W codziennej pracy możesz zetknąć się z prośbami o poradę, jaką kurację najlepiej zastosować, aby skutecznie zwalczyć zakażenie. Czym dysponujemy?

Drogi zakażenia pasożytami

Do organizmu człowieka pasożyty mogą przedostać się poprzez żywność (niedomyte owoce i warzywa, nieprawidłową technikę przygotowania – niedogotowane mięso, jak również żywność wątpliwego pochodzenia) i napoje, brak higieny osobistej, czy też kontakt z nieodrobaczonymi zwierzętami domowymi (chociaż tego typu zakażenia są bardzo rzadkie). Ponadto zagrożenie stanowić mogą ukąszenia przez owady, kurz w którym obecne mogą być jaja pasożytów, czy też kąpiele w zbiornikach z zanieczyszczoną wodą.^[1]

Pasożyty osiedlić się mogą zarówno wewnątrz organizmu, jak i bytować na skórze. Mimo że swędzenie związane z wszami czy owsikami raczej trudno zignorować, obecność w przewodzie pokarmowym glisty ludzkiej czy tasiemca ujawnia się dopiero po czasie, dając mało specyficzne objawy. Naszą uwagę powinny przykuć objawy, takie jak:

• utrata masy ciała,
• silne bóle brzucha,
• zaburzenia trawienne (biegunki, zaparcia, wzdęcia, nudności),
• ogólne osłabienie organizmu,
• stany podgorączkowe,
• męczący kaszel, występujący głównie w nocy,
• odczyny alergiczne.

Leki przeciwpasożytnicze dostępne w Polsce

Na polskim rynku dostępne są dwie substancje lecznicze z grupy benzimidazoli o działaniu przeciwpasożytniczym – albendazol i mebendazol.

Albendazol

Albendazol (Zentel) dostępny jest na receptę w postaci tabletek do rozgryzania i żucia (400 mg) lub zawiesiny (400 mg/20 ml). W Charakterystyce Produktu Leczniczego wśród wskazań znajdziemy: owsicę (zarażenie owsikiem ludzkim), ankylostomatozę (zarażenie tęgoryjcem dwunastniczym), nekatoriozę (zarażenie tęgoryjcem dwunastniczym), strongyloidozę (zarażenie węgorkiem jelitowym), glistnicę (zarażenie glistą ludzką), trichurozę (zarażenie włosogłówką ludzką) czy też tasiemczyce (zarażenie tasiemcem z rodzaju Taenia).^[2] Lek działa na jaja, larwy i postaci dorosłe pasożytów jelitowych. Mimo tak szerokiego zakresu wskazań, skuteczność albendazolu w zakażeniach włosogłówką spada.^[3]

Schemat dawkowania leku zależy od rodzaju zakażenia. W większości przepadków, m.in. przy owsicy i glistnicy, stosuje się jedną dawkę albendazolu (400 mg). W tasiemczycach z  kolei stosuje się u dorosłych 400 mg albendazolu (jedna tabletka) raz na dobę przez trzy kolejne dni. Warto przy wydawaniu leku wspomnieć pacjentowi, że w niektórych przypadkach wskazane jest powtórzenie kuracji po trzech tygodniach. Leku nie trzeba podawać na czczo, nie trzeba także stosować wcześniej środków przeczyszczających. Co istotne, posiłki wysokotłuszczowe zwiększają dostępność albendazolu.^[4]

Mebendazol

Mebendazol (Vermox) dostępny jest w postaci tabletek w dawce 100 mg. Wskazany jest w zakażeniach owsikiem ludzkim, glistą ludzką, włosogłówką, tęgoryjcem dwunastniczym i amerykańskim. W przypadku owsicy podaje się 1 tabletkę leku jednorazowo, zalecane jest powtórzenie leczenia po 2 i 4 tygodniach. Natomiast przy glistnicach, zakażeniach włosogłówką, tęgoryjcem bądź mieszanych – 200 mg na dobę (1 tabletka rano i 1 tabletka wieczorem) przez 3 kolejne dni. Dawkowanie leku u dzieci jest takie same jak u dorosłych (u małych dzieci konieczne może być pokruszenie tabletki przed podaniem). U dzieci poniżej 2 r.ż. lek należy podawać wyłącznie, jeżeli zakażenie zaburza znacząco stan odżywienia i rozwój fizyczny dziecka (producent ostrzega o doniesieniach o występowaniu drgawek).^[5]

Pamiętaj, że wspomnianych leków, albendazolu i mebendazolu, nie należy stosować w ciąży ze względu na ich potencjalne działanie embriotoksyczne.^[6]

Pyrantel

Pyrantel (Pyrantelum Medana – lek OTC) dostępny jest w formie zawiesiny 250 mg/ml lub tabletek 250 mg. Wskazania do stosowania to zakażenia glistą i owsikiem ludzkim oraz inwazja tęgoryjcami dwunastnicy.

Dawkowanie pyrantelu przedstawia poniższa tabela:

W glistnicy i owsicy oraz inwazjach mieszanych dawkę przeznaczoną na całą kurację stosuje się jednorazowo. W zakażeniach tęgoryjcem dawkę dobową stosuje się przez 3 dni. W przypadku owsicy kurację należy przeprowadzić u całej rodziny i po 14 dniach od podania leku zaleca się kontrolne badanie parazytologiczne.^[7]

Jak pokazują badania, zbyt częste zastosowanie leków przeciwpasożytniczych może prowadzić do oporności,^[8] dlatego warto ograniczyć ich zastosowanie do potwierdzonych przypadków.

Więcej informacji na temat pyrantelu znajdziesz w Ścieżce Rekomendacji. (Patrz: “Pyrantel – Ścieżka Rekomendacji”.)

Czytaj też:

Czy leki roślinne przechodzą badania kliniczne?

Gastroskopia – co musisz wiedzieć? [edukacja pacjenta]

Choroba lokomocyjna u dzieci – przegląd preparatów

Preparaty ziołowe

Ziołowe preparaty (Vernikabon, Na robaka, Para Farm), które mają wspomagać organizm w walce z pasożytami, zawierają najczęściej w swoim składzie:

• liść bądź łupinę orzecha włoskiego (Juglans regia),
• ziele piołunu (Artemisia absinthium),
• ziele lub olejek tymiankowy (Thymus vulgaris).

Dostępne dane mówią jednak głównie o tradycyjnym zastosowaniu przeciwpasożytniczym surowców naturalnych.^[9][10] Związki zawarte w piołunie mogą stanowić potencjalną alternatywę dla leków przeciwpasożytniczych, jednak głównie badane są pod kątem zostawania w śpiączce afrykańskiej.^[11]

Suplementy diety i inne środki spożywcze

Dostępne na rynku złożone preparaty ziołowe nie są lekami.

Vernikabon i Para Farm dostępne są w postaci płynnej. Vernikabon według zaleceń producenta należy stosować 2 razy dziennie po 1-2 łyżeczek przed jedzeniem. Po 7 dniach należy zrobić tydzień przerwy i ponownie stosować przez 7 dni.

Para Farm u osób dorosłych zalecany jest 2 razy dziennie po 40 kropli (2 razy dziennie po 2 ml) na 30 minut przed posiłkiem przez okres 7 dni. U dzieci powyżej 3-ego roku życia: 2 razy dziennie po 15 kropli (2 razy po 0,75 ml) przez taki sam okres czasu. Kuracji nie należy przeprowadzać częściej niż raz na trzy miesiące.

Preparat Na robaka, dostępny jest w postaci tabletek i syropu. W zależności od postaci zalecane jest przyjmowanie 1 tabletki 2 razy dziennie, popijając płynem, bądź 1 łyżeczki (5 ml) 2 razy dziennie. Preparatu nie należy przyjmować dłużej niż 10 dni.

Skuteczność i bezpieczeństwo w/w preparatów nie zostało potwierdzone w badaniach klinicznych.

Tematykę chorób pasożytniczych poruszyliśmy także w innych opracowaniach:

• (Patrz: “Iwermektyna na świerzb, wszawicę, trądzik i malarię”.)
• (Patrz: “Przegląd preparatów na wszawicę”.)
• (Patrz: “Wszy: fakty, mity i praktyczne wskazówki”.)
• (Patrz: “Świerzb – przegląd preparatów”.)

Piśmiennictwo

1. Hadaś E., Derda M .: Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne. Problemy Higieny Epidemiologii 2014, 95(1): 6-13 link⬏
2. ChPl Zentel⬏
3. Moser W, Schindler C, Keiser J: Efficacy of recommended drugs against soil transmitted helminths: systematic review and network meta-analysis. BMJ. 2017 Sep 25;358:j4307 abstrakt⬏
4. Hong ST:Albendazole and Praziquantel: Review and Safety Monitoring in Korea. Infect Chemother. 2018 Mar;50(1):1-10. abstrakt⬏
5. ChPL Vermox⬏
6. Teruel M, Dercole J, Catalano R. Evaluation of potential embryo toxicity of albendazole sulphoxide in CF1 mice. Biocell. 2011 Apr;35(1):29-33. abstrakt⬏
7. ChPL Pyrantelum Medana⬏
8. Schulz JD, Moser W, Hürlimann E, Keiser J: Preventive Chemotherapy in the Fight against Soil-Transmitted Helminthiasis: Achievements and Limitations. Trends Parasitol. 2018 Jul;34(7) abstrakt⬏
9. Delaviz H, Mohammadi J, Ghalamfarsa G, Mohammadi B, Farhadi N.: A review study on phytochemistry and pharmacology applications of Juglans regia plant. Pharmacognosy Reviev. 2017 Jul-Dec;11(22):145-152. abstrakt⬏
10. Salehi B, Mishra AP, Shukla I.: Thymol, thyme, and other plant sources: Health and potential uses. Phytother Res. 2018 Sep;32(9):1688-1706 abstrakt⬏
11. Naß J, Efferth T.: The activity of Artemisia spp. and their constituents against Trypanosomiasis. Phytomedicine. 2018 Aug 1;47:184-191, abstrakt⬏