Udar cieplny – co powinieneś o nim wiedzieć?

Co to jest udar cieplny?

Do udaru cieplnego może dochodzić w wyniku zbyt długiego przebywania na słońcu (udar słoneczny) albo intensywnego wysiłku fizycznego, podejmowanego najczęściej również przy wysokiej temperaturze otoczenia (udar wysiłkowy). W sytuacji, gdy do organizmu zostanie dostarczone zbyt dużo ciepła lub gdy on sam wytworzy tego ciepła za dużo np. na skutek wysiłku, organizm nie jest w stanie nadążyć z jego odprowadzaniem i dochodzi do jego przegrzania.

Kiedy ryzyko udaru wzrasta?

Ryzyko wystąpienia udaru wzrasta w upalne dni, szczególnie kiedy wysokiej temperaturze towarzyszy duża wilgotność powietrza (wilgotność zmniejsza chłodzenie ciała przez pot i parowanie). Ryzyko jest tym większe kiedy zmiana pogody następuje nagle (np. nagła fala upałów)  i organizm nie jest przyzwyczajony do wzrostu temperatury. Jest to istotne także dla osób, które wyjeżdżają na wakacje do krajów, gdzie panują na co dzień wysokie temperatury.

Kto jest najbardziej narażony?

Najbardziej narażone są osoby starsze u których, ze względu na podeszły wiek, zostają zaburzone naturalne procesy fizjologiczne, w tym mechanizmy termoregulacyjne, a także małe dzieci, które tych mechanizmów nie mają jeszcze dobrze wykształconych. Trzeba jednak pamiętać, że przegrzanie organizmu, a w następstwie udar cieplny, może wystąpić u osoby w każdym wieku, także u osób młodych i zdrowych szczególnie gdy przebywają i pracują w pomieszczeniach bez klimatyzacji i przewiewu. Także niektóre leki mogą hamować proces chłodzenia organizmu oraz nasilać stan odwodnienia. Należą do nich m.in. niektóre leki stosowane przy nadciśnieniu: leki moczopędne i beta-blokery, a także neuroleptyki, cholinolityki. Alkohol również zwiększa ryzyko wystąpienia udaru.  Szczególną ostrożność podczas przebywania na słońcu powinny zachować osoby otyłe, palące papierosy, cierpiące na choroby serca oraz te, u których już kiedyś wcześniej wystąpił udar cieplny.

Jakie są objawy udaru?

W przebiegu udaru cieplnego temperatura ciała wzrasta powyżej 40˚C. Pierwsze symptomy wskazujące na przegrzanie organizmu, na które koniecznie powinieneś zwrócić uwagę to wzmożone pragnienie, brak apetytu, bóle i zawroty głowy, którym mogą towarzyszyć nudności, wymioty, biegunka i ogólne osłabienie. Im dłużej organizm jest narażony na działanie wysokiej temperatury, tym bardziej prawdopodobne jest, że stan przegrzania organizmu rozwinie się w udar cieplny, w którego przebiegu charakterystyczne są objawy ze strony układu nerwowego np. dezorientacja i rozdrażnienie, bolesne skurcze łydek. Objawom tym może towarzyszyć szybki i płytki oddech, przyśpieszone bicie serca, skóra sucha i gorąca, zaczerwieniona, szczególnie na twarzy. Może dojść do utraty przytomności, a w skrajnych sytuacjach – do wystąpienia drgawek, śpiączki i śmierci.

Co powinienem zrobić, gdy zauważę niepokojące objawy?

Zycie i zdrowie osoby poszkodowanej zależy od wczesnego rozpoznania i szybkiego podjęcia działania. W leczeniu przegrzania organizmu i udaru cieplnego najważniejsze jest w pierwszej kolejności usunięcie źródła ciepła, a następnie jak najszybsze schłodzenie organizmu. W pierwszej kolejności należy przenieść osobę, u której podejrzewamy udar do chłodnego pomieszczenia, jeśli nie jest o możliwe  – do cienia. Możesz pochlapać twarz i ciało chorego chodną wodą. Jeśli osoba jest przytomna, podawaj małymi łykami wodę. Jeśli pomimo podjętych działań stan poszkodowanego się nie poprawia – zadzwoń po pogotowie! Pamiętaj, że udar cieplny to stan bezpośredniego zagrożenia życia!

Jakie mogą być skutki udaru?

Przegrzanie organizmu, a w jego dalszym etapie rozwijający się udar cieplny może skutkować groźnymi powikłaniami, a jeśli nie dojdzie do ochłodzenia organizmu w odpowiednim czasie – może prowadzić do śmierci. Gdy temperatura ciała wzrasta powyżej 41˚C w organizmie dochodzi do głębokich zmian w wielu tkankach, na poziomie komórkowym. Jeśli pomoc przybędzie zbyt późno, udar może doprowadzić do nieodwracalnych zaburzeń czynnościowych niektórych narządów, do uszkodzenia mózgu, mięśni, nerek czy serca, a w efekcie do ich niewydolności, a także zaburzeń hematologicznych np. niedokrwistości. Dlatego ciężki przebieg udaru może oznaczać, ze pacjent już nie wróci w pełni do zdrowia i sił. Osoby, które przeżyły udar cieplny, są też w przyszłości bardziej narażone na kolejny epizod przegrzania organizmu.

Jak mogę zapobiegać wystąpieniu udaru?

Aby uniknąć przegrzania organizmu i udaru cieplnego pamiętaj o przestrzeganiu poniższych zasad.

• Staraj się unikać słońca w największe upały. Jeśli musisz przebywać na słońcu, koniecznie pamiętaj o jasnym, przewiewnym nakryciu głowy – szczególnie niebezpieczne jest przegrzanie głowy i karku. Stosuj kremy z filtrami przeciwsłonecznymi.
• Dawkuj słońce stopniowo – pozwól, aby Twój organizm przyzwyczaił się do wysokich temperatur. W przypadku nagłej fali upałów lub gdy podróżujesz do kraju, gdzie temperatury są znacznie wyższe, niż te, w których przebywasz na co dzień – pozwól Twojemu ciału przyzwyczaić się do nowych warunków – ogranicz aktywność.
• Zadbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu. Pij dużo wody, możesz dodać elektrolity. Ryzyko udaru wzrasta gdy organizm jest odwodniony. W upalne dni dochodzi do wzmożonego pocenia, dlatego konieczne jest uzupełnianie utraconej wody.
• Unikaj napojów alkoholowych, a także dużych ilości kawy – mogą one zwiększać odwodnienie organizmu, a przez to nasilać ryzyko udaru.
• Unikaj dużego wysiłku fizycznego w upalne dni, a także w pomieszczeniach bez wentylacji i klimatyzacji. Staraj się zaplanować prace fizyczne na chłodniejsze pory dnia (rano, wieczorem). Jeśli musisz pracować na słońcu, pij dużo wody i często odpoczywaj.
• Nigdy nie dopuszczaj do zaśnięcia na słońcu! Zwróć szczególnie uwagę jeśli ktoś w Twoim otoczeniu zasnął na słońcu – zareaguj, bo objawy udaru mogą nie być wtedy zauważalne.
• Noś lekką, przewiewna, najlepiej bawełnianą odzież, o jasnych kolorach – zbyt ciepłe, nieprzewiewne ubranie będzie zapobiegać parowaniu a przez to schładzaniu się ciała.
• Nigdy nie zostawiaj w nagrzanym samochodzie dziecka ani osoby starszej – udar w takich warunkach może pojawić się nawet po kilku minutach!

Wydał(a):