Rzekomobłoniaste zapalenie jelit (RzZJ) – ostra choroba biegunkowa, która cechuje się występowaniem szarożółtych tarczek (błon rzekomych) na powierzchni błony śluzowej jelita grubego.
Etiologia i patogeneza
Przyczyną RzZJ są toksyny A i B wytwarzane przez beztlenowe Gram-dodatnie laseczki Clostridium difficile, które rozmnażają się nadmiernie w jelicie w wyniku zaburzenia równowagi flory bakteryjnej spowodowanej najczęściej stosowaniem antybiotyków o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, a rezerwuarem bakterii jest ziemia, środowisko zewnętrzne zwłaszcza szpitale i nosiciele (najczęściej osoby w podeszłym wieku).
Czynniki ryzyka
- antybiotykoterapia, zwłaszcza: klindamycyną, cefalosporynami (zwłaszcza III generacji), penicylinami o szerokim spektrum działania, fluorochinolonami,
- ponad miesięczna hospitalizacja,
- wiek powyżej 65 lat,
- choroby współistniejące, w tym stany upośledzonej odporności związane z chemioterapią, czy immunosupresją.
Przebieg
Głównym objawem jest biegunka o różnym nasileniu, czasami może się pojawić krew w stolcu. Oprócz tego występuje ból brzucha i gorączka. Poważne przypadki prowadzić mogą do odwodnienia i wstrząsu. U niektórych chorych przebieg jest łagodniejszy, ponieważ po przerwaniu antybiotykoterapii biegunka przechodzi po kilku dniach.
Rozpoznanie
Rozpoznanie następuje przez badanie endoskopowe oraz wyhodowanie z kału szczepu Clostridium difficile i wykrycia jego toksyn.
Leczenie
W przypadku lżejszej postaci wystarczy odstawić antybiotyk lub zmienić na inny, który rzadko jest przyczyną RzZJ. Jeśli chodzi o postać ciężką, konieczna jest już hospitalizacja i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych drogą dożylną. W przypadku potwierdzonego związku biegunki z C. difficile stosuje się przez 10-14 dni:
- metronidazol jako lek pierwszego wyboru (p.o. 500 mg 3 x dziennie),
- wankomycynę u chorych nietolerujących metronidazolu (p.o. 125 mg 4 x dziennie),
- wankomycynę (p.o. 500 mg 4 x dziennie) z metronidazolem (i.v. 500 mg 3 x dziennie) w bardzo ciężkich przypadkach,
- fidaksomycynę (200 mg 2 x dziennie przez 10 dni).
Zapobieganie
- unikanie niepotrzebnego stosowania antybiotyków,
- częste mycie rąk i używanie jednorazowych rękawiczek przez personel szpitalny,
- izolacja chorych na RzZJ.