Realizując receptę weterynaryjną lub wydając preparat bez recepty dla zwierzęcia, nie należy samodzielnie podejmować decyzji dotyczących jego leczenia, a wszelkie wątpliwości powinno konsultować się z weterynarzem. Warto pamiętać, że przeliczanie dawek stosowanych u człowieka na masę zwierzęcia nie sprawdza się z racji na odmienną fizjologię, różną biodostępności leków i odmienny metabolizm pomiędzy gatunkami.
Polskie statystyki dotyczące zatruć lekami u zwierząt nie są znane. Według statystyk amerykańskiego ośrodka Animal Poison Control Center, który pełni funkcję pogotowia toksykologicznego dla zwierząt, najczęstszą przyczyną zatruć są preparaty apteczne dostępne bez recepty oraz wydawane na receptę.[1]
Leki przeciwbólowe a zwierzęta
Według przeglądu literatury z 2015 roku niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są najczęstszą przyczyną zatruć u zwierząt. Często właściciele, chcąc pomóc swojemu pupilowi, zgłaszają się do apteki. Warto zaznaczyć na wstępie, że nie ma przeciwbólowego leku OTC, który farmaceuta mógłby bezpiecznie wydać cierpiącemu zwierzęciu.[2]
Spośród NLPZ, powszechnie stosowanym lekiem w weterynarii jest meloksykam (na rynku aptecznym dostępny np. jako Mel lub Opokan). Jego potencjał gastro-, nefro- i hepatotoksyczny powoduje jednak, że nie powinien być wydawany bez konsultacji z weterynarzem, nawet w ramach kontynuacji leczenia. Meloksykam jest też jedynym NLPZ zarejestrowanym w leczeniu bólu u kotów. FDA dopuszcza meloksykam u kotów tylko do krótkotrwałego stosowania (do 5 dni). Meloksykam jest uważany za bezpieczny lek do stosowania także u psów, nawet w przewlekłym stosowaniu.
W przypadku paracetamolu należy pamiętać, że nie wolno stosować go u kotów. Koty nie posiadają enzymów wątrobowych odpowiedzialnych za jego metabolizm. Alternatywny szlak metaboliczny prowadzi do powstania toksycznego metabolitu. Paracetamol może być jednak stosowany u psów – według World Global Small Animal Veterinary Assosiation jest lekiem bezpiecznym, również w leczeniu przewlekłego bólu. Jednak dawka toksyczna u psów to zaledwie 200 mg/kg m.c. warto o tym pamiętać, wydając na receptę weterynaryjną także lek złożony z tramadolem i paracetamolem (Doreta, Poltram Combo).[3]
Lewotyroksyna w leczeniu niedoczynności tarczycy u psów
Ok. 0,4% psów cierpi na niedoczynność tarczycy. Lekiem z wyboru w leczeniu niedoczynności, podobnie jak u ludzi jest lewotyroksyna. Jednak dawki ze względu na fizjologię psów, inny metabolizm oraz mniejszą biodostępność lewotyroksyny są znacznie wyższe niż u ludzi. Początkowa dawka wynosi 20 µg/kg m.c. dwa razy dziennie.[4]
Leki w leczeniu chorób o podłożu alergicznym a zwierzęta
Choroby alergiczne są coraz częściej diagnozowane u zwierząt domowych. Na przykład na atopowe zapalenie skóry chorować nawet 15% psów.[5] Leczenie objawów alergii u zwierząt najczęściej polega na ograniczeniu kontaktów z alergenem, często jest to niemożliwe i konieczne jest podawanie leków.
W leczeniu objawów alergii u zwierząt nie jest zalecane stosowanie leków przeciwhistaminowych, ponieważ brakuje dowodów na ich skuteczność. U kotów i psów stosowane są jako leczenie wspomagające w łagodzeniu świądu w przebiegu alergii. Hydroksyzyna u psów jest szybko metabolizowana do cetyryzyny i wymaga większych dawek niż u ludzi tj. 2 mg/kg m.c.).[5]
W leczeniu objawowym alergii u zwierząt najczęściej stosowane są glikokortykosteroidy. Warto jednak pamiętać, że u kotów nie stosuje się prednizonu (Encorton). Jego mała biodostępność powoduje, że preferowane jest użycie metabolitu, czyli prednizolonu (Encortolon).[5]
Innym lekiem powszechnie stosowanym w weterynarii jest cyklosporyna (dostępna na rynku np. jako Equoral). Przez swoje immunosupresyjne działanie jest wykorzystywana w leczeniu chorób o podłożu alergicznym, ma też mniej działań ubocznych niż leki sterydowe. Jest bezpieczna w długotrwałym stosowaniu. W przewlekłych stanach zapalnych oka u zwierząt stosuje się krople z cyklosporyną, dostępne jako preparat gotowy Ikervis w stężeniu 0,1% lub jako lek robiony stosowany w stężeniu do 2%.[6]
Leki przeciwpadaczkowe stosowane u psów
Psy i koty mogą też chorować na padaczkę. Lekiem z wyboru w weterynarii jest fenobarbital. Według przeglądu systematycznego z 2014 roku jest on skuteczny w monoterapii. Biorąc pod uwagę szybki metabolizm fenobarbitalu, u psów powinien on być podawany co dwanaście godzin.
W przypadku towarzyszących chorób wątroby lepszym wyborem jest bromek potasu, który wydalany jest głównie przez nerki.[7]
Sildenafil w leczeniu nadciśnienia płucnego u psów
Podobnie jak i u ludzi, w leczeniu nadciśnienia płucnego stosuje się sildenafil. Według metaanalizy z 2006 roku, u psów, którym podawano sildenafil, średni czas przeżycia po rozpoznaniu zwiększył się z 3 do 91 dni, w niektórych przypadkach psy przeżywały nawet 2 lata od rozpoznania.[8] Od niedawna w Polsce cytrynian sildenafilu dostępny jest jako surowiec do receptury i może być przepisywany przez weterynarzy jako lek robiony. Sporządzając lek recepturowy, należy pamiętać o przeliczeniu dawki na sól.
Piśmiennictwo
- ASPCA (2019). Just announcing top 10 toxins 2018, pełny tekst⬏
- Cortinovis, C. et al. (2015). Poisoning of dogs and cats by drugs intended for human use. Veterinary journal, 203(1). abstrakt⬏
- Mathews, K. et al. (2014). Guidelines for recognition, assessment and treatment of pain. The Journal of small animal practice, 55(6). pełny tekst⬏
- Frankel, G. et al. (2016). Five things every community pharmacist should know when dispensing for 4-legged patients. Canadian pharmacists journal : CPJ = Revue des pharmaciens du Canada : RPC, 149(2). pełny tekst⬏
- Gedon, N. et al. (2018). Atopic dermatitis in cats and dogs: a difficult disease for animals and owners. Clinical and translational allergy, 41(8). pełny tekst⬏⬏⬏
- Nuttall, T. et al. (2014). Life-long diseases need life-long treatment: long-term safety of ciclosporin in canine atopic dermatitis. The Veterinary record, 174(Suppl 2). pełny tekst⬏
- Charalambous, M. et al. (2014). Treatment in canine epilepsy – a systematic review. BMC veterinary research 257(10). pełny tekst⬏
- Bach, J. et al. (2006). Retrospective evaluation of sildenafil citrate as a therapy for pulmonary hypertension in dogs. Journal of veterinary internal medicine, 20(5). pełny tekst⬏
Dzięki, bardzo ważny temat. Pacjenci często chcą jakiś lek podać zwierzętom. Często te same w weterynarza są kilka razy droższe.
Temat niewątpliwie ważny, ale jak dla mnie nadal mało tutaj informacji.
Masz jakieś sugestie? 🙂 Ja z własnej wiedzy praktycznej wiem, że w razie zatruć i biegunek można podać awaryjnie smectę i węgiel.
Warto napisać więcej o tym, czy jest sens stosować leki przeciwpasożytnicze bez recepty np. Pyrantelum u zwierząt. Pacjenci czasem o to pytają, jak chcą zaoszczędzić na weterynarzu.
Weźmiemy pod uwagę 🙂