Kod uprawnienia ZK przysługuje pacjentom posiadającym uprawnienia określone w art. 43 ustawy o świadczeniach. Osoby uprawnione to:

• Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi,
• Zasłużeni Dawcy Przeszczepu.

Wynika to z treści przytoczonego poniżej art. 43 ustawy o świadczeniach:

Art. 43. 1. Świadczeniobiorcy, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem: …^[1]

Przywileje

Osobom z kodem uprawnienia ZK przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania zaopatrzenie w leki refundowane, te, które są refundowane w zakresie wszystkich zarejestrowanych wskazań.

Opisano to tutaj:

Art. 43. 1. Świadczeniobiorcy, który ma tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem:
1) o którym mowa w art. 37 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a tej ustawy,
2) leków, które świadczeniobiorca posiadający tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” może stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów
– na podstawie recepty wystawionej przez osobę uprawnioną w rozumieniu art. 2 pkt 14 ustawy o refundacji.
4. Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Prezesa Funduszu, Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej, określi, w drodze rozporządzenia, wykaz leków, które świadczeniobiorca posiadający tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” może stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów, uwzględniając w szczególności konieczność zapewnienia ochrony jego zdrowia, dostępność do leków, bezpieczeństwo ich stosowania oraz możliwości płatnicze podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych.^[1]

oraz tu:

Art. 6. 1. Ustala się kategorię dostępności refundacyjnej:
1) lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę:
a) w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń,
b) we wskazaniu określonym stanem klinicznym;
Art. 37. 1. Minister właściwy do spraw zdrowia ogłasza, w drodze obwieszczenia, wykazy refundowanych:
1) leków,
2) środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,
3) wyrobów medycznych
– w stosunku do których wydano ostateczne decyzje administracyjne o objęciu refundacją albo ostateczne decyzje zmieniające, o których mowa w art. 16.^[2]

Dokumenty potwierdzające

Ustawa o świadczeniach określa, że pacjent musi przedstawić legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. Zapisano to w art. 43 ustawy, którego treść zamieszczam poniżej:

Art. 43. 1. Świadczeniobiorcy, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem: …^[1]

Dokument Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi

Ustawa o publicznej służbie krwi wyróżnia kilka stopni honorowego krwiodawstwa, które przedstawię w tabeli nr 10:

Tytuł	Odznaka	Legitymacja	Wydawca legitymacji	Warunek otrzymania tytułu
Honorowy Dawca Krwi		legitymacja Honorowego Dawcy Krwi,   ważna wyłącznie z dokumentem stwierdzającym tożsamość	jednostka organizacyjna publicznej służby krwi, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki
Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia	brązowa odznaka Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia	legitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi,   ważna wyłącznie z dokumentem stwierdzającym tożsamość	Polski Czerwony Krzyż	Kobieta co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadająca tej objętości ilość składników krwi   Mężczyzna co najmniej 6 litrów lub …
Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia	srebrna odznaka Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia	legitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi,   ważna wyłącznie z dokumentem stwierdzającym tożsamość	Polski Czerwony Krzyż	Kobieta co najmniej 10 litrów krwi lub odpowiadająca tej objętości ilość składników krwi   Mężczyzna co najmniej 12 litrów lub …
Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia	złota odznaka Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia	legitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi,   ważna wyłącznie z dokumentem stwierdzającym tożsamość	Polski Czerwony Krzyż	Kobieta co najmniej 15 litrów krwi lub odpowiadająca tej objętości ilość składników krwi   Mężczyzna co najmniej 18 litrów lub …
Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu	odznaka Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu   oraz ordery i odznaczenia	legitymacja Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu	minister właściwy do spraw zdrowia	Zasłużony Honorowy Dawca Krwi, który oddał co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników

Wzory legitymacji określają załączniki do rozporządzeń Ministra Zdrowia w sprawie wzorów odznak i legitymacji wydawanych w związku z honorowym dawstwem krwi^[3]

Dane zebrane w tabeli pochodzą z ustawy o publicznej służbie krwi. Odpowiednie jej przepisy przytoczyłem poniżej:

Art. 6. 1. Dawcy krwi przysługuje tytuł „Honorowy Dawca Krwi”.
2. Honorowy Dawca Krwi otrzymuje legitymację „Honorowego Dawcy Krwi” wydaną przez jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki.
3. Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników – przysługuje tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia” i brązowa odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia”.
4. Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 10 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 12 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników – przysługuje tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia” i srebrna odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia”.
5. Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 15 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 18 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników – przysługuje tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia” i złota odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia”.
6. Odznakę, o której mowa w ust. 3–5, wraz z legitymacją „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”, wydaje Polski Czerwony Krzyż, na podstawie danych przekazanych przez jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki o objętości uprawniającej do nadania tej odznaki. O wydaniu odznaki wraz z legitymacją Polski Czerwony Krzyż zawiadamia jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi, która przekazała dane, będące podstawą jej nadania. Przekazanie danych przez jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi do Polskiego Czerwonego Krzyża wymaga zgody dawcy krwi wyrażonej w formie pisemnej.
9. Legitymacje, o których mowa w ust. 2 i 6, zawierają następujące dane:
1) imię i nazwisko dawcy krwi;
2) numer PESEL, a w przypadku osób, które nie mają nadanego numeru PESEL – serię, numer oraz rodzaj dokumentu stwierdzającego tożsamość dawcy krwi;
3) nazwę i adres jednostki wystawiającej legitymację;
4) oznaczenie stopnia odznaki, o której mowa w ust. 3–5.
10. Legitymacje, o których mowa w ust. 2 i 6, są ważne wyłącznie z dokumentem stwierdzającym tożsamość.
11. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzory odznak, o których mowa w ust. 3–5,
2) wzory legitymacji, o których mowa w ust. 2 i 6,
3) zakres i sposób prowadzenia ewidencji, o której mowa w ust. 7
– mając na celu zapewnienie sprawnego wydawania legitymacji i odznak, prawidłowego dokumentowania nadanych tytułów, prawdziwości danych i jednolitości tych wzorów oraz uwzględniając stopnie nadawanych odznak.
Art. 7. 1. Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi, który oddał co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, mogą być nadawane ordery i odznaczenia oraz odznaka „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”.
2. Wraz z odznaką wydaje się legitymację zawierającą dane, o których mowa w ust. 4 pkt 1.
3. Odznakę „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” nadaje minister właściwy do spraw zdrowia na wniosek:
1) kierownika jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki o objętości uprawniającej do nadania odznaki;
2) organów ogólnopolskich stowarzyszeń honorowych dawców krwi.
4. Wniosek o nadanie odznaki zawiera:
1) dane dawcy krwi:
a) imię i nazwisko,
b) numer PESEL, a w przypadku osób, które nie mają nadanego numeru PESEL – serię, numer oraz rodzaj dokumentu stwierdzającego tożsamość,
c) adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji;
2) informację o objętości pobranej od dawcy krwi lub równoważnej ilości jej składników.
5. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzory:
a) wniosku o nadanie odznaki, o którym mowa w ust. 3,
b) legitymacji i odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”,
2) sposób dokumentowania objętości oddanej krwi lub równoważnej ilości jej składników do celów nadania odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” – mając na uwadze zapewnienie jednolitości tych wzorów oraz uwzględniając dane, które powinien zawierać wniosek, oraz objętość oddanej krwi lub równoważnej ilości jej składników, a także potrzebę zachowania jednolitości dokumentowania objętości oddanej krwi lub jej składników oraz sprawnego trybu nadawania odznaki.^[4]

Wszystko wydaje się jasne, dokumentem potwierdzającym uprawnienie ZK jest legitymacja „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”, co zapisano w ustawie o świadczeniach.

Jednak w rozporządzeniu w sprawie recept wyraźnie wskazano przepis określający, okazanie jakiej legitymacji jest niezbędne do realizacji recepty. Dla legitymacji „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” wskazano art. 7 ust. 2 ustawy o publicznej służbie krwi, który mówi o legitymacji Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu. Ustawa nie określa legitymacji jednoznacznie, więc jasne jest, że jedynym dokumentem uprawniającym krwiodawcę do zniżek ZK jest niebieska legitymacja najwyższego stopnia, wydana przez ministra, zawierająca adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji, która jest ważna bez dokumentu potwierdzającego tożsamość. Jest to inna legitymacja niż podaje NFZ na swojej stronie internetowej. Poniżej zamieszczam fragment § 12. Rozporządzenia w sprawie recept:

§ 12. Produkt leczniczy, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny wydaje się osobie posiadającej uprawnienie dodatkowe dotyczące tego produktu, środka lub wyrobu, zgodnie z posiadanym przez tę osobę uprawnieniem dodatkowym, po okazaniu następujących dokumentów potwierdzających to uprawnienie:
5) legitymacji „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub legitymacji „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, o których mowa odpowiednio w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1777) i art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2134) – dla osób, o których mowa w art. 43 ustawy o świadczeniach.^[5]

Dokument zasłużonego dawcy przeszczepu

Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów określa dwa stopnie zasłużenia, które przedstawię w tabeli nr 11:

Tytuł	Odznaka	Legitymacja	Wydawca legitymacji	Warunek otrzymania tytułu
Dawca Przeszczepu	Dawca Przeszczepu (w kolorze srebrnym)	legitymacja Dawca Przeszczepu	podmiot leczniczy, który pobrał szpik lub inne regenerujące się komórki lub tkanki	oddanie szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek
Zasłużony Dawca Przeszczepu	Zasłużony Dawca Przeszczepu   (w kolorze złotym)	Legitymacja Zasłużony Dawca Przeszczepu	minister właściwy do spraw zdrowia	oddanie więcej niż raz szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek

Wzory legitymacji określają załączniki do Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie odznak „Dawca Przeszczepu” i „Zasłużony Dawca Przeszczepu”.^[6]

Dane zebrane w tabeli pochodzą z ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Odpowiednie jej przepisy przytoczyłem poniżej:

Art. 22. 1. Dawcy szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek przysługuje tytuł Dawca Przeszczepu.
2. Odznakę i legitymację potwierdzającą posiadanie tytułu Dawca Przeszczepu wydaje podmiot leczniczy, który pobrał szpik lub inne regenerujące się komórki lub tkanki.
3. Dawcy Przeszczepu, który oddał szpik lub inne regenerujące się komórki i tkanki więcej niż raz oraz dawcy narządu, przysługuje tytuł Zasłużony Dawca Przeszczepu.
4. Odznakę i legitymację, potwierdzającą posiadanie tytułu Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, wydaje minister właściwy do spraw zdrowia na wniosek Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji „Poltransplant”.
6. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, wzory legitymacji i odznaki oraz sposób i tryb nadawania odznaki „Dawca Przeszczepu” i ”Zasłużony Dawca Przeszczepu” wraz ze sposobem dokumentowania ilości pobrań dla celów nadania tej odznaki, uwzględniając dane gromadzone przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” oraz propagowanie donacji tkanek, komórek i narządów.^[7]

Ustawa o świadczeniach, tak jak rozporządzenie w sprawie recept, wskazują że legitymacją potwierdzającą uprawnienie ZK jest legitymacja „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. Jest to legitymacja, o której mowa w art. 22 ust. 4 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, wydawana przez Ministra Zdrowia. Poniżej zamieszczam fragment § 12. Rozporządzenia w sprawie recept:

§ 12. Produkt leczniczy, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny wydaje się osobie posiadającej uprawnienie dodatkowe dotyczące tego produktu, środka lub wyrobu, zgodnie z posiadanym przez tę osobę uprawnieniem dodatkowym, po okazaniu następujących dokumentów potwierdzających to uprawnienie:
5) legitymacji „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub legitymacji „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, o których mowa odpowiednio w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1777) i art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2134) – dla osób, o których mowa w art. 43 ustawy o świadczeniach.^[5]

Dokumenty potwierdzające uprawnienie ZK

Podsumowując, uprawnienie ZK jest potwierdzane przez dwa dokumenty: legitymacja „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” lub legitymacja „Zasłużony Dawca Przeszczepu”. Wzory legitymacji zamieszczam w tabeli nr 12:

Uprawniony	legitymacja
Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi	legitymacja „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”
Zasłużeni Dawcy Przeszczepu	legitymacja „Zasłużony Dawca Przeszczepu”

Piśmiennictwo:

1. Ustawa z dn. 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dz.U.2021.1285 tekst jednolity⬏⬏⬏
2. Ustawa z dn. 12.05.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych Dz.U.2021.523 tekst jednolity⬏
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 11.09.2017 r. w sprawie wzorów odznak i legitymacji wydawanych w związku z honorowym dawstwem krwi. Dz.U.2019.1259 tekst jednolity, oraz w sprawie legitymacji i odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”.{{Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 01.09.2017 r. w sprawie legitymacji i odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Dz.U.2019.1259 pełny tekst⬏
4. ustawa z dn. 22.08.1997 r. o publicznej służbie krwi. Dz.U.2021.1749 tekst jednolity⬏
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 23.12.2020 r. w sprawie recept. Dz.U.2020.2424 pełny tekst⬏⬏
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 17.10.2018 r. w sprawie odznak „Dawca Przeszczepu” i „Zasłużony Dawca Przeszczepu”. Dz.U.2018.2034 pełny tekst⬏
7. Ustawa z dn. 01.07.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Dz.U.2020.2134 tekst jednolity⬏