Co to za lek?
Octan uliprystalu (EllaOne) to selektywny modulator receptora progesteronu, który jest wskazany do stosowania w antykoncepcji postkoitalnej (po stosunku) w ciągu 120 godzin po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub niepowodzeniu stosowania antykoncepcji.
Głównym działaniem octanu uliprystalu jest hamowanie lub opóźnianie owulacji. Działanie to może wynikać ze zdolności leku do opóźniania wystąpienia wyrzutu hormonu luteinizującego (LH) lub odroczenia szczytu LH, jeśli wyrzut LH się rozpoczął, lub z bezpośredniego działania hamującego pękanie pęcherzyków, jeśli jest podawany w fazie folikularnej (w tym tuż przed jajeczkowaniem). Prawdopodobnie w wyniku działania uliprystalu dochodzi także do zmian w śluzie narządów rodnych, a więc pomimo obecności plemników w drogach rodnych, nie dochodzi do zapłodnienia postkoitalną (McKeage, 2011).
Komu jest przepisywany?
Octan uliprystalu jest przepisywany kobietom jako antykoncepcja postkoitalna w przypadku, gdy od stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub niepowodzenia stosowania antykoncepcji nie minęło 120 godzin.
Octan uliprystalu jest także zatwierdzony w Europie w leczeniu mięśniaków macicy przed operacją, natomiast w USA jest stosowany w tym wskazaniu off-label. W Polsce preparat w tym wskazaniu w postaci tabletek to Esmya. W marcu 2020 r. wydano informację o wstrzymaniu obrotu produktami leczniczym octanu uliprystalu w dawce 5 mg w tym wskazaniu.
Jakie korzyści przynosi stosowanie leku?
Zastosowanie octanu uliprystalu zapobiega ciąży do 120 h po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku niepowodzeniu stosowanej antykoncepcji.
Po jakim czasie pacjent odczuje efekt i po czym pozna, ze lek działa?
Poinformuj pacjentkę, że będzie miała potwierdzenie, że lek działa dopiero w momencie, gdy wystąpi u niej kolejna miesiączka. Warto, aby wcześniej wykonała test ciążowy, żeby mieć pewność.
Czym grozi odstawienie leczenia?
W przypadku uliprystalu stosuje się jednorazowo dawkę 30 mg w jednej tabletce, a więc pacjentka od razu przyjmuje całą niezbędną dawkę leczniczą.
Jakie zalecenia dotyczące dawkowania trzeba przekazać?
Poinformuj pacjentkę, że musi przyjąć 1 tabletkę zawierającej 30 mg uliprystalu doustnie, nie później niż 120 godzin (5 dni) po stosunku płciowym bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła. Tabletkę z uliprystalem można zażyć niezależnie od posiłków, a także stosować w dowolnym momencie cyklu menstruacyjnego.
Uprzedź pacjentkę, że jeżeli w ciągu 3 godzin po zażyciu leku wystąpią u niej wymioty, konieczne jest przyjęcie kolejnej tabletki.
Jak długo pacjent może stosować ten lek?
Octan uliprystalu jest lekiem do stosowania sporadycznego w przypadkach nagłych. Nie ma danych dotyczących częstego stosowania uliprystalu w dawce 30 mg.
Komu stanowczo odradzić jego stosowanie?
Odradź stosowanie uliprystalu pacjentce, która jest w ciąży lub ma co do tego przypuszczenia. Stosowanie leku nie ma wtedy sensu.
Jakie ma przewagi nad innymi w tym samym wskazaniu?
Oprócz octanu uliprystalu jako antykoncepcja postkoitalna stosowany jest także lewonorgestrel. W przeciwieństwie do lewonorgestrelu, który należy zażyć do 72 godzin, uliprystal można zastosować nawet do 120 godzin po stosunku płciowym.
Jak minimalizować ryzyko działań niepożądanych?
Poinformuj pacjentkę, że po zażyciu tabletki może u niej wystąpić ból brzucha, mdłości, ból głowy, a także wrażliwość piersi i bolesne miesiączkowanie. Przekaż także, że po przyjęciu leku normalne jest kilkudniowe opóźnienie wystąpienia miesiączki.
Niektóre objawy, takie jak wrażliwość piersi i ból brzucha (żołądka), wymioty, złe samopoczucie (nudności) również są możliwymi objawami ciąży. W przypadku, gdy pacjentka zgłasza wymienione objawy po zastosowaniu uliprystalu, a nie wystąpiła u niej miesiączka, poleć, aby wykonała test ciążowy.
Jakich informacji udzielić o interakcjach?
Uliprystal może tymczasowo zmniejszyć skuteczność stosowanych regularnie hormonalnych środków antykoncepcyjnych.
Jakie środki ostrożności zalecić?
Poinformuj pacjentkę, że po zażyciu tabletki uliprystalu, powinna kontynuować stosowanie środków antykoncepcyjnych normalnie, jednakże podczas każdego stosunku płciowego powinna stosować prezerwatywy do czasu rozpoczęcia kolejnego cyklu miesiączkowego.
Jakie produkty komplementarne można polecić i dlaczego?
Pacjentce kupującej preparat z uliprystalem możesz dodatkowo polecić zakup prezerwatyw ze względu na konieczność ich stosowania podczas stosunku płciowego do czasu rozpoczęcia kolejnego cyklu miesiączkowego.
Chcesz dowiedzieć się więcej?
Już teraz wejdź na stronę Wydawnictwa Farmaceutycznego i kup podręcznik 50 leków Rx, które musi znać farmaceuta 10% taniej w ramach przedsprzedaży. Promocja obowiązuje tylko do 28 stycznia, więc nie przegap okazji.
Piśmiennictwo:
McKeage, K., & Croxtall, J. D. (2011). Ulipristal acetate: a review of its use in emergency contraception. Drugs, 71(7), 935–945. https://doi.org/10.2165/11207410-000000000-00000