Zakażenie pęcherza moczowego i cewki moczowej spowodowane jest zwykle obecnością w drogach moczowych pałeczki okrężnicy Escherichia coli. Problem ten w głównej mierze dotyczy płci żeńskiej (szczególnie kobiet po menopauzie) oraz dzieci.

Jeśli w porę nie zostanie podjęte leczenie, bakterie mogą przedostać się do nerek wywołując rzadszą, ale i poważniejszą chorobę – odmiedniczkowe zapalenie nerek. W takiej sytuacji wymagane jest już podanie przepisanych przez lekarza antybiotyków lub chemioterapeutyków.

Jak się objawia zapalenie dróg moczowych?

Typowe zgłaszane przez pacjent objawy, które mogą świadczyć o łagodnym zapaleniu dolnych dróg moczowych, czyli tzw. “przeziębieniu pęcherza” to:

• ból i/lub pieczenie przy oddawaniu moczu,
• uczucie częstego parcia na mocz z oddawaniem niewielkich jego ilości o silnej woni,
• ból w dole brzucha.

Łagodne zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego, które trwa nie dłużej niż 5-7 dni, można wyleczyć przy użyciu środków dostępnych dla pacjenta bez recepty. Pacjentkom skarżącym się na wspomniane wcześniej objawy można zaproponować preparaty, których działanie opierać się będzie na:

• odkażeniu dróg moczowych,
• zwiększeniu wydalania moczu.

Kiedy objawy chorobowe utrzymują się dłużej, towarzyszy im krwiomocz, pacjentka jest w ciąży lub choruje na cukrzycę, powinniśmy zalecić wizytę lekarską.

Co możemy zaproponować pacjentowi?

W warunkach aptecznych dysponujemy środkami dostępnymi bez recepty, które moga skutecznie leczyć stany zapalne dolnych dróg moczowych.

Urosal

Urosal, czyli lek z metenaminą i salicylanem fenylu, które działają przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, jest jednym ze starszych preparatów stosowanych w zakażeniach dróg moczowych. Należy pamiętać, że leku nie można stosować z sulfonamidami, lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwgorączkowymi.

Furagina

Furagina (Furaginum / Furazidinum) jest kolejnym lekiem działającym przeciwbakteryjnie względem bakterii Escherichia coli.

W sprzedaży odręcznej furagina dostępna w tabletkach po 50 mg (neoFuragina, uroFuraginum, UROintima FuragiActive) pakowane po 30 tabl oraz po 100 mg (DaFurag Max, neoFuragina MAX, uroFuraginum Max).

Furazydyna (furagina) jest najbardziej powszechnym lekiem stosowanym w zakażeniach dróg moczowych, który dostępny jest w Polsce bez recepty, jednak jej wybór w terapii powinien być uzasadniony i świadomy. O czym powinniśmy pamiętać?

Poinformujmy pacjenta o sposobie stosowania leku:

• Leczenie u dorosłych rozpoczyna się od 100 mg furaginy podawanej 4 razy w ciągu dnia, a przez kolejne dni stosuję się  100 mg 3 razy dziennie. Terapia nie powinna trwać dłużej niż 7 dni, a po 10-15 dniach terapię można powtórzyć.
• Wskazaniem do stosowania furaginy jest leczenie zakażeń dolnych dróg moczowych, w tym również nawracających zakażeń u kobiet. Zwróćmy jednak uwagę na to, że furagina nie powinna być  stosowana w samoleczeniu w celach profilaktycznych ze względu na ryzyko wytworzenia oporności. Lekarz może jednak zalecić lek profilaktycznie.
• Poinformujmy pacjenta o tym, że lek należy przyjmować o stałych porach, w równych odstępach czasu – furagina jest lekiem bakteriostatycznym, ważna kwestią jest utrzymanie jej stałego stężenia w moczu.
• Furaginę należy przyjmować wraz z wysokobiałkowym pokarmem (mięso, fasola, twaróg, orzechy) – zwiększa to jej skuteczność działania bakteriostatycznego w drogach moczowych.

Interakcje furaginy

Zapytaj o inne stosowane leki. Pamiętaj, że:

• środki neutralizujące sok żołądkowy (Maalox, Gaviscon, Rennie Antacidum) osłabiają wchłanianie furaginy, dlatego warto uświadomić pacjenta, że na czas terapii furaginą powinien zrezygnować z równoczesnego przyjmowanie leków zobojętniających; minimalny odstęp podania powinien wynosić 2 godziny;
• furagina nie powinna być stosowana łącznie z lekami działającymi antyseptycznie na drogi moczowe, bo może osłabiać ich działanie; nie zaleca się również terapii furaginą wraz z terapią antybiotykiem;
• kwaśne pH moczu sprzyja kumulacji furaginy w tkankach, a tym samym nasila ryzyko działań toksycznych, z tego względu razem z furaginą uważamy na podawanie substancji, które zmieniają pH moczu – sama obecność bakterii w moczu już powoduję jego alkalizację, dlatego na początku terapii furaginą, czasem błędnie (o czym poniżej) zaleca się przyjmowanie witaminy C.

Czytaj też:

Sprawdź swoją wiedzę – Infekcje dróg moczowych [test #013]

Niedoceniony składnik preparatów dla kobiet w ciąży

“Pacjentka w ciąży zawsze wzbudza moją ostrożność i czujność…”

Witamina C nie zakwasza moczu

Witamina C (kwas L-askorbinowy) nie zakwasza moczu w istotny sposób.^[1][2] Nawet podanie dożylnie 2000mg witaminy C nie skutkowało obniżeniem pH moczu (wzrostem kwasowości).^[3] Ponadto obecność witaminy C w moczu może fałszować wyniki testów paskowych.^[4]

Przeciwwskazania do stosowania furaginy

Furagina jest przeciwwskazana u niektórych grup pacjentów. Takie grupy to:

• osoby z cukrzycą oraz z niedoborem witamin z grupy B są bardziej narażone na wystąpienie neuropatii obwodowej – podczas długotrwałej terapii lekiem (>2 tygodne) może dojść do groźnej i często nieodwracalnej neuropatii obwodowej, z tego względu przy terapii furaginą warto polecić dodatkowo suplementację kompleksem witamin z grupy B (Vitaminum B compositum); zwróć uwagę na to, aby preparat nie był suplementem diety, ze względu na niepewny skład, kontrolę jakości i brak ulotki;
• dzieci, kobiety w ciąży i kobiety karmiące to grupy osób, u których najczęściej dochodzi do epizodów infekcji dróg moczowych; furagina może być stosowana u dzieci w wieku powyżej 2 lat i u kobiet w II trymestrze ciąży; jest przeciwwskazana w I trymestrze oraz u kobiet karmiących, a w III trymestrze należy ją stosować z ostrożnością (najlepiej po konsultacji z lekarzem).

Preparatom zawierającym furaginę poświęcono osobne opracowanie. (Patrz: “Furazydyna (furagina) – Ścieżka rekomendacji”.)

Leki ziołowe

Oprócz powyższych preparatów na rynku OTC dostępny jest szereg preparatów ziołowych, zawierających surowce odkażające i moczopędne.

Surowce zielarskie dezynfekujące drogi moczowe : 

• liść mącznicy lekarskiej (Uvae ursi folium),
• liść borówki brusznicy (Vitis ideae folium).

Zawierają arbutynę, która w głównej mierze odpowiada za działanie dezynfekujące obu surowców.  Są składnikiem gotowych preparatów doustnych, mieszanek ziołowych do zaparzania, a z pojedynczych surowców sporządza się z nich odwary.

Surowce zielarskie działające moczopędnie:

• ziele nawłoci (Solidaginis herba) i liść ortosyfonu (Orthosiphonis folium), które działają też odkażająco na drogi moczowe,
• ziele skrzypu (Equiseti herba),
• liść brzozy (Betulae folium),
• kłącze perzu (Agropyri rhizoma),
• korzeń wilżyny (Ononidis radix),
• korzeń lubczyku (Levistici radix),
• liść pokrzywy (Urticae folium).

Surowce te mogą być tradycyjnie przygotowywane przez pacjenta w formie naparu lub zakupione w gotowych mieszankach ziołowych (Urosan fix, Fix Skrzyp).

Na rynku dostępne są również soki z moczopędnych surowców zielarskich (sok z liści pokrzywy, sok ze świeżych liści brzozy).

Większość preparatów roślinnych to suplementy diety, ale można też znaleźć kilka wyjątków, takich jak np:

• Urosept (lek tradycyjnie stosowany) – zawiera dodatkowo wyciąg z korzenia pietruszki, wyciąg z ziela rumianku i przetwory z naowocni fasoli,
• płyn doustny Urofort (lek roślinny),
• krople moczopędne, odtruwające Nefrobonisol (lek roślinny),
• pasta do sporządzania zawiesiny doustnej Fitolizyna (lek rośliny).

Czytaj też:

Niedoceniony składnik preparatów dla kobiet w ciąży

Furagina a karmienia piersią – Wyjaśniamy!

Antybiotykooporność odpowiada za 33000 zgonów rocznie w UE. Co może zrobić farmaceuta?

Żurawina wielkoowocowa

Surowcem, który bezdyskusyjnie kojarzy się z leczeniem zapalenia dróg moczowych, są owoce żurawiny wielkoowocowej (Vaccinium macrocarpon). Zawierają one m.in. proantocyjanidyny, które mają ograniczać przyleganie bakterii do nabłonka dróg moczowych, przez co zmniejszają kolonizację bakterii. Ponadto zawarte w owocach kwasy organiczne obniżają pH moczu, teoretycznie stwarzając środowisko mniej korzystne dla rozwoju bakterii.

Żurawina może być przyjmowana w postaci preparatów doustnych w tabletkach lub kapsułkach, których ilość rodzajów jest ogromna – Żuravit, Uromaxin, Apo-URO, Urinal, Urinal Intensiv, UROintima ZurawinActive, Prouro, Żurascin). Żurawina dostępna jest też w w sokach i koncentratach z żurawiny. Przeglądając preparaty z żurawiną należy wybierać te które są standaryzowane na zawartość proantocyjanidyn.

Istnieją pewne dowody na to, że przyjmowanie żurawiny może być skuteczne w profilaktyce, jednak nie w leczeniu zakażeń dróg moczowych.^[5] Brak jest twardych dowodów na to, że żurawina, jej preparaty czy też sok z żurawiny zakwaszają mocz, jednak przekonanie to bardzo mocno zakorzeniło się w społeczeństwie, stąd też powszechne zastosowanie żurawiny w tym wskazaniu.

Pamiętajmy, że żurawiny nie powinny przyjmować osoby z kamicą nerkową oraz pacjenci leczeni warfaryną lub acenokumarolem.

Ciekawym preparatem jest Ginjal urit, który oprócz wyciągu z żurawiny zawiera m.in. wyciąg z korzenia żeń-szenia, który ma zabezpieczać przed kolejnym zakażeniem bakteryjnym.

Profilaktyka infekcji dróg moczowych

Oprócz leczenia farmakologicznego i wspomagającego lekami i suplementami roślinnymi warto zwrócić uwagę na prawidłowe zachowania, które mogą wspomóc terapie i przyśpieszyć jej efekt, a również ustrzec pacjenta przed kolejną infekcją. Pomocne może okazać się wdrożenie pewnych codziennych nawyków takich jak:

• przyjmowanie wystarczająco dużych ilości płynów (około 1,5-2 litrów dziennie),
• podczas parcia na mocz nie powstrzymywanie się od opróżnienia pęcherza,
• możliwie całkowite opróżnianie pęcherza,
• dbanie o odpowiednia higienę intymną,
• unikanie przechłodzenia,
• zrezygnowanie ze stosowania środków plemnikobójczych jako metody antykoncepcji,
• stosowanie ciepłych kąpieli, w tym kąpiele siedzące i kąpiele nóg,
• przyjmowanie soku z żurawiny.

Piśmiennictwo

1. Hetey SK, Kleinberg ML, Parker WD, Johnson EW. Effect of ascorbic acid on urine pH in patients with injured spinal cords. Am J Hosp Pharm. 1980 Feb;37(2):235-7. abstrakt ⬏
2. Bannwart C, Hagmaier V, Straumann E, Hofer H, Vuillemier JP, Rutishauser G. [Modification of urinary pH through ascorbic acid]. Helv Chir Acta. 1981 Aug;48(3-4):425-8. abstrakt ⬏
3. Barton CH, Sterling ML, Thomas R, Vaziri ND, Byrne C, Ryan G. Ineffectiveness of intravenous ascorbic acid as an acidifying agent in man. Arch Intern Med. 1981 Feb;141(2):211-2. abstrakt⬏
4. Ko DH, Jeong TD, Kim S, Chung HJ, Lee W, Chun S, Min WK. Influence of Vitamin C on Urine Dipstick Test Results. Ann Clin Lab Sci. 2015;45(4):391-5. abstrakt⬏
5. Jepson RG, Williams G, Craig JC. Cranberries for preventing urinary tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Oct 17;10:CD001321. abstrakt⬏