Wiele gatunków rumianków było stosowanych zamiennie w lecznictwie od czasów prehistorycznych. Anglosasi używali rumianku, prawdopodobnie tę samą odmianę, jako jedno z tajemnych ziół. Wymienia się całą listę wskazań, w których był on stosowany: żółtaczka, gorączka, kamienie nerkowe, kolki, zatrzymanie moczu, zapalenie jelit.^[1] Rumianek odgrywał dużą rolę w leczeniu chorób u dzieci: kolek niemowlęcych, bóli podczas ząbkowania i gorączki.^[2]

Surowce

Kwiat rumianku – Matricariae flos

Skład chemiczny

Główną substancją aktywną w rumianku jest olejek eteryczny (0,24-1,9%), zawierający chamazulen, farnezen, alfa-bisabolol, tlenki bisabololu A i B, tlenek bisabololu, matrycynę, chamawolinę, spatulenol. Zawartość olejku eterycznego (w przeliczeniu na alfa-bisabolol) waha się w zależności od odmiany. Ponadto w rumianku znajdują się flawonoidy (apigenina, apigetryna, apiina, rutyna, luteolina, kwercymetryna), kumaryny (umbeliferon, herniaryna), proazuleny (laktony seskwiterpenowe: matrycyna, matrykaryna, deacetylomatrykaryna), en-in-dicykloeter, śluzy, garbniki, kwasy tłuszczowe, polisacharydy, cholina i aminokwasy.^[1]

Działanie

Kwiat rumianku wykazuje działanie:

• przeciwzapalne (zaobserwowane w badaniach na zwierzętach),^[3][4]
• przeciwskurczowe (zaobserwowane in vitro),^[5]
• przeciwdrobnoustrojowe (w badaniach in vitro),^{[6][7][8][9][10]}
• ułatwiające gojenie ran (zaobserwowane in vitro i w badaniach klinicznych).^[11]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Liczne badania kliniczne potwierdziły zasadność stosowania kwiatu rumianku w tradycyjnych wskazaniach, lecz najczęściej badania te nie miały kontroli placebo lub grupa badanych była zbyt mała, aby wyciągnąć wnioski dla praktyki.

Dostępne badania kliniczne nie pozwalają, aby uznać kwiat rumianku surowiec o ugruntowanym zastosowaniu medycznym, chociaż wiele badań klinicznych wskazuje na jego potencjalną skuteczność.

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Kwiat rumianku może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak:

• choroby układu trawiennego, na przykład: skurcze, stany zapalne, nadkwasota i wzdęcia,^[12][13]
• przeziębienie,^[12]
• stany zapalne gardła – rumianek, dzięki obecności apigeniny, matrycyny, en-in-dicykloeteru, śluzów, garbników, alfa-bisobololu i chamazulenu ma działanie przeciwzapalne,^[14]
• stany zapalne pochwy i odbytu,^[12][14]
• trudno gojące się rany – kwiat rumianku stosuje się pomocniczo w gojeniu ran. Alfa-bisabolol ułatwia granulację i regenerację tkanek uszkodzonych podczas oparzeń. Zapobiega także powstawaniu wrzodów.^[12][15]
• stany zapalne skóry.^[12][14]

Zastosowanie w medycynie ludowej

W medycynie ludowej kwiat rumianku stosuje się w takich dolegliwościach jak: choroby skóry, wypryski, stany niepokoju, biegunka u dzieci, gorączka, rumień, świąd skóry.

Interakcje

Kwiat rumianku może wchodzić w interakcje z takimi lekami jak:

• warfaryna – ryzyko krwotoku wewnętrznego,^[16]
• leki metabolizowane przez cytochrom CYP3A4 – rumianek hamuje enzymy cytochromu CYP3A4, zaleca się ostrożne stosowanie tej kombinacji,^[17]
• NLPZ – interakcja pozytywna, rumianek minimalizuje ryzyko powstania objawów niepożądanych NLPZ w układzie pokarmowym (potwierdzono w badaniach na zwierzętach).

Bazując na wiedzy teoretycznej, można wnioskować, że kwiat rumianku będzie miał efekt addytywny z benzodiazepinami (wykazuje pewne działanie uspokajające).

Bezpieczeństwo stosowania

Kwiat rumianku może powodować skórne reakcje alergiczne.^[18] Przeciwwskazany w nadwrażliwości lub alergii na rumianek lub jakąkolwiek inną roślinę z rodziny Asteraceae.

Rumianek należy stosować ostrożnie u dzieci poniżej 12. miesiąca życia.

Przykładowe preparaty

Leki zawierające rumianek pospolity to :

• Koszyczek rumianku (FLOS/Kawon) – zioła do zaparzania (do stosowania wewnętrznie w leczeniu niestrawności i stanów zapalnych przewodu pokarmowego, do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych śluzówki jamy ustnej i gardła oraz zewnętrznie w stanach zapalnych skóry).
• Rumianek Fix (FLOS/Herbapol) – zioła do zaparzania (do stosowania wewnętrznie w leczeniu niestrawności i stanów zapalnych przewodu pokarmowego, do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych śluzówki jamy ustnej i gardła oraz zewnętrznie w stanach zapalnych skóry).
• Azulan – płyn do płukania jamy ustnej i do stosowania na skórę (do stosowania wewnętrznie w stanach skurczowych i zapalnych przewodu pokarmowego, zewnętrznie w stanach zapalnych skóry, błon śluzowych jamy ustnej, gardła i dziąseł).

Ponadto na rynku dostępne są leki złożone z kwiatem rumianku lub jego wyciągiem:

• Azucalen – płyn na skórę (do przemywania warg sromowych i okolic w łagodnych stanach zapalnych).
• Cepan – krem (do stosowania w leczeniu blizn i przykurczy).
• Cholesol – płyn doustny, zawiera również wyciąg z owoców bzu czarnego (do stosowania jako środek żółciopędny w niestrawności).
• Dentinox N – żel (do stosowania w łagodzeniu bólu związanego z ząbkowaniem u dzieci).
• Dentosept – płyn do płukania jamy ustnej (do stosowania w stanach zapalnych jamy ustnej i dziąseł, powierzchniowym zapaleniu przyzębia, krwawieniach z dziąseł i pomocniczo w paradontozie).
• Dentosept A – płyn z dodatkiem benzokainy, inaczej anestezyny (do stosowania w jamie ustnej w stanach zapalnych jamy ustnej i dziąseł, aftach, odleżynach i pomocniczo w paradontozie).
• Gastrosan fix – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach skurczowych w obrębie jamy brzusznej, wzdęciach, pomocniczo w stanach zapalnych przewodu pokarmowego).
• Heel Viburcol compositum – czopki doodbytnicze, lek homeopatyczny (do stosowania pomocniczo w stanach niepokoju u niemowląt i małych dzieci).
• Hemorol – czopki doodbytnicze (do stosowania w chorobie hemoroidalnej, stanach zapalnych i podrażnieniach śluzówki odbytu).
• Iberogast – płyn doustny (do stosowania w czynnościowych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w tym w zespole jelita drażliwego – IBS).
• Immunofort – płyn doustny (do stosowania pomocniczo w przeziębieniu i immunostymulująco).
• Imupret N – krople doustne (do stosowania pomocniczo w przeziębieniu).
• Imupret – tabletki drażowane (do stosowania pomocniczo w przeziębieniu).
• Kamagel – żel (do stosowania w łagodnych stanach zapalnych skóry).
• Maść rumiankowa – maść (do stosowania pomocniczo w stanach zapalnych skóry).
• Melis-Tonic – płyn doustny (do stosowania w stanach napięcia nerwowego).
• Mucosit – żel do stosowania na dziąsła (do stosowania w stanach zapalnych jamy ustnej i dziąseł, chorobach przyzębia, stanach po zabiegach na przyzębiu).
• Nervosan – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).
• Salviasept – płyn do sporządzania roztworu do płukania jamy ustnej i gardła (do stosowania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła).
• Urosept – tabletki drażowane (do stosowania pomocniczo w infekcjach dróg moczowych i kamicy dróg moczowych).
• Vagosan – zioła do sporządzania odwaru (do przemywania warg sromowych i okolic w stanach zapalnych).

Piśmiennictwo

1. Culpeper N: Culpeper’s complete herbal. Hertfordshire, UK: Wordsworth Reference, 1995.⬏⬏
2. Grieve MA: Modern herbal. Middlesex, UK: Penguin, 1976.⬏
3. Al-Hindawi MK et al.: Anti-inflammatory activity of some Iraqi plants using intact rats. J Ethnopharmacol, 1989.⬏
4. Plevova P: Prevention and treatment of chemotherapy- and radiotherapy-induced oral mucositis: a review. Oral Oncol, 1999.⬏
5. Achterrath-Tuckermann U et al.: Pharmacological investigations with compounds of chamomile. V. Investigations on the spasmolytic effect of compounds of chamomile and Kamillosan on the isolated guinea pig ileum. Planta Med, 1980.⬏
6. Aggag ME, Yousef RT: Study of antimicrobial activity of chamomile oil. Planta Med, 1972.⬏
7. Gomes-Carneiro MR et al.: Evaluation of mutagenic and antimutagenic activities of alpha-bisabolol in the Salmonella/microsome assay. Mutat Res, 2005.⬏
8. Cinco M et al.: A microbiological survey on the activity of a hydroalcoholic extract of camomile. Int J Crude Drug Res, 1983.⬏
9. Ceska O et al.: Coumarins of chamomile. Chamomilla recutita. Fitoterapia, 1992.⬏
10. Suganda AG et al.: Inhibitory effects of some crude and semi-purified extracts of indigenous French plants on the multiplication of human herpesvirus 1 and poliovirus 2 in cell culture. J Nat Prod, 1983.⬏
11. Szelenyi I, Isaac O, Thiemer K: Pharmacological experiments with compounds of chamomile. III. Experimental studies of the ulcerprotective effect of chamomile. Plant Med, 1979.⬏
12. EMA: European Union herbal monograph on Matricaria recutita L., flos, 2015.⬏⬏⬏⬏⬏
13. Stiegelmeyer H: Therapie unspezifischer Magenbeschwerden mit Kamillosan. Kassenarzt, 1978.⬏
14. Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J: Herbal medicine expanded commission E monographs. Austin, TX: Integrative Medicine Communications, 2000.⬏⬏⬏
15. Glowania HJ, Raulin C, Swoboda M: Effect of chamomile on wound healing: a clinical double-blind study. Z Hautkr, 1987.⬏
16. Segal R, Pilote L: Warfarin interaction with Matricaria chamomilla. CMAJ, 2006.⬏
17. Budzinski JW et al.: An in vitro evaluation of human cytochrome P450 3A4 inhibition by selected commercial herbal extracts and tinctures. Phytomedicine, 2000.⬏
18. Hausen BM, Busker E, Carle R: The sensitizing capacity of composite plants. VII. Experimental studies with extracts and compounds of Chamomilla recutita (L.) Rauschert and Anthemis cotula L. Planta Med, 1984.⬏