Z braku jednoznacznych wytycznych wynikają różnice w postępowaniu w poszczególnych krajach. W Stanach Zjednoczonych stosuje się papkę wodną z kalaminą (mieszanina tlenku żelaza(III) z tlenkiem cynku) oraz kąpiele z dodatkiem płatków owsianych [1]. W Polsce tradycyjne zastosowanie mają preparaty przyśpieszające przysychanie pęcherzyków (np. pudry płynne i papki cynkowe) oraz roztwory wodne i alkoholowe fioletu gencjanowego.
Higiena podczas ospy wietrznej
Warto pamiętać, że wszystkie dostępne źródła podkreślają konieczność dbania o higienę w czasie choroby. Zalecaj codzienne krótkie kąpiele (prysznice) i delikatne osuszanie skóry, najlepiej ręcznikami jednorazowymi oraz częstą zmianę pieluch lub bielizny osobistej, ubrania i pościeli. Warto również zasugerować opiekunowi obcinanie „na krótko” paznokci chorego dziecka i zachowanie szczególnej dbałości o higienę rąk, aby zapobiegać powstawaniu zadrapań i zakażeń bakteryjnych. W niektórych przypadkach niezbędne może okazać się nakładanie na noc bawełnianych rękawiczek i skarpetek[2][3].
Leczenie przeciwświądowe w przebiegu ospy wietrznej
Ponieważ ospa wietrzna często przebiega ze świądem, w niektórych przypadkach uzasadnione jest stosowanie leków o działaniu przeciwświądowym np. dimetindenu (Fenistil) doustnie lub miejscowo. Jeżeli jednak konieczne będzie zastosowanie leku na dużą powierzchnię skóry lub jeżeli świąd nie jest bardzo uciążliwy warto polecić opiekunowi stosowanie u dziecka wyrobów medycznych lub kosmetyków o działaniu łagodzącym, zwierających np. żel z aloesu, betainę, pantenol lub alantoinę[4].
Antyseptyki w leczeniu ospy wietrznej
Aktualne zalecenia dotyczące pielęgnacji skóry chorego na ospę wietrzną nie przewidują stosowania preparatów przyspieszających wysychanie zmian, które mogą utrudnić zauważenie nadkażeń bakteryjnych oraz rozwoju procesu zapalnego. Nie polecaj więc tradycyjnie stosowanych w ospie preparatów typu pudrów płynnych, płynów z taniną lub wysuszających past. Jeżeli preparaty te zostały zalecone przez lekarza, a opiekun wyraża chęć ich stosowania, warto przypomnieć mu o konieczności dbania o higienę oraz uważnej obserwacji zmian.
Pudrów płynnych nie stosuje się na zmiany wysiękowe i sączące, otwarte rany i błony śluzowe.
Aktualnie nie ma wiarygodnych badań potwierdzających skuteczność stosowania wodnych lub alkoholowych roztworów fioletu gencjanowgo w tym wskazaniu. Ze względu na intensywne i trwałe zabarwienie skóry mogą one maskować zmiany zachodzące na skórze i w tkance podskórnej, a przez to opóźnić dostrzeżenie nadkażenia bakteryjnego, a tym samym rozpoczęcie prawidłowego leczenia. Jednocześnie trwałe zabarwienie „starych” pęcherzyków pozwala uwidocznić nowe zmiany, a więc kontrolować przebieg choroby.
Do odkażania zmian skórnych zalecaj środki antyseptyczne np. połączenie oktenidyny z fenoksyetanolem, możesz również polecić roztwór do przemywania z nadmanganianem potasu, bądź krótką kąpiel w 0,01 % roztworze tego leku[5].
Przykładowe wyroby medyczne oraz kosmetyki stosowane wspomagająco w terapii ospy wietrznej.
| Dolna granica wieku | Preparat | Postać | Rejestracja | Wybrane składniki | Stosowanie |
|---|---|---|---|---|---|
| Bez ograniczeń | PoxClin BodyMousse | Pianka | Wyrób medyczny | Żel z aloesu zwyczajnego, betaina, gliceryna, pantenol, alantoina | trzy razy dziennie lub każdorazowo |
| Avene Eau Thermale Cicalfate Osuszający płyn regenerujący | płyn | Kosmetyk | Woda termalna, tlenek cynku, sukralfat, siarczan miedzi, siarczan cynku | 2 razy dziennie | |
| Bioderma Cicabio Lotion | płyn | Kosmetyk | Tlenek cynku, krzemionka, krzemian litowomagnezowy sodu, siarczan miedzi, siarczan cynku, wyciąg z owoców winorośli, azjatykozyd, kwas hialuronowy, kompleks Antalgicine | 2-3 razy dziennie | |
| 6 m.ż. | Virasoothe | żel w sprayu | Wyrób medyczny | Gliceryna, glikol kaprylowy | 2-3 razy dziennie lub częściej |
| Virasoothe | żel | Wyrób medyczny | Gliceryna, glikol kaprylowy | 2-3 razy dziennie lub częściej | |
| Ospa Comfort Spray | aerozol | Wyrób medyczny | Kompleks Olile-Active, tlenek cynku, bisabolol, krzemionka | co najmniej 3 razy na dobę | |
| Brak danych | PoxClin CoolMousse | Pianka | Wyrób medyczny | Żel z aloesu zwyczajnego, betaina, gliceryna, pantenol, alantoina, wyciąg z ziela lawendy, wyciąg z kwiatów rumianku | trzy razy dziennie lub każdorazowo, gdy istnieje potrzeba złagodzenia objawów |
Przykładowe leki stosowane w terapii pomocniczej ospy wietrznej.
| dolna granica wieku | składniki | preparat | postać | dawkowanie |
|---|---|---|---|---|
| Bez ograniczeń | Talk 19,5 g/100 g, tlenek cynku 15g/100 g, syntetyczna tanina 1 g/100g | Tanno-Hermal Lotio | Płyn | 1-2 razy na dobę (w razie potrzeby częściej) |
| Nadmanganian potasu | Kalium hypermanganicum (Nadmanganian potasu) | Proszek do sporządzania roztworu | Do przemywania skóry: rozpuścić kilkanaście kryształków (roztwór purpurowy) | |
| Do kąpieli: rozpuścić klika kryształków (roztwór lekko różowy) | ||||
| Kalium hypermanganicum Galena | Tabletki do sporządzania roztworu | Do przemywania skóry: rozpuścić kilkanaście kryształków (roztwór purpurowy) | ||
| Do kąpieli: rozpuścić klika kryształków (roztwór lekko różowy) | ||||
| Oktenidyna 0,1 mg/100 g, fenoksyetanol 2 g/100 g | Octenisept, Maxiseptic | płyn | Minimum 1 x dz | |
| 2. r.ż. | Benzokaina 9,8 mg/g, lewomentol 9,8 mg/g, cynku tlenek 254 mg/g, substancje pomocnicze: talk | Pudroderm | Zawiesina na skórę | 2 do 3 razy na dobę (lub częściej) |
| Tlenek cynku 240 mg/g, benzokaina 20 mg/g, substancje pomocnicze: lewomentol, talk | Puder płynny z anestezyną | Zawiesina na skórę | 2-3 razy na dobę | |
| 12. r.ż. | Benzokaina 15 mg/g, substancje pomocnicze: cynku tlenek, talk, mentol | Puder płynny Dermopur | Zawiesina na skórę | 3 lub 4 razy na dobę |
| Brak danych | Fiolet gencjanowy 10 mg/g | 1 % roztwór wodny fioletu gencjanowego | płyn | Zmienione miejsca na skórze przetrzeć gazikiem nasączonym płynem |
| Fiolet gencjanowy 10 mg/g | 1 % roztwór spirytusowy fioletu gencjanowego | płyn | Stosowanie miejscowe na skórę | |
| Tlenek cynku 25 g/100 g | Puder płynny wysuszający | Zawiesina na skórę | 2-3 razy na dobę | |
| Benzokaina 1 g/100 g, mentol 1 g/100 g, tlenek cynku 30 g/100 g, substancje pomocnicze: talk | Variderm | Pasta na skórę | kilka razy dziennie | |
| Tlenek cynku 180 mg/g, mentol 10 mg/g | Puder płynny Farmina | Zawiesina na skórę | kilka razy na dobę. |
Piśmiennictwo
- Kimberlin, D. W., & Nathan, P. (2016). Chickenpox. In Textbook of Pediatric Care.⬏
- Duszczyk, E., & Dubiel, B. (2020). Ospa wietrzna. In P. Gajewski (Ed.), Interna Szczeklika.⬏
- Gershon, A. (2009). Varicella-zoster virus. In Cherry’s Textbook of Pediatric Infectious Diseases.⬏
- Albrecht, M. A. (2020). Treatment of varicella (chickenpox) infection. UpToDate, Aktualizacja : 23.06.2020.⬏
- World Health Organization. (2019). World Health Organization Model List of Essential Medicines for Children 7th List. 7th List, 1–42.⬏
