Skrzyp polny jest farmakopealną rośliną leczniczą. Występuje powszechnie na całym świecie z wyjątkiem Australii. Stosowany był w tradycyjnej medycynie ludowej na ziemiach polskich od dawna. Pod koniec XIX i na początku XX wieku uważano, że „ściąga, czyści żołądek i kiszki, pędzi mocz”. Zielem skrzypu zwiniętym w garści myto garnki, wykorzystując obecną w nim krzemionkę, która ma dobre właściwości ścierne.
Surowce
Ziele skrzypu polnego – Equiseti herba
Skład chemiczny
Głównymi składnikami aktywnymi w zielu skrzypu są flawonoidy (izokwercetyna, galuteolina, ekwezetryna, apigenina), związki krzemu, fenolokwasy (m. in. kwas kawowy), saponiny, witaminy, minerały, kwasy polienowe oraz pochodne pirydyny (nikotyna, palustryna, 3-metylpirydyna, dietylosulfon).[1]
Działanie
Ziele skrzypu polnego wykazuje działanie:
- moczopędne (dzięki obecności flawonoidów, potwierdzone w badaniach klinicznych),
- poprawiające gojenie ran (potwierdzone w badaniach klinicznych),
- wzmacniające paznokcie (potwierdzone w dwóch badaniach klinicznych, przy stosowaniu miejscowym).[1]
Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych
Dostępne badania kliniczne są zbyt małe, aby uznać ziele skrzypu za surowiec o ugruntowanym zastosowaniu medycznym.
Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny
Ziele skrzypu może być stosowane w leczeniu takich dolegliwości jak:
- stany zapalne dróg moczowych – flawonoidy i fenolokwasy zawarte w zielu skrzypu działają moczopędnie, a także łagodnie przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.
- powierzchowne rany – skrzyp może być stosowany wspomagająco w gojeniu.[2]
Zastosowanie w medycynie ludowej
W medycynie ludowej ziele skrzypu stosuje się w takich chorobach jak: kamica nerkowa i pęcherzowa, obrzęki, gościec, osłabienie włosów i paznokci, choroby skóry, niedobór krzemu w organizmie i gruźlica (sprzyja otorbianiu się ognisk gruźliczych).
Interakcje
Mogą wystąpić interakcje ziela skrzypu z lekami, takimi jak:
- kortykosteroidy, diuretyki, leki przeczyszczające (stymulanty) – ryzyko hipokaliemii,
- witamina B1 (tiamina) – skrzyp może zmniejszyć absorpcję,
- preparaty zawierające lukrecję – ryzyko hipokaliemii i potencjalna kardiotoksyczność,
- digoksyna – utrata potasu może powodować wzrost toksyczności digoksyny.[3]
Bezpieczeństwo stosowania
Ziele skrzypu polnego może powodować takie działania niepożądane jak:
- zaburzenia elektrolitowe,
- niedobór tiaminy (witaminy B1),
Stosując preparaty zawierające ziele skrzypu polnego należy zachować ostrożność u:
- osób z obrzękami spowodowanymi niewydolnością mięśnia sercowego,
- osób narażonych na niedobór witaminy B1 (np. nadużywających alkoholu).
Nie zaleca się przyjmowania surowca razem z diuretykami, digoksyną, kortykosterydami i lukrecją.[3]
Praktyczne wskazówki dla pacjentów
Ziele skrzypu ma działanie remineralizujące, witaminizujące, moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, usprawniające przemianę materii i pomocnicze w kamicy dróg moczowych.
Ziele skrzypu jest stosowane jest w kamicy nerkowej, stanach zapalnych dróg moczowych oraz jako składnik preparatów witaminowych, poprawiających stan skóry, włosów i paznokci.
Należy zachować ostrożność, jeśli łączy się ziele skrzypu z kortykosterydami, diuretykami, lekami przeczyszczającymi, digoksyną oraz lukrecją. Skrzyp może powodować niedobór witaminy B1, szczególnie u osób nadużywających alkoholu.
Przykładowe preparaty
Leki zawierające skrzyp polny to:
- Ziele skrzypu (FLOS/Kawon) – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach zapalnych dróg moczowych i piasku nerkowym).
- Skrzyp fix (FLOS/Herbapol/Kawon) – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach zapalnych dróg moczowych i piasku nerkowym).
Ponadto ziele skrzypu i wyciągi są składnikami leków złożonych, takich jak:
- Fitolizyna – pasta do sporządzania zawiesiny doustnej (do stosowania pomocniczo w stanach zapalnych, infekcjach i kamicy dróg moczowych oraz w profilaktyce kamicy nerkowej).
- Imupret N – krople doustne (do stosowania pomocniczo w przeziębieniu jako środek wzmacniający odporność).
- Imupret – tabletki drażowane (do stosowania pomocniczo w przeziębieniu jako środek wzmacniający odporność).
- Urosan – zioła do zaparzania (do stosowania moczopędnie w łagodnych dolegliwościach układu moczowego).
Piśmiennictwo