Sartany blokują receptor angiotensynowy AT1, znosząc efekt działania angiotensyny II, białka o silnym działaniu naczyniozwężającym. Najczęściej stosowane są w terapii nadciśnienia, w mono – lub politerapii. Zaliczane są do długodziałających leków hipotensyjnych. Ponadto udowodniono ich skuteczność w niewydolności mięśnia sercowego w hamowaniu przerostu lewej komory serca i w zawale mięśnia sercowego. W niepowikłanym nadciśnieniu uważa się, że są równie skuteczne jak inhibitory konwertazy angiotensyny (IKA).[1][2]
Do leków z tej grupy należą:
- kandesartan (Atacand, Carzap, Karbis, Ranacand),
- walsartan (Avasart, Axudan, Bespres, Diovan, Valtap, Vanatex),
- telmisartan (Micardis, Polsart, Telmix, Telmizek, Tolura, Tezeo),
- losartan (Cozaar, Lorista, Xartan, Lakea),
- eprosartan (Teveten),
- irbesartan (Ifirmasta, Irprestan).
Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?
Efekt działania sartanów utrzymuje się przez 24 godziny – przyjmuje się je raz dziennie, niezależnie od posiłku. Lek należy popić wodą.[3][4]
Choć sartany mają taki sam mechanizm działania, różnią się między sobą dawkowaniem, wskazaniami, mogą mieć też inny okres półtrwania. Poniższa tabela porównuje dawki sartanów na przykładzie nadciśnienia.[5]
| ARB | Dawka początkowa | Dawka podtrzymująca niższa | Dawka podtrzymująca wyższa | Dawka maksymalna | Tmax | okres półtrwania |
|---|---|---|---|---|---|---|
| walsartan (Avasart, Axudan, Bespres, Diovan, Valtap, Vanatex) | 80 mg | 80 mg | 160 mg | 160 mg | 2-4 h | 6-9 h |
| losartan (Lorista, Xartan, Lakea) | 50 mg | 50 mg | 100 mg | 100 mg | 3-4 h | 6-9 h |
| kandesartan (Atacand, Carzap, Karbis, Ranacand) | 8 mg | 8 mg | 16 mg | 32 mg | 3-4 h | ~9 h |
| telmisartan (Polsart, Telmix, elmizek, Tolura, Tezeo) | 40 mg | 20-40 mg | 40 mg | 80 mg | 3 h | 24 h |
| eprosartan (Teveten) | 600 mg | 600 mg | 800 mg (w Polsce niedostępna) | 800 mg (w Polsce niedostępna) | 1-2 h | 5-9 h |
| irbesartan (Ifirmasta, Irprestan) | 150 mg | 150 mg | 300 mg | 300 mg | 1,5-2 h | 11-15 h |
Dawki w tabeli są orientacyjne – inna dawka początkowa może być zalecana w ChPL w różnych krajach, jeszcze inne mogą znaleźć się w wytycznych.
Tylko kandesartan, losartan i walsartan mają niewydolność serca we wskazaniach. O porze dnia stosowania sartanu decyduje lekarz. Telmisartan ma najdłuższy okres półtrwania i znaczenie pory dnia jest tu najmniejsze.
Choć można przewidzieć efekt hipotensyjny rożnych równoważnych dawek, farmaceuta NIE POWINIEN zamieniać sartanów pomiędzy sobą (np. na prośbę pacjenta lub w przypadku ewentualnego braku walsartanu czy innej cząsteczki na rynku).
Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?
Sartany są wykorzystywane w przypadku różnych schorzeń układu sercowo-naczyniowego, nie wszystkie z ich działań są zrozumiałe dla pacjenta. Zapytaj czy pacjent przyjmuje leki regularnie i o odpowiedniej porze dnia.
Jeśli zauważysz, ze pacjent zaniedbuje przyjmowanie swoich leków możesz wydać mu ulotkę o tym, jakie są powikłania nieleczonego nadciśnienia. Znajdziesz ją TU.
Czy leczenie przynosi efekty?
Działanie sartanów jest zauważalne dopiero po około 2 tygodniach regularnego podawania, a pełny efekt obserwuje się po około 4 tygodniach.[6][7][8]
Podczas rozmowy z pacjentem zapytaj go:
- czy regularnie kontroluje ciśnienie krwi i jakie ma wyniki; zachęć go do korzystania z dzienniczka pomiarów;
- czy odczuwa poprawę, czy nie obserwuje nasilenia objawów; jeśli tak skieruj pacjenta do lekarza przepisującego leki – konieczna może okazać się zmiana leczenia.
Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?
Do częstych (czyli ≥ 1/100 do < 1/10) działań niepożądanych sartanów należą zawroty i bóle głowy, zakażenia układu oddechowego,[9] niedociśnienie ortostatyczne, bóle mięśniowo – szkieletowe oraz nudności i wymioty.
Warto pamiętać, że inne leki o działaniu hipotensyjnym będą nasilać ich działanie. Za bezpieczne uważa się jednak połączenia sartanów z diuretykiem, antagonistą wapnia lub β-adrenolitykiem.
Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?
Sartany, podobnie jak IKA należą do “leków zatrzymujących potas” – niesie to ze sobą ryzyko hiperkaliemii. Zwróć uwagę, jeśli pacjent stosuje jednocześnie inne leki, o podobnym działaniu np. leki moczopędne oszczędzające potas do których należy spironolakton (Spironol, Verospiron), eplerenon (Inspra, Nonpres, Eplenocard, Espiro) lub amiloryd, dostępny tylko w postaci preparatów łączonych z hydrochlorotiazydem (Tialorid), a także suplementy potasu.
Ze względu na podobny mechanizm działania sartanów nie powinno stosować się jednocześnie z inhibitorami konwertazy angiotensyny (IKA). Są one natomiast alternatywą dla IKA, jeśli u pacjenta występuje suchy kaszel, częste działanie niepożądane IKA. Jednoczesne stosowanie sartanów z IKA może powodować niedociśnienie, hiperkaliemię oraz zaburzenia czynności nerek.
Zaproponuj zmiany w stylu życia
W przypadku pacjentów z chorobami układu krążenia warto podkreślić znaczenie regularnych ćwiczeń, odpowiedniej diety, ograniczenia alkoholu oraz rzucenia palenia.
Piśmiennictwo:
- Kostka-Jeziorny K., Tykarski A.: Próba pozycjonowania trzech nowoczesnych sartanów — kandesartanu, telmisartanu i walsartanu w zależności od powikłań sercowo-naczyniowych nadciśnienia tętniczego i chorób współistniejących. Nadciśnienie tętnicze rok 2013, tom 17; nr 1 Via Medica, ISSN 1428–5851 pełny tekst.pdf⬏
- Csaba Andra´s Dezsi: The Different Therapeutic Choices with ARBs. Which One to Give? When? Why? Am J Cardiovasc. Drugs 2016, 16:255–266. pełny tekst.pdf ⬏
- ChPL: Vanatex [ z dnia: 22.12.2014 r.]⬏
- Sabbah ZA, Mansoor A, Kaul U. Angiotensin receptor blockers – advantages of the new sartans. J Assoc Physicians India. 2013 Jul;61(7):464-70. abstrakt⬏
- London New Drugs Group APC/DTC Briefing Document, ACE Inhibitors and Angiotensin II Receptor-Antagonists for hypertension, 2018 pełny tekst .pdf ⬏
- ChPL: Valtap [z dnia 26 października 2015]⬏
- ChPL: Carzap [z dnia 28 sierpnia 2017]⬏
- ChPL: Vanatex [z dnia: 22.12.2014 r.]⬏
- ChPL: Carzap [z dnia: 28 sierpnia 2017]⬏
