Witamina D to rozpuszczalna w tłuszczach substancja, która odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Podstawowym jej źródłem jest synteza skórna, która może pokrywać nawet 100% dziennego zapotrzebowania. Niestety położenie geograficzne Polski sprawia, że synteza skórna w wystarczającej ilości może się odbywać jedynie w miesiącach wiosenno-letnich od maja do września. Suplementacja witaminy D jest zalecana już od pierwszych dni życia, aby utrzymać jej prawidłowe stężenie i zapobiegać krzywicy u najmłodszych. Równie istotne jest przyjmowanie tej witaminy przez kobiety planujące ciążę, będące w ciąży oraz karmiące piersią. W późniejszym okresie życia niedobór witaminy D może skutkować zaburzeniami gospodarki hormonalnej, osłabieniem odporności, uczuciem ciągłego zmęczenia oraz prowadzić do osteoporozy. Dobór dawki powinien być uzależniony od czynników takich jak^[1]:

• Wiek – według zaleceń dzienna dawka witaminy D u noworodków to 400 j.m., u osób dorosłych 2000 j.m.,
• Waga – osoby otyłe powinny przyjmować podwójną dawkę zalecaną dla osób dorosłych tj. 4000 j.m.,
• Nawyki żywieniowe – zbilansowana dieta może pokryć do 20% dziennego zapotrzebowania na witaminę D,
• Styl życia,
• Dzienna ekspozycja na słońce – suplementacja witaminy D w Polsce jest zalecana dla wszystkich osób, szczególnie w okresie od października do kwietnia.

Dostępne formy i połączenia preparatów z witaminą D

Preparaty z witaminą D zawierają cholekalcyferol, który jest naturalnie występującą formą tej witaminy. Na rynku dostępne są zarówno leki o kategorii dostępności Rp. i OTC, jak i suplementy diety. Ponadto preparaty te występują w różnych postaciach, co umożliwia dobór pod preferencje pacjenta. Witamina D występuje także w preparatach złożonych zawierających zestawy witamin, kwasy omega czy wapń.

Podobieństwa i różnice

Dostępne na polskim rynku preparaty zawierające witaminę D różni od siebie:

• Postać – witaminę D cechuje mnogość dostępnych postaci farmaceutycznych, co umożliwia dobranie preparatu pod preferencje pacjenta. Formy płynne będą wygodne do stosowania u niemowląt i osób, które mają trudności z połykaniem tabletek czy kapsułek. Kompromisem jest postać kapsułek twist-off, z których płyn może być wyciśnięty lub mogą być one spożyte w całości. Postaci stałe takie jak kapsułki czy tabletki różnią się między sobą wielkością, jednak nie wykazano aby kapsułka żelowa cechowała się lepszą przyswajalnością od tabletek zawierających surowiec w postaci sproszkowanej. Z dostępnych postaci wyróżnić możemy:
  • Krople
  • Aerozole/spraye
  • Tabletki
  • Tabletki do żucia
  • Kapsułki miękkie
  • Kapsułki do żucia
  • Kapsułki twist-off
  • Kapsułki twarde
• Dawka – dobór dawki witaminy D uzależniony jest od wielu czynników. Według rekomendacji polskich z 2018 roku^[1] zalecane dobowe dawki suplementacji wynoszą odpowiednio:
  • 400 j.m. – dla noworodków urodzonych w terminie do 6 miesiąca życia,
  • 400 – 600 j.m. – dla niemowląt pomiędzy 6 a 12 miesiącem życia,
  • 600 – 1000 j.m. – dla dzieci pomiędzy 1 a 10 rokiem życia,
  • 800 – 2000 j.m. – dla młodzieży i dorosłych pomiędzy 11 a 75 rokiem życia,
  • 2000 – 4000 j.m. – dla seniorów powyżej 75. roku życia.

Wskazane zakresy dawek dotyczą codziennej suplementacji, która powinna być uzależniona od masy ciała, trybu życia, nawyków żywieniowych oraz chorób towarzyszących pacjenta. Zalecana dawka dla populacji ogólnej w miesiącach jesienno-zimowych w Polsce to 2000 j.m. dziennie, przy czym osoby otyłe powinny przyjmować dawkę dwukrotnie większą. Dawka 2000 j.m. jest także zalecana dla kobiet planujących ciążę, będących w ciąży oraz karmiących piersią. Witamina D może być stosowana niezależnie od posiłku, jednak wykazano jej lepsze wchłanianie, kiedy była przyjmowana razem z posiłkiem, który zawierał tłuszcze.^[2]

• Składniki dodatkowe – na rynku dostępne są preparaty zawierające witaminę D w połączeniu z substancjami takimi jak:
  • Witamina K2 (menachinon) – na chwilę obecną badania nie wykazały wyższości takiego połączenia nad samą witaminą D.^[3] W znaczącej większości populacji nie zachodzi potrzeba suplementacji witaminy K, która jest dostarczana wraz z dietą i syntezowana przez mikrobiom jelitowy. 
  • Kwasy omega – witamina D naturalnie występuje w rybach i tłuszczach roślinnych, z których często pozyskiwane są kwasy omega 3,6 i 9. Niektóre preparaty zawierające NNKT są dodatkowo wzbogacone wyższą dawką witaminy D.
  • Wapń – jednoczesne stosowanie witaminy D i wapnia jest wskazane, zarówno u dzieci jak i u dorosłych, w prewencji problemów związanym z układem kostnym.
  • Inne witaminy i składniki mineralne – witamina D jest często składnikiem preparatów wielowitaminowych. Występuje w połączeniach z magnezem, cynkiem, witaminami z grupy B, witamina C czy innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach tj. witaminą A, E i K.

Zestawienie tabelaryczne preparatów z witaminą D

Na przestrzeni ostatnich lat zostały zarejestrowane nowe leki dostępne bez recepty, które zawierają dawki witaminy D na poziomie 2000 i 4000 j.m.. Ponieważ obecnie zaobserwować można swego rodzaju „modę” na witaminę D, dodawaną do wielu suplementów, polecając pacjentowi preparat będący lekiem, masz pewność co do jego skuteczności działania oraz potwierdzonej zawartości substancji czynnej. W poniższej tabeli zaprezentowano przykładowe preparaty zawierające witaminę D, ze wskazaniem kategorii preparatu, jego postaci, dawki oraz zawartości substancji dodatkowych.

Piśmiennictwo

1. Rusińska, A., Płudowski, P., Walczak, M., Borszewska-Kornacka, M. K., Bossowski, A., Chlebna-Sokół, D., … & Zygmunt, A. (2018). Vitamin D supplementation guidelines for general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland—recommendations of the polish society of pediatric endocrinology and diabetes and the expert panel with participation of national specialist consultants and representatives of scientific societies—2018 update. Frontiers in Endocrinology, 9, 246.⬏⬏
2. Silva, M. C., & Furlanetto, T. W. (2018). Intestinal absorption of vitamin D: a systematic review. Nutrition reviews, 76(1), 60–76. https://doi.org/10.1093/nutrit/nux034⬏
3. van Ballegooijen, A. J., Pilz, S., Tomaschitz, A., Grübler, M. R., & Verheyen, N. (2017). The Synergistic Interplay between Vitamins D and K for Bone and Cardiovascular Health: A Narrative Review. International journal of endocrinology, 2017, 7454376. https://doi.org/10.1155/2017/7454376⬏