fbpx

Regeneracja flory bakteryjnej pochwy po antybiotykoterapii

Autor:
Dodano: 18/08/2021
Aktualizacja: 01/11/2022
Regeneracja flory bakteryjnej pochwy po antybiotykoterapii.
Regeneracja flory bakteryjnej pochwy po antybiotykoterapii.
Nie ulega wątpliwości, że antybiotykoterapia może zmieniać mikroflorę pochwy. W momencie zredukowania liczby bakterii kwasu mlekowego dochodzi do podwyższenia pH, co sprzyja różnego rodzaju infekcjom. Co zatem doradzić pacjentkom, które chcą zapobiec lub leczyć nieprzyjemne objawy?

Jednym z działań ubocznych antybiotykoterapii są zaburzenia mikroflory pochwy, a co za tym idzie – zwiększenie ryzyka występowania różnego rodzaju infekcji. Najwięcej infekcji spowodowanych jest przez bakterie (40-45%), ale powszechne są też infekcje grzybicze (20-25%) i pierwotniakowe (np. Trichomonas vaginalis 15-20%). Według niektórych danych nawet 72% kobiet może pozostać niezdiagnozowanych.[1] Co poradzić pacjentce, która przychodzi do nas z tym intymnym problemem?

Rola flory bakteryjnej w zapobieganiu infekcjom

Największą część fizjologicznej flory pochwy, szczególnie u kobiet w wieku rozrodczym, stanowią bakterie Lactobacillus sp. Mają one zdolność przekształcania glikogenu (wielocukru uwalnianego ze złuszczanych komórek nabłonka pochwy) do kwasu mlekowego. Jedną z ich najważniejszych funkcji jest utrzymywanie odpowiedniego poziomu pH – na poziomie między 3,8 a 4,4[2] – kwaśne środowisko hamuje wzrost bakterii chorobotwórczych i stanowi najważniejszy mechanizm ochronny przed bakteryjnymi infekcjami pochwy.

Mikroflora pochwy pod wpływem wielu czynników, takich jak np. faza cyklu miesiączkowego, higiena pochwy, ciąża, stosunek płciowy lub stosowanie środków antykoncepcyjnych ulega ciągłym zmianom, co stwarza mniej lub bardziej korzystne warunki dla zasiedlenia przez patogenne mikroorganizmy.[2] Nie ulega wątpliwości, że antybiotykoterapia może zmieniać mikroflorę środowiska pochwy. W momencie zredukowania liczby pałeczek kwasu mlekowego pod wpływem działania antybiotyku dochodzi do podwyższenia pH, co sprzyja infekcjom bakteryjnym, pierwotniakowym (powodowanym przez rzęsistka Trichomonas vaginalis), czy infekcjom wywołanym przez Chlamydiae.

W naturalnym środowisku pochwy zachowana jest równowaga między grzybami a bakteriami. Jeśli liczba bakterii zostaje zredukowana, przewagę zyskują grzyby np. Candida albicans, które w wyniku zmian w mikroflorze mają lepsze warunki do namnażania. Istnieją badania, które wskazują, że podawanie bakterii probiotycznych w infekcjach grzybiczych pochwy może zwiększać skuteczność terapii lekami przeciwgrzybiczymi i zapobiegać nawrotom.[3]

Na jakie objawy może skarżyć się pacjentka?

Stan zapalny pochwy może objawiać się świądem, bólem, pieczeniem i upławami z pochwy. Kobiety, które mają skłonności do nawracających infekcji grzybiczych pochwy, nie powinny prowadzić samoleczenia. W takim przypadku niezbędna jest konsultacja z ginekologiem.

Preparaty zawierające bakterie kwasu mlekowego

Dzięki podawaniu pałeczek kwasu mlekowego dochodzi do odbudowy bakterii środowiska pochwy, które zostały zniszczone w trakcie antybiotykoterapii. Ich podawanie można rozpocząć zaraz po zakończeniu leczenia antybiotykiem lub w trakcie leczenia, ponieważ wiele z bakterii probiotycznych jest oporna na najczęściej stosowane antybiotyki i chemioterapeutyki. Przykładem jest preparat Invag zawierający szczepy bakterii oporne na norfloksacynę (Nolicin), metronidazol (Metronidazol Polpharma) i kwas nalidyksowy.[4]

Polecenie probiotyków możesz polecić zarówno w celu zapobiegania infekcjom, jak i wspomagająco podczas leczenia np. lekami przeciwgrzybiczymi.

Dobrze jest zacząć ich stosowanie na drugi lub trzeci dzień po odstawieniu antybiotyku, najlepiej wieczorem przed pójściem spać. Pamiętaj, żeby zwrócić uwagę pacjentce, że preparaty zawierające poddane liofilizacji żywe bakterie muszą być przechowywane w temperaturze poniżej 20 oC, najlepiej w lodówce.

Ginekologiczne preparaty probiotyczne dostępne w Polsce przedstawia poniższa tabela.[5] Jeśli szukasz konkretnego preparatu możesz skorzystać z wyszukiwarki.

PreparatKategoria dostępnościSkładDodatkowo prebiotykTemperatura przechowywaniaKategoria wiekowaWyniki badań klinicznych dla szczepów
Lacidofillek OTCL. rhamnosus R0011, L. helveticus R0052brak2–8°Cdla niemowląt, dzieci i dorosłychwedług jednej pracy przeglądowej możliwy korzystny wpływ na leczenie infekcji bakteryjnych pochwy
PrOVagsuplement dietyL. gasseri 57C, L. fermentum 57A, L. plantarum 57Bbrak2–8°C
(4 tyg. w temp. 15–25°C)
dla dorosłychskuteczność w tlenowym zapaleniu pochwy, potwierdzona w badaniu klinicznym z randomizacją
Lacibios Feminasuplement dietyL. rhamnosus GR-1, L. reuteri RC-14brak2–8°C
(2 tyg. w temp. 15–25°C)
dla dorosłychliczne, szczepy w połączeniu z tynidazolem zwiększają skuteczność leczenia bakteryjnej infekcji pochwy, zasiedlają też środowisko pochwy w dużym stopniu
Trivaginsuplement dietyL. rhamnosus, L. gasseri, L. fermentum, L. plantarumbrakpokojowadla dorosłychproducent nie określił szczepów
Iladiansuplement dietyL. rhamnosus, L. reuteri, L. gasseri, inne (wyciąg z owoców migdałecznika)brakpokojowadla dorosłychproducent nie określił szczepów
Trilac ladyDŚSPML. plantarum LB93, L. rhamnosus IMC 501, L. paracasei MC 502, inne (prebiotyk)błonnik akacjowy Fibregumpokojowadla dorosłychjedynie badania in vitro
Lacto Ladysuplement dietyL. acidophilus, L. casei L.rhamnosus, Bifidobacterium longum, inne (ekstrakt z żurawiny)brakpokojowadla dorosłychproducent nie określił szczepów
Lactinova feminasuplement dietyL.rhamnosus GG, L.plantarum LP01, L. acidophilus LA02, L.fermentum LF08, L.crispatus LCR01, inne (prebiotyk)Fibregumpokojowa> 12. r.ż.skuteczność w profilaktyce infekcji grzybiczej potwierdzona w badaniu klinicznym z wykorzystaniem szczepu L. acidophilus LA02, a badanie pilotażowe wykazało skuteczność w zwalczaniu i zapobieganiu bakteryjnej waginozy przez L. plantarum LP01
Compiflora feminasuplement dietyL. acidophilus, L. plantarum, L. fermentum oraz L. rhamnosusbrakpokojowadla dorosłychproducent nie określił szczepów
Multi Flora dla kobietsuplement dietyL. rhamnosus LR06, L. reuteri LRE02, L. plantarum LP01brakpokojowadla dorosłychgłównie w dolegliwościach przewodu pokarmowego, dodatkowo badanie pilotażowe wykazało skuteczność w zwalczaniu i zapobieganiu bakteryjnej waginozy przez L. plantarum LP01
Estabiom mama (pregna)suplement dietyL. rhamnosus GG ATCC 53103, L. acidophilus La-14, L. rhamnosus HN001, inne (witamina D, prebiotyk)inulinapokojowadla kobiet w ciąży i karmiących piersiąbadania u myszy wykazały skuteczność L. acidophilus La-14 i L. rhamnosus HN001 w zwalczaniu bakteryjnej waginozy, aktywność L. rhamnosus GG została udowodniona głównie w dolegliwościach układu pokarmowego, a według badań in vitro szczep hamuje także rozwój Candida albicans
Lactinova mamasuplement dietyL. rhamnosus GG, L. acidophilus LA02, B. breve BR03, B. lactis BS01, inne (prebiotyk)Fibregumpokojowadla kobiet w ciąży i karmiących piersiąskuteczność w profilaktyce infekcji grzybiczej potwierdzona w badaniu klinicznym z wykorzystaniem szczepu L. acidophilus LA02
InVaglek OTCL. fermentum 57A, L. plantarum 57B, L. gasseri 57Cbrak2–8°Cdla dorosłychskuteczność i bezpieczeństwo potwierdzono w wieloośrodkowym podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją
Lactovaginallek OTCL. rhamnosus 573brak2–8°C (1 mies. w temp. 15–25°C)> 16. r.ż.nie odnaleźliśmy, według producenta zostały przeprowadzone
Lakcid Intimalek OTCL. gasseri DSM 14869, L. rhamnosus DSM 14870brakpokojowa> 18. r.ż.szczepy wytwarzają czynniki hamujące wzrost bakterii Gardnerella vaginalis
Zenella Medwyrób medycznyInne (kwas L-askorbinowy, witamina E, kwas hialuronowy, prebiotyk)Inulinapokojowadla dorosłychWitamina C zakwasza środowisko pochwy, a kwas hialuronowy wykazuje działanie nawilżające, co według badań klinicznych działa korzystnie w infekcjach bakteryjnych i grzybiczych.
Iladian Direct Pluswyrób medycznyInne (kwas L-askorbinowy, witamina E, kwas hialuronowy, prebiotyk)Inulinapokojowadla dorosłych

Dowody na skuteczność stosowania probiotyków w leczeniu i/lub zapobieganiu infekcji intymnych przedstawia poniższa tabela.[5]

Gatunek/szczep probiotykuWyniki badań
Infekcje bakteryjne
L. rhamnosus GR-1, L. reuteri RC-14w badaniu klinicznym szczepy skuteczne w leczeniu bakteryjnej waginozy w 90%
L. rhamnosus, L. acidophilus, S. thermophilusw badaniu klinicznym z randomizacją potwierdzono dla tych szczepów zmniejszenie nawrotów bakteryjnej waginozy i zapadalności na zakażenie bakterią Gardnerella vaginalis
L. rhamnosusbadanie kliniczne z randomizacją wykazało zmniejszenie nawrotów infekcji bakteryjnej i odbudowę mikrobioty pochwy po doustnej terapii metronidazolem
Infekcje grzybicze
L. gasseri LN40, L. fermentum LN99, L. casei subsp. rhamnosus LN113, P. acidilactici LN23wyższy wskaźnik wyleczenia, zmniejszenie ilości upławów i kolonizacja pochwy po leczeniu infekcji grzybiczej potwierdzone w badaniu klinicznym z randomizacją
L. acidophilus strain NASbadanie kliniczne z randomizacją wykazało istotne zmniejszenie występowania infekcji grzybiczych
L. plantarum P17630wieloośrodkowe badanie obserwacyjne wykazało zmniejszenie nawrotów infekcji grzybiczej dzięki zastosowaniu szczepu po doustnej terapii flukonazolem

Preparaty zakwaszające

Przykładami preparatów dopochwowych sprzyjających utrzymaniu kwaśnego pH pochwy to:

  • Multi-Gyn Actigel (wyrób medyczny) – kwaśny żel dopochwowy z opatentowanym kompleksem polisacharydów, które przyczepiają się do błony śluzowej pochwy i w ten sposób zapobiega gromadzeniu się szkodliwych bakterii,
  • Multi-Gyn FloraPlus (wyrób medyczny) – zawiera kompleks polisacharydów i prebiotyki,
  • Replens MD (wyrób medyczny) – bioadhezyjny kwaśny żel, który również normalizuje podwyższone pH, po aplikacji utrzymuje się około 3 dni na ścianie pochwy, gdzie tworzy powłokę ochronną; preparat ten należy stosować co trzeci dzień rano, ponieważ aktywność w ciągu dnia sprzyja lepszemu rozprowadzeniu zawartej w żelu substancji czynnej.

Po zastosowaniu tych preparatów odczuwalne może być chwilowe lekkie szczypanie, które ustępuje w ciągu kilku minut – warto poinformować o tym pacjenta.

Witamina C i kwas mlekowy

Kolejnym rozwiązaniem są globulki dopochwowe zawierające witaminę C,[6] takie jak:

  • Feminella Vagi C (wyrób medyczny), tabletki dopochwowe zawierające 250 mg witaminy C, należy podawać 1 tabletkę wieczorem przed snem, według producenta co najmniej przez 6 dni,
  • VITAgyn C (wyrób medyczny) – z estrem kwasu palmitynowego i kwasu askorbinowego, oprócz globulek dostępny jest również krem dopochwowy o tej samej nazwie.

O czym poinformować pacjentkę?

Konsultując pacjentki zmagające się ze skutkami ubocznymi antybiotykoterapii, warto przekazać im następujące uwagi:

  • preparaty regenerujące mikroflorę pochwy są wskazane tylko dla kobiet dorosłych,
  • bardzo rzadko mogą pojawić się miejscowe działanie niepożądane takie jak świąd, pieczenie, swędzenie, czy zaczerwienienie,
  • nie ma sensu stosować ich w czasie menstruacji,
  • witamina C dostępna we wspomnianych wyżej preparatach może wpływać na wyniki badań laboratoryjnych,
  • nie ma zastrzeżeń do stosowania opisanych preparatów w okresie ciąży i karmienia.

Na forach internetowych krąży informacja, że w przypadku infekcji pochwy może pomóc jogurt, ale tylko podany dopochwowo (!). Oczywiście nie jest to dobry pomysł, ponieważ szczepy bakterii zawarte w produkcie mlecznym nie odgrywają żadnej znaczącej roli we florze pochwy i w związku z tym nie mają szans, aby się tam zasiedlić. Ponadto jogurt może być częściowo skażony różnymi grzybami, co sprawia, że może stanowić wręcz źródło infekcji(!). Dlatego też należy stanowczo odradzić ten pomysł.[7][8]

Piśmiennictwo:

  1. Medscape.com: Vaginitis. [dostęp: 8.11.2018]
  2. Progresses in vaginal microflora physiology and implications for bacterial vaginosis and candidiasis. Womens Health (Lond). 2016;12(3):283-91. pełny tekst
  3. Kovachev SM, Vatcheva-Dobrevska RS. Local Probiotic Therapy for Vaginal Candida albicans Infections. Probiotics Antimicrob Proteins. 2015 Mar;7(1):38-44. abstrakt
  4. ChPL Invag
  5. Tuszyński, P. (red.). (2021). Probiotyki i prebiotyki. Kompendium wiedzy dla farmaceutów i lekarzy. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków
  6. Petersen E.E., Magnani P.: Efficacy and safety of vitamin C vaginal tablets in the treatment of non-specific vaginitis. A randomised, double blind, placebo-controlled study. European Journal Of Obstetrics Gynecology And Reproductive Biology, 2004; 117(1): 70-75 abstrakt
  7. eMedicineHealth.com: Vaginal infections [dostęp: 8.11.2018
  8. Eckard S.: Infekcje bakteryjne. MedPharm Polska, 2012

Czy ten materiał był przydatny?
Czy przedstawiony materiał był przydatny?
Hidden
Podziel się:
Subskrybuj
Powiadom o
2 komentarzy
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Joanna Smagacz

Pierwszy raz spotykam się z takim zastosowaniem jogurtu :O Ten zdecydowanie lepiej zjeść 🙂 A jak wygląda kwestia skuteczności probiotyków dopochwowych w porównaniu z doustnymi? Które lepiej polecać?

Patrycja Cieślik

Niestety nie udało mi się znaleźć badania porównującego te dwie różne drogi podania probiotyku. Myślę jednak, ze to sprawa drugorzędna – dużo bardziej istotny jest właściwy dobór szczepów 🙂 Artykuł został zaktualizowany, teraz łatwiej będzie odnaleźć się w tym gąszczu preparatów i porównać je 🙂

Przeczytaj najnowszy numer Gońca Aptecznego:

2
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x
Scroll to Top

Zaloguj się

Zgłoś problem/błąd

Przepraszam. Musisz być zalogowany, aby zobaczyć ten formularz.