fbpx

Serwis:

Czy loperamid może być stosowany w celach pozamedycznych? – Wyjaśniamy

Autor:
mgr farm.
Dodano: 24/06/2023
Aktualizacja: 24/06/2023
Leki zawierające loperamid.
Leki zawierające loperamid.
W związku z poważnymi efektami ubocznymi nadużywania loperamidu (ciężkie arytmie, zatrzymanie akcji serca) farmaceuta powinien zwracać szczególną uwagę na pacjentów kupujących preparaty OTC zawierające loperamid często i w dużych ilościach.

Pytanie czytelnika

Czy loperamid może być stosowany przez pacjentów w celach pozamedycznych? Od jakiegoś czasu przychodzi do nas pacjent, który regularnie kupuje podejrzanie duże ilości leku Stoperan.

Krótka odpowiedź

Loperamid, opioidowy lek przeciwbiegunkowy dostępny w preparatach OTC takich jak Stoperan, Imodium Instant czy Laremid jest substancją dość często nadużywaną w USA. Do Polski to zjawisko jeszcze nie dotarło, ale coraz częściej farmaceuci obserwują niepokojące ilości opakowań kupowanych w aptekach przez młode osoby. Zjawisko to jest tym bardziej alarmujące, że nadużywanie i przedawkowanie loperamidu wiąże się z przypadkami poważnej arytmii lub nawet zgonów.

Początkowo loperamid był w Polsce lekiem dostępnym wyłącznie na receptę lekarską. W momencie wprowadzania jego preparatów dostępnych w sprzedaży odręcznej sądzono, że ryzyko związane z jego potencjalnym nadużywaniem jest niewielkie. Obecnie loperamid zyskał przydomek „metadonu dla ubogich”, ponieważ w wysokich dawkach może wywoływać efekty podobne do opioidów.

Wyjaśnienie

Nadużywanie substancji psychoaktywnych nie ogranicza się wyłącznie do alkoholu, kokainy, marihuany czy opioidów.[1] W USA etap tzw. opioidofobii lekarze mają już dawno za sobą i obecnie obserwuje się odwrotny trend polegający na nadmiernym i nieracjonalnym przepisywaniu opioidów. Dlatego też powstały nowe regulacje i wytyczne, przez co opioidy będą coraz trudniej dostępne.

Loperamid jest lekiem tanim i łatwo dostępnym bez recepty w formie tabletek i kapsułek. Stosowany jest w leczeniu nieinfekcyjnych biegunek ze względu na miejscowe oddziaływanie z receptorami opioidowymi w przewodzie pokarmowym i związane z tym hamowanie motoryki jelit.

Maksymalne dozwolone dawki do 16 mg na dobę bardzo rzadko wywołują efekty podobne do opioidów. Jednakże wyjątkowo wysokie mogą spowodować przenikanie leku przez barierę krew-mózg i docieranie loperamidu do receptorów opioidowych w ośrodkowym układzie nerwowym, co powoduje euforię.[2]

W związku z tym problem nadużywania loperamidu w celu łagodzenia objawów odstawiennych opioidów oraz odurzania się ciągle narasta. Dlatego też loperamid zyskałw USA przydomek „metadonu dla ubogich”[2]. W Stanach Zjednoczonych zjawisko nadużywania loperamidu obserwowane było już od początku 2005 roku, znacznie wzrasta jednak od roku 2010. Zgłoszenia przypadków przedawkowania loperamidu do ośrodków leczenia zatruć podwoiły się w okresie 2010-2014.[3]

Przyczyn nadużywania loperamidu jest wiele. Odnotowano, że 70% przypadków nadużywania tej substancji dotyczyło samoleczenia objawów odstawiennych opioidów, podczas gdy 25% nadużyć związane było z chęcią wywołania euforii i zniesienia bólu.[4]

Działania niepożądane loperamidu

Trzeba zaznaczyć, że terapeutyczne dawki loperamidu są ogólnie dobrze tolerowane. Działania niepożądane dotyczą głównie przewodu pokarmowego (na przykład nudności, wymioty, ból brzucha czy zaparcia). Pojawiają się one zwykle u mniej niż 5% pacjentów.

Neurotoksyczność

Toksyczny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (euforia, analgezja, depresja oddechowa) może się pojawić w przypadku oddziaływania loperamidu z receptorami opioidowymi w mózgu. Odnotowano, że wyjątkowo wysokie dawki loperamidu (od 70 do 200 mg lub wyższe) pozwalają na przenikanie substancji przez barierę krew mózg i mogą dawać objawy zatrucia.[2] W dodatku połączenie loperamidu z inhibitorami glikoproteiny P i izoenzymów CYP3A4 (sok grejpfrutowy, omeprazol, werapamil) może zwiększyć poziom we krwi oraz toksyczność loperamidu.[5]

Glikoproteina P działa jak pompa ograniczająca wchłanianie niektórych leków z przewodu pokarmowego, a także reguluje przenikanie leków do ośrodkowego układu nerwowego. Blokowanie glikoproteiny P może zwiększać stężenie leku w osoczu i układzie nerwowym.[5] Hamowanie CYP3A4 zwiększa poziom loperamidu poprzez hamowanie jego metabolizmu w wątrobie.

Kardiotoksyczność

Poza wpływem na układ nerwowy loperamid wykazuje również niekorzystne działanie na układ sercowo-naczyniowy. Począwszy od zaburzeń przewodzenia (na przykład wydłużanie odstępu QT) do potencjalnie śmiertelnych arytmii komorowych (zwłaszcza typu torsades de pointes, TdP).[6][7][8]

Leki zwiekszające ryzyko wystąpienia zespołu długiego QT i torsade de pointes omówiono w osobnym artykule. (Patrz: Zespół długiego QT i torsade de pointes (TdP). Jakie leki zwiększają ryzyko? [Q&A]”.)

Dokładny mechanizm kardiotoksycznego działania loperamidu nie został dotąd ustalony jednak podejrzewa się wpływ hamowania kanałów sodowych i wapniowych oraz podobieństwo do działania innych leków proarytmicznych (haloperidol, metadon).[9][10][11][12][13] Średnie stężenie loperamidu w osoczu związane ze zwykle stosowanymi dawkami waha się miedzy 0,24-1,2 ng/ml[14]. Kardiotoksyczność loperamidu obserwowano w przypadku szerokiego zakresu stężeń osoczowych między 22 do ponad 100ng/ml[15].

Objawy przedawkowania

Pacjenci po przedawkowaniu loperamidu doświadczają różnorodnych objawów takich jak:

  • splątanie,
  • zatrzymanie moczu,
  • omdlenia,
  • spłycenie oddechu,
  • tachykardia[16][15][17].

Badanie fizykalne może ujawnić nieprawidłowości w EKG (poszerzenie załamka QRS, wydłużenie odstępu QT, tachykardia komorowa, torsades de pointes, TdP) oraz zwężenie źrenic.[16][15][18]

Ponadto udowodniono, że nalokson i buprenorfina odwracają opioidowe działanie loperamidu.[19][17] Nalokson może być z powodzeniem stosowany w przypadku wystąpienia depresji oddechowej.[20][21] Zastosowanie buprenorfiny może jednak prowadzić do pobudzenia i zachowań agresywnych przy przedawkowaniu loperamidu.[18]

Epidemia opioidowa w USA

Poniżej materiał dotyczący problemu nadmiernego przepisywania i spożycia opioidów w USA (w języku angielskim).

 

W osobnych artykułach omówiono również pozamedyczne zastosowanie poniższych substancji:

Piśmiennictwo:

  1. National Institute on Drug Abuse. Commonly abused drug charts. April 2016. https://www.drugabuse.gov/drugs-abuse/commonly-abused-drugs-charts.
  2. Daniulaityte R, Carlson R, Falck R, et al. “I just wanted to tell you that loperamide will work”: a web-based study of extra-medical use of loperamide. Drug Alcohol Depend 2013;130:241-4.
  3. University of Maryland. NDEWS reports from the field: loperamide. May 13, 2016. https://ndews.umd.edu/sites/ndews.umd.edu/files/u1424/Loperamide%20NRF%20FINAL.pdf.
  4. Dierksen J, Gonsoulin M, Walterscheid JP. Poor man’s methadone: a case report of loperamide toxicity. Am J Forensic Med Pathol 2015;36:268-70. abstrakt
  5. Sadeque AJ, Wandel C, He H, et al. Increased drug delivery to the brain by p-glycoprotein inhibition. Clin Pharmacol Ther 2000;68:231-7.
  6. Spinner HL, Lonardo NW, Mulamalla R, Stehlik J. Ventricular tachycardia associated with high-dose chronic loperamide use. Pharmacotherapy 2015;35:234-8.
  7. Boppana VS, Kahlon A, Luna B. Ventricular tachycardia storm – can it be a side effect from over the counter anti-diarrheal?. Crit Care Med 2012;40(12 Suppl 1):1-328.
  8. Pokhrel K, Rajbhandary A, Thapa J. 1274: Loperamide: the unexpected culprit. Crit Care Med 2013;41:A328.
  9. Pokhrel K, Rajbhandary A, Thapa J. 1274: Loperamide: the unexpected culprit. Crit Care Med 2013;41:A328.
  10. Berger SI, Ma’ayan A, Iyengar R. Systems pharmacology of arrhythmias. Sci Signal 2010;3:ra30.
  11. Reynolds IJ, Gould RJ, Snyder SH. Loperamide: blockade of calcium channels as a mechanism for antidiarrheal effects. J Pharmacol Exp Ther 1984;231:628–32.
  12. Baker DE. Loperamide: a pharmacological review. Rev Gastroenterol Disord 2007;7:S11-8.
  13. Harmer AR, Valentin JP, Pollard CE. On the relationship between block of the cardiac Na+ channel and drug-induced prolongation of the QRS complex. Br J Pharmacol 2011;164:260-73.
  14. Baselt RC. Loperamide. In: Baselt RC, ed. Disposition of toxic drugs and chemicals in man. 8th ed. Foster City, CA: Biomedical Publications; 2008:854–5.
  15. Marraffa JM, Holland MG, Sullivan RW, et al. Cardiac conduction disturbance after loperamide abuse. Clin Toxicol 2014;52:952-7.
  16. Spinner HL, Lonardo NW, Mulamalla R, Stehlik J. Ventricular tachycardia associated with high-dose chronic loperamide use. Pharmacotherapy 2015;35:234-8.
  17. Eggleston W, Nacca N, Marraffa JM. Buprenorphine induced acute precipitated withdrawal in the setting of loperamide abuse. Clin Toxicol 2015;53:639-777.
  18. Eggleston W, Nacca N, Marraffa JM. Buprenorphine induced acute precipitated withdrawal in the setting of loperamide abuse. [abstract 50]. Clin Toxicol 2015;53:639-777.
  19. Dierksen J, Gonsoulin M, Walterscheid JP. Poor man’s methadone: a case report of loperamide toxicity. Am J Forensic Med Pathol 2015;36:268-70.
  20. Minton NA, Smith PG. Loperamide toxicity in a child after a single dose. Br Med J 1987;294:1383.
  21. Litovitz T, Clancy C, Korberly B, et al. Surveillance of loperamide ingestions: an analysis of 216 poison center reports. J Toxicol Clin Toxico 1997;35:11-9.

Czy ten materiał był przydatny?
Czy przedstawiony materiał był przydatny?
Hidden
Podziel się:
Subskrybuj
Powiadom o
1 komentarz
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Paulina Santus

Dzięki za podjęcie tego, jakże ważnego tematu! Od siebie dodam tylko, że zjawisko pozamedycznego stosowania, i co za tym idzie nadużywania leków, z angielskiego nosi nazwę “pharming”.

Przeczytaj najnowszy numer Gońca Aptecznego:

1
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x
Scroll to Top

Zaloguj się

Zgłoś problem/błąd

Przepraszam. Musisz być zalogowany, aby zobaczyć ten formularz.