Synonimy: ekstrakt z kory sosny nadmorskiej, ekstrakt z kory francuskiej sosny morskiej, maritime pine

Pycnogenol to zarejestrowana nazwa dla wyciągu z kory sosny nadmorskiej (Pinus pinaster Aiton), która rośnie w krajach śródziemnomorskich, takich jak Francja, Włochy, Hiszpania czy Portugalia. Pycnogenol wchodzi w skład preparatów, zwykle wieloskładnikowych, o statusie suplementów diety.

Działanie i zastosowanie pycnogenolu

Pycnogenol jest źródłem flawonoidów, m.in. katechiny i epikatechiny, proantocyjanidyn i kwasów fenolowych. Badania na zwierzętach wskazują, że pycnogenol hamuje uwalnianie histaminy z komórek tucznych, działając przeciwalergicznie porównywalnie do kromoglikanu sodu. Ponadto pycnogenol wykazał m.in. działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, zmniejszające przepuszczalność naczyń i ochronne wobec śródbłonka naczyniowego. Badania kliniczne wskazują na skuteczność pycnogenolu w leczeniu astmy i przewlekłej niewydolności żylnej, a także w kondycji sportowej. Ponadto surowiec może w pewnym stopniu poprawiać sprawność umysłową u osób starszych, redukować objawy alergii, poprawiać krążenie, zmniejszać objawy ADHD, rozrostu gruczołu krokowego i obniżać poziom glukozy. Pycnogenol wykazał również pewną skuteczność w leczeniu retinopatii cukrzycowej, niewydolności serca, dysfunkcjach seksualnych, chorobie hemoroidalnej, zespole jelita drażliwego, szumach usznych, objawach menopauzy, chorobie zwyrodnieniowej stawów i żylakach. Dowody na skuteczność pycnogenolu w obniżaniu ciśnienia tętniczego i redukcji ryzyka zakrzepów żylnych są sprzeczne. Pycnogenol nie wykazał z kolei skuteczności w poprawie profilu lipidowego.

Skuteczność pycnogenolu potwierdzona badaniami klinicznymi

Wyniki badań klinicznych wskazują, że pycnogenol jest prawdopodobnie skuteczny w następujących wskazaniach:

• Astma – pojedyncze badania kliniczne wykazały, że dodatek pycnogenolu do standardowej terapii astmy u dzieci i dorosłych przyczynia się do redukcji objawów choroby, zmniejszenia stosowania leków ratunkowych i zwiększenia przepływu powietrza przez płuca.^[1][2]
• Poprawa kondycji sportowej – badanie obserwacyjne z 2013 roku wykazało, że stosowanie 100 mg pycnogenolu przez 8 tygodni w połączeniu z odpowiednią dietą, nawodnieniem i treningiem wpływa na kondycję sportową, np. szybkość biegu.^[3] W innym badaniu przyjmowanie preparatu złożonego zawierającego pycnogenol, L-leucynę, L-argininę, L-izoleucynę i L-walinę 4 razy na dobę przez trzy tygodnie poprawiało wydolność fizyczną podczas treningu i zmniejszało późniejszą bolesność mięśni.^[4]
• Przewlekła niewydolność żylna – liczne pojedyncze badania kliniczne wykazały, że stosowanie 100–120 mg pycnogenolu 3 razy dziennie przez okres 3–12 tygodni powoduje zmniejszenie obrzęku oraz uczucia bólu i ciężkości nóg u pacjentów cierpiących na przewlekłą niewydolność żylną. Niektóre badania wskazują, że niższe dawki również były skuteczne.^[5] Ponadto badanie z 2015 roku wykazało, że stosowanie pycnogenolu w większym stopniu przyczynia się do redukucji bólu i obrzęku nóg niż noszenie pończoch uciskowych.^[6] Dodatek pycnogenolu do terapii uciskowej skutkował osiągnięciem większej redukcji w zakresie m.in. obrzęku kostek i poprawie krążenia.^[7]

Niewystarczające dowody na skuteczność pycnogenolu

Niektóre badania kliniczne wykazały, że pycnogenol wpływa na poprawę sprawności umysłowej i funkcji poznawczych u starszych pacjentów, lecz większość z nich nie potwierdza tych wyników. Niewielkie badania wskazują, że pycnogenol redukuje objawy alergii w okresie pylenia, poprawia mikrokrążenie i ukrwienie serca u osób z miażdżycą, zmniejsza objawy ADHD u dzieci, łagodzi objawy rozrostu gruczołu krokowego takie jak parcie na mocz i nokturia, redukuje objawy przeziębienia, nieznacznie obniża poziom glukozy we krwi i HbA_1c, poprawia mikrokrążenie w przebiegu retinopatii cukrzycowej i pracę serca u pacjentów z niewydolnością.

Wstępne badania kliniczne wykazały, że stosowanie pycnogenolu bez lub w połączeniu z L-argininą przyczynia się do zmniejszenia zaburzeń erekcji u mężczyzn, lecz poprawa może nastąpić dopiero po kilku miesiącach suplementacji. Ponadto stosowanie pycnogenolu w połączeniu z innymi składnikami, a także z przestrzeganiem zasad zdrowego stylu życia i diety oraz utrzymywaniem aktywności fizycznej, wpływało na zmniejszenie dysfunkcji seksualnych u kobiet.^[8] Przyjmowanie 50 mg pycnogenolu przez 4 miesiące w połączeniu z escitalopramem wpływało na zmniejszenie indukowanych lekiem zaburzeń seksualnych.^[9]

Badanie kliniczne z udziałem 84 pacjentów wykazało, że dzięki stosowaniu pycnogenolu, zarówno miejscowo, jak i doustnie, zmniejszają się objawy nasilenia choroby hemoroidalnej i poprawia się jakość życia pacjentów.^[10]

Badanie obserwacyjne wskazuje, że stosowanie pycnogenolu wpływa na złagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego. Niewielkie badania wykazały skuteczność pycnogenolu w łagodzeniu szumów usznych, objawów menopauzy, zmniejszaniu bólu w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów oraz redukcji drżenia i sztywności mięśni u pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona. Pycnogenol w ilości 30 mg na dobę wykazał również korzyści w zmniejszaniu bólów mięśniowo-stawowych, kurczów łydek i dolegliwości związanych z żylakami u kobiet w III trymestrze ciąży.^[11]

Sprzeczne dowody na skuteczność pycnogenolu

Dowody na skuteczność suplementacji w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi są sprzeczne. Metaanaliza 7 badań klinicznych nie potwierdza skuteczności pycnogenolu,^[12] lecz inna metaanaliza z tego samego roku obejmująca 12 badań klinicznych wskazuje na korzyści ze stosowania pycnogenolu w tym wskazaniu.^[13] Pycnogenol wykazał również pewną skuteczność w zapobieganiu zakrzepom żył podczas długiego lotu samolotem, lecz wyników tych nie potwierdzają inne przeprowadzone badania.

Brak dowodów na skuteczność pycnogenolu

Metaanaliza z 2019 roku obejmująca 14 badań klinicznych wykazała, że suplementacja pycnogenolu nie wpływa na poziom cholesterolu całkowitego, LDL ani trójglicerydów, lecz zwiększa stężenie HDL.^[14]

Bezpieczeństwo stosowania pycnogenolu

Pycnogenol był stosowany w badaniach klinicznych w ilości 50–450 mg na dobę do roku i był zwykle dobrze tolerowany.^[5] U niektórych pacjentów występowały zawroty głowy i zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Pycnogenol w ciąży i podczas laktacji

Pycnogenol był stosowany przez kobiety ciężarne w III trymestrze i nie powodował działań niepożądanych.^[11]

Interakcje pycnogenolu

Potencjalnie stosowanie pycnogenolu może przyczyniać się do hamowania agregacji płytek krwi i zwiększenia ryzyka krwawienia podczas stosowania leków przeciwzakrzepowych i/lub przeciwpłytkowych. Ponadto pycnogenol może nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych, obniżając stężenie glukozy we krwi, i zmniejszać skuteczność leków immunosupresyjnych, np. cyklosporyny czy prednizonu.

Preparaty dostępne na rynku zawierające pycnogenol

Dostępne na rynku preparaty z pycnogenolem mają status suplementów diety. przykłady przykładowe preparaty zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Wybrane suplementy zawierające pycnogenol:

Piśmiennictwo

1. Belcaro, G., Luzzi, R., Cesinaro Di Rocco, P., Cesarone, M. R., Dugall, M., Feragalli, B., Errichi, B. M., Ippolito, E., Grossi, M. G., Hosoi, M., Errichi, S., Cornelli, U., Ledda, A., Gizzi, G. (2011). Pycnogenol® improvements in asthma management. Panminerva medica, 53(3 Suppl 1), 57–64.⬏
2. Lau, B. H., Riesen, S. K., Truong, K. P., Lau, E. W., Rohdewald, P., Barreta, R. A. (2004). Pycnogenol as an adjunct in the management of childhood asthma. The Journal of asthma : official journal of the Association for the Care of Asthma, 41(8), 825–832. https://doi.org/10.1081/jas-200038433⬏
3. Vinciguerra, G., Belcaro, G., Bonanni, E., Cesarone, M. R., Rotondi, V., Ledda, A., Hosoi, M., Dugall, M., Cacchio, M., Cornelli, U. (2013). Evaluation of the effects of supplementation with Pycnogenol® on fitness in normal subjects with the Army Physical Fitness Test and in performances of athletes in the 100-minute triathlon. The Journal of sports medicine and physical fitness, 53(6), 644–654.⬏
4. Vinciguerra, G., Belcaro, G., Feragalli, B., Cesarone, M. R., Rotondi, V., Ledda, A., Zuccarini, M., Hosoi, M., Dugall, M., Cacchio, M., Cornelli, U. (2019). PycnoRacer®, a fitness drink including Pycnogenol®, improves recovery and training in the Cooper test. Panminerva medica, 61(4), 457–463. https://doi.org/10.23736/S0031-0808.19.03639-5⬏
5. Natural Medicines. (2020). Maritime Pine. Aktualizacja: 02.10.2020.⬏⬏
6. Belcaro G. (2015). A Clinical Comparison of Pycnogenol, Antistax, and Stocking in Chronic Venous Insufficiency. The International journal of angiology : official publication of the International College of Angiology, Inc, 24(4), 268–274. https://doi.org/10.1055/s-0035-1556060⬏
7. Cesarone, M. R., Belcaro, G., Agus, G. B., Ippolito, E., Dugall, M., Hosoi, M., Corsi, M., Cotellese, R., Feragalli, B., Scipione, C., Scipione, V., Maione, C. (2019). Chronic venous insufficiency and venous microangiopathy: management with compression and Pycnogenol®. Minerva cardioangiologica, 67(4), 280–287. https://doi.org/10.23736/S0026-4725.19.04948-X⬏
8. Bottari, A., Belcaro, G., Ledda, A., Luzzi, R., Cesarone, M. R., Dugall, M. (2013). Lady Prelox® improves sexual function in generally healthy women of reproductive age. Minerva ginecologica, 65(4), 435–444.⬏
9. Smetanka, A., Stara, V., Farsky, I., Tonhajzerova, I., Ondrejka, I. (2019). Pycnogenol supplementation as an adjunct treatment for antidepressant-induced sexual dysfunction. Physiology international, 106(1), 59–69. https://doi.org/10.1556/2060.106.2019.02⬏
10. Belcaro, G., Cesarone, M. R., Errichi, B., Di Renzo, A., Grossi, M. G., Ricci, A., Dugall, M., Cornelli, U., Cacchio, M., Rohdewald, P. (2010). Pycnogenol treatment of acute hemorrhoidal episodes. Phytotherapy research : PTR, 24(3), 438–444. https://doi.org/10.1002/ptr.3021⬏
11. Kohama, T., Inoue, M. (2006). Pycnogenol alleviates pain associated with pregnancy. Phytotherapy research : PTR, 20(3), 232–234. https://doi.org/10.1002/ptr.1840⬏⬏
12. Fogacci, F., Tocci, G., Sahebkar, A., Presta, V., Banach, M., Cicero, A. (2020). Effect of Pycnogenol on Blood Pressure: Findings From a PRISMA Compliant Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Clinical Studies. Angiology, 71(3), 217–225. https://doi.org/10.1177/0003319719889428⬏
13. Pourmasoumi, M., Hadi, A., Mohammadi, H., Rouhani, M. H. (2020). Effect of pycnogenol supplementation on blood pressure: A systematic review and meta-analysis of clinical trials. Phytotherapy research : PTR, 34(1), 67–76. https://doi.org/10.1002/ptr.6515⬏
14. Hadi, A., Pourmasoumi, M., Mohammadi, H., Javaheri, A., Rouhani, M. H. (2019). The impact of pycnogenol supplementation on plasma lipids in humans: A systematic review and meta-analysis of clinical trials. Phytotherapy research : PTR, 33(2), 276–287. https://doi.org/10.1002/ptr.6234⬏