Pyrantel to substancja lecznicza o działaniu przeciwpasożytniczym, wskazana w przypadku zakażeń robakami obłymi. Na rynku dostępny jest bez recepty w postaci tabletek 250 mg i zawiesiny doustnej w stężeniu 250 mg/5 ml.
Pyrantel – Komu można polecać?
Preparaty z pyrantelem, w zależności od postaci leku, polecić można:
- dorosłym zakażonym owsikiem (u których wystąpią charakterystyczne objawy, takie jak: świąd odbytu, utrata łaknienia, drażliwość czy też wtórne zakażenia bateryjne skóry wokół odbytu),
- rodzicom dzieci zakażonych owsikiem (zawiesinę mogą oni zastosować u swoich dzieci od 2. r.ż., tabletki z kolei od 6.r.ż.),
- osobom mieszkającym wspólnie z zakażonymi owsikiem.
Mimo że substancja lecznicza – pyrantel, może być skuteczna w przypadku glistnicy i zakażeń tęgoryjcem, jest to zastosowanie off label. (Patrz: “Off-label, czyli pozarejestracyjne stosowanie leku”.) Pacjentów zgłaszających: silne bóle brzucha, zaburzenia trawienne, ogólne osłabienie organizmu czy też męczący kaszel, występujący głównie w nocy, warto skierować do lekarza, gdyż objawy te wskazywać mogą na zakażenia glistą ludzką.
Pyrantel – Jak stosować?
W owsicy całą dawkę leku (uzależnioną od masy ciała pacjenta) stosuje się jednorazowo. W zakażeniach tęgoryjcem i glistą ludzką decyzję o leczeniu podejmuje lekarz. W glistnicy schemat dawkowania jest identyczny jak w owsicy (jednorazowa dawka leku uzależniona od masy ciała), jednak pyrantel nie jest lekiem pierwszego rzutu w tym wskazaniu. W przypadku zakażenia tęgoryjcem dawkę leku należy powtarzać przez 3 kolejne dni. Maksymalna dawka, jaką można przyjąć jednorazowo to 1 g.
Pyrantel można przyjmować w trakcie posiłku lub na pusty żołądek o dowolnej porze dnia, popijając pełną szklanką wody. Może być także podawany z mlekiem i sokiem owocowym.[1]
W trakcie leczenia bardzo ważne jest zachowanie podstawowych zasad higieny. Warto pamiętać, aby:
- wyprać w gorącej wodzie i uprasować bieliznę osobistą oraz pościel,
- brać poranny prysznic, kąpiel bądź podmywać okolice odbytu ciepłą wodą z mydłem, co znacznie ograniczy możliwość autoinwazji,
- dokładnie sprzątać mieszkanie, ponieważ jaja owsika w ciepłych i suchych miejscach pozostają zakaźne do 2 dni.
U dzieci (od 2 r.ż.) praktyczniejszą formą jest zawiesina, u starszych (od 6. r.ż.) zastosować można tabletki, które przed połknięciem należy dokładnie pogryźć lub rozkruszyć.
W przypadku pozytywnego wyniku badania parazytologicznego, po 14 dniach od zakończenia kuracji bądź nawrotu objawów, powtórną dawkę leku przyjąć można po 2-3 tygodniach.
Pyrantel – Jak działa?
Pyrantel działa tylko w świetle jelita porażając mięśnie pasożytów, dzięki czemu unieruchomione mogą zostać usunięte z jelit za pomocą ruchów perystaltycznych. Działa na pasożyty dojrzałe oraz te we wczesnym stadium rozwojowym.
Nieskuteczny jest jednak wobec larw w trakcie migracji w tkankach – w przypadku owsików bytujących wyłącznie w jelicie, nie jest to istotna informacja, będzie mieć znaczenie w przypadku zastosowania leku off label.
Działanie leków przeciwpasożytniczych poruszliśmy też w innym opracowaniu. (Patrz: “Robaczyce z perspektywy farmaceuty”.)
Pyrantel – Na co uważać?
Według producenta, leku z pyrantelem nie należy stosować u matek karmiących piersią, a jeśli występuje konieczność jego przyjęcia, zalecane jest zaprzestanie karmienia. Niemniej jednak biorąc pod uwagę jego słabe wchłanianie z przewodu pokarmowego, a co za tym idzie znikome przenikanie do mleka matki, oraz brak zgłoszeń o działaniu szkodliwym u dzieci karmionych piersią, których matki stosowały pyrantel, można go uznać za zgodny z karmieniem piersią.[2]
W przypadku kobiet ciężarnych brakuje badań co do bezpieczeństwa zastosowania pyrantelu. Z uwagi na słabe wchłanianie z przewodu pokarmowego, może być stosowany w ciąży tylko w razie wyraźnej potrzeby (potwierdzonej infekcji).
Działania niepożądane leków z pyrantelem występują rzadko, mogą to być dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty czy bóle brzucha) i zawroty głowy.
Pyrantel – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
Interakcje pyrantelu są rzadkie i mało istotne klinicznie. Przy jednoczesnym stosowaniu teofiliny (Theovent, Euphyllin long, Theospirex) może dojść do zwiększenia stężenia teofiliny we krwi, jednak jest to interakcja mało istotna klinicznie.
Pyrantel – Dodatkowe informacje
Aktualnie w Polsce embonian pyrantelu dostępny jest w dwóch postaciach bez recepty:
- Pyrantelum Owix – zawiesina doustna 250 mg/5 ml,
- Pyrantelum Owix – tabletki 250 mg.
Po otwarciu zawiesinę należy zużyć do 21 dni.
Według przeglądu systematycznego z metaanalizą porównującego skuteczność leków przeciwpasożytniczych w przypadku glistnicy pyrantel jest równie skuteczny co mebendazol (Veromox) czy albendazol (Zentel),[3] jednak zastosowanie w preparatach OTC ogranicza się jedynie do zakażeń owsikiem (Enterobius vermicularis).
Zobacz też: (Patrz: “Iwermektyna – zastosowanie w leczeniu świerzbu, wszawicy, trądziku i malarii”.)
Piśmiennictwo
Czy istnieją jakieś dowody na skuteczność i bezpieczeństwo pyrantelu jako “profilaktyki” przed zakażeniami owsikiem? Pacjenci niekiedy stosują taką “terapię”, jeśli dużo podróżują komunikacją miejską itd. Czy w ogóle ma to sens i czy jest bezpieczne?
Zacznę od końca 🙂 Pyrantel w małym stopniu wchłania się z przewodu pokarmowego, co sprawia, że ogólnoustrojowe działania niepożądane są rzadkie. Wg ChPL “U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć zmniejszenie dawki, gdyż produkt leczniczy powoduje przemijające zwiększenie aktywności aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) we krwi.”
WHO rekomenduje faktycznie profilaktyczne odrobaczanie, jednak tylko w szczególnych przypadkach: jeżeli mamy do czynienia z osobami mieszkającymi na obszarach, gdzie wyjściowa częstość występowania wszelkich infekcji przenoszonych przez glebę wśród dzieci wynosi 20% lub więcej. WHO rekomenduje stosowanie albendazolu (Zentel) lub mebendazolu (Vermox). https://www.who.int/elena/titles/full_recommendations/deworming/en/
Nie udało mi się znaleźć danych dotyczących profilaktycznego stosowania pyrantelu.
Jako zajawiona kociara muszę jeszcze dodać, że chociaż standardem jest regularne odrobaczanie psów i kotów, prawidłowym postępowaniem jest badanie próbek kału. Dlaczego? Nawet leki przeciwrobacze o szerokim spektrum działania mogą “pominąć” niektóre pasożyty. Jeśli zbadamy kał, to w razie infekcji lekarz dobierze odpowiedni lek.
Profilaktyką zakażeń pasożytniczych u ludzi (poza obszarami, które wspomina WHO) jest zatem zachowanie zasad higieny 🙂