Przebarwienia skórne to obszar o ciemniejszym od naturalnego koloru skóry, co zwykle jest efektem nadmiernego odkładanie barwników z grupy melaniny w naskórku i/lub w skórze właściwej. Mimo że zmiany te nie są zwykle groźne dla zdrowia, często ze względu na defekt kosmetyczny skóry pacjenci dążą do ich usunięcia. W innym opracowaniu omówiliśmy preparaty dostępne w aptece do stosowania w rozjaśnianiu i usuwaniu przebarwień. (Patrz: “Przebarwienia skórne – preparaty dostępne w aptece”.)
Co może być przyczyną powstawania przebarwień?
Przebarwienia skórne mogą powstawać:
- pod wpływem hormonów – w zaburzeniach hormonalnych, w ciąży i przy stosowaniu hormonów żeńskich zmiany barwnikowe pojawiają się zwykle na twarzy i szyi; u kobiet ciężarnych mogą cofnąć się po zakończeniu ciąży;
- pod wpływem ekspozycji na promieniowanie słoneczne – na skórze osób z jasną karnacją pojawiają się tzw. piegi; proces ten może być związany ze stosowaniem fotouczulających leków i kosmetyków z olejkami eterycznymi (np z olejkiem bergamotowym) i wyciągami roślinnymi, przebarwienia posłoneczne pojawiają się zwykle u osób między 30 a 50 r.ż., najczęściej na twarzy, grzbietach dłoni i szyi, a także na przedramionach i podudziach w postaci tzw. plam soczewicowatych;
- w wyniku procesu zapalnego toczącego się w skórze – mogą być pozostałością po wcześniej występujących zmianach trądzikowych, niektórych wysypkach skórnych (np. ospa wietrzna), liszaju płaskim, łuszczycy, kontaktowym zapaleniu skóry, oparzeniach słonecznych, uczuleniach czy urazach;
- w następstwie ogólnego lub miejscowego stosowania leków, szacuje się, że przebarwienia polekowe stanowią 10-20% wszystkich przypadków nabytych przebarwień na całym świecie.[1][2] Charakterystyczny rozkład topograficzny i barwa przebarwień mogą wskazać na przyczynę – na konkretny lek, który był stosowany. Przebarwienia związane z przyjmowaniem leków przeciwmalarycznych zwykle dotyczą kończyn dolnych, czasem też skóry nosa, policzków i czoła.[1] Amiodaron, daunorubicyna, złoto, metotreksat, psoraleny i 5-fluorouracyl mogą być przyczyną przebarwień na twarzy, szyi, klatce piersiowej, górnej części pleców i dystalnych częściach rąk. Do leków, które najczęściej wywołują przebarwienia należą leki przeciwmalaryczne (np. hydroksychlorochina (Plaquenil[3]), leki przeciwnowotworowe, tetracykliny i niektóre leki przeciwpsychotyczne[4];
- jako oznaka choroby wątroby, niedoczynności nadnerczy, nadczynności tarczycy, choroba Addisona, Cushinga;
- gdy towarzyszą chorobom genetycznym np nerwiakowłókniakowatości, Zespół Peutza-Jeghersa.[5]
Jak zapobiegać powstawaniu przebarwień?
Metody usuwania przebarwień z użyciem kosmetyków są dość ograniczone i nie zawsze skuteczne, dlatego podstawą jest profilaktyka powstawania zmian barwnikowych. Istniejące już zmiany barwnikowe pod wpływem promieniowania mają tendencję do ciemnienia, dlatego ważna jest ochrona skóry przed nasłonecznianiem. Zwróć pacjentowi uwagę na:
- unikanie długotrwałej ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne (także solarium),
- stosowanie odzieży ochronnej (kapelusze, chusty na miejsca z tendencją do przebarwień),
- używanie kremów z filtrem UVA i UVB przez cały rok (50 SPF).
Czy można usunąć przebarwienia za pomocą kosmetyków?
Aby usunąć lub rozjaśnić zmiany barwnikowe stosuje się preparaty o działaniu miejscowym:
- ograniczającym aktywację melanocytów, będącej etapem powstawania barwnika melaniny,
- złuszczającym naskórek,
- rozjaśniającym,
- hamującym proces powstawanie barwnika melaniny.
Najlepsze efekty można uzyskać poprzez równoczesne usuwanie przebarwień (złuszczanie, rozjaśnianie) i hamowanie ich powstawania – korzystne może okazać się stosowanie naprzemienne kosmetyków o odmiennym składniku aktywnym (innym na dzień i na noc).
Poinformuj pacjenta, że likwidacja przebarwień jest zwykle długotrwała, może trwać wiele miesięcy. W cele usunięcia zmian, które sięgają warstwy skóry właściwej stosuje się bardziej inwazyjne metody, takie jak np. zabiegi laserowe czy mikrodermabrazje. Skuteczną techniką usunięcia przebarwień skórnych jest zastosowanie zabiegowych peelingów chemicznych z użyciem hydroksykwasów. Zastosowanie odpowiednich kosmetyków może zlikwidować płytkie, powierzchniowe zmiany naskórka lub wspomóc usunięcie niektórych zmian barwnikowych.
W przypadku gdy zmiany barwnikowe wywołane są inną chorobą, podstawą leczenia jest leczenie choroby pierwotnej i nie jest to już tylko problem natury kosmetycznej.
Piśmiennictwo
- Medscape.com. Drug-Induced Pigmentation [dostęp 10.04.2017]⬏⬏
- Dereure O. Drug-induced skin pigmentation. Epidemiology, diagnosis and treatment. Am J Clin Dermatol. 2001;2(4):253-62. abstrakt⬏
- Coulombe J, Boccara O. Hydroxychloroquine-related skin discoloration. CMAJ: Canadian Medical Association Journal. 2017;189(5):E212. doi:10.1503/cmaj.150622. pełny tekst⬏
- Medscape.com. Drug-Induced Pigmentation Clinical Presentation [dostęp 10.04.2017]⬏
- Medycyna Praktyczna. Zaburzenia barwnikowe. [dostęp 28.05.2017]⬏
