
- Gonzales GF, Cordova A, Gonzales C, et al.: Lepidium meyenii (Maca) improved semen parameters in adult men. Asian J Androl 2001;3:301-3 abstrakt⬏
- Gonzales G, F, Gonzales C, Gonzales-Castañeda C: Lepidium meyenii (Maca): A Plant from the Highlands of Peru – from Tradition to Science. Forsch Komplementmed 2009;16:373-380. abstrakt⬏
- Santos CA Jr, Reis LO, Destro-Saade R, et al.: Tribulus terrestris versus placebo in the treatment of erectile dysfunction: a prospective randomized, double blind study. Actas Urol Esp 2014;38(4):244-8. abstrakt⬏
- Barassi, A., Corsi Romanelli, M. M., Pezzilli, R.,et al. Levels of l‐arginine and l‐citrulline in patients with erectile dysfunction of different etiology. Andrology, (2017) 5: 256-261. abstrakt⬏
- Chen J, Wollman Y, Chernichovsky T, et al.: Effect of oral administration of high-dose nitric oxide donor L-arginine in men with organic erectile dysfunction: results of a double-blind, randomized, placebo-controlled study. BJU Int. 1999 Feb;83(3):269-73. abstrakt⬏
- Stanislavov R, Nikolova V.: Treatment of erectile dysfunction with pycnogenol and L-arginine. J Sex Marital Ther. 2003 May-Jun;29(3):207-13 abstrakt⬏
Obecnie już także tadalafil jest dostępny bez recepty 🙂