Opracowanie merytoryczne: mgr farm. Mariola Zemła
Transkrypcja
Cześć, tu Agata Bereś-Jabs. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku opowiem o witaminie D3. Dlaczego tak ważne jest uzupełnianie niedoborów witaminy D3, jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Odkrycia witaminy D3 dokonał w latach 20. XX wieku amerykański naukowiec Elmer McCollum.
Próbując znaleźć przyczyny krzywicy, wyizolował on witaminę A z tranu i tym samym wyodrębnił związek, który nazwał witaminą D.
Dalsze badania dotyczyły już związku między witaminą D z tranu a promieniowaniem UV, czyli czynników odpowiedzialnych za przeciwdziałanie krzywicy.
Choć witamina D3 kojarzona jest przede wszystkim z układem kostnym, czyli zapobieganiem krzywicy u dzieci i osteoporozy u osób starszych, to jednak udowodnione wielokierunkowe działanie witaminy D3 potwierdza znaczenie jej przyjmowania w każdym wieku.
Możesz zatem podkreślić zasadność suplementacji witaminy D3 pacjentowi, który prosi o coś bez recepty na gorsze samopoczucie i depresyjny nastrój, seniorowi skarżącemu się na bóle kostno-stawowe i problemy z pamięcią, a także rodzicowi proszącemu o preparat na poprawę odporności dla przedszkolaka, który często choruje.
Duże znaczenie odgrywa również witamina D3 u kobiet w ciąży, szczególnie z ryzykiem porodu przedwczesnego, i karmiących piersią – zwróć więc na to uwagę wydając suplement diety z witaminami dla tej grupy pacjentek.
Kobiecie, która dopiero planuje ciążę i prosi o kwas foliowy lub przeznaczone dla niej witaminy, przekaż, że powinna przyjmować nie tylko kwas foliowy, ale również witaminę D3.
Przeprowadzone do tej pory badania sugerują także korzystny wpływ suplementacji witaminy D3 na przebieg COVID-19, zatem będzie to istotna informacja dla pacjentów, którzy boją się zachorowania i konsekwencji choroby.
W badaniu przeprowadzonym w 2016 roku z udziałem prawie 6 tysięcy zdrowych dorosłych Polaków wykazano, że u niemal 90% badanych odnotowano stężenia 25(OH)D, poniżej 30 ng/ml, a więc poniżej dolnej granicy normy.
Problem niedoboru witaminy D3 obecny jest na skalę globalną, ze względu na spożywanie wysokoprzetworzonej żywności, coraz częstsze przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach oraz unikanie słońca i stosowanie ochrony przeciwsłonecznej w obawie m.in. przed nowotworami i przedwczesnym starzeniem się skóry.
Można zatem uznać za zasadne przyjmowanie doustnych preparatów witaminy D3 przez zdecydowaną większość populacji.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki i o czym poinformować w razie dodatkowych pytań.
Profilaktyczne dawkowanie witaminy D3 w populacji ogólnej powinno być zindywidualizowane w zależności od wieku, masy ciała, nasłonecznienia (a więc pory roku), diety i trybu życia.
Aktualnie obowiązujące rekomendacje określają zatem bezpieczne dawki dla konkretnych grup pacjentów, których stosowanie zapobiega niedoborom witaminy D3.
U noworodków urodzonych o czasie i niemowląt do 6. m.ż. dawka suplementacyjna wynosi 400 j.m. niezależnie od sposobu karmienia, a więc należy ją podawać nawet dzieciom karmionym mieszankami wzbogaconymi o witaminę D3.
Na rynku dostępne są preparaty w różnej postaci m.in. krople, kapsułki twist-off i spraye, dlatego rekomendując dany preparat zwróć uwagę także na sposób podania, co dla świeżo upieczonych rodziców na pewno będzie ważną informacją.
Niemowlętom od 6. m.ż. do 1. r.ż. zaleca się podawanie dawki w przedziale 400-600 j.m., zależnie od dobowej ilości witaminy D3 przyjętej z pokarmem.
Następnie, dzieci do 10. r.ż. powinny przyjmować witaminę D3 w dawce 600-1000 j.m., a po 11. r.ż. i dorośli do 65. r.ż. 800-2000 j.m.
Seniorom po 75. r.ż. rekomenduj wyższe dawki w przedziale 2000-4000 j.m. ze względu na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D3.
Co ciekawe, wykazano, że niedobór witaminy D3 występuje częściej u osób otyłych, niezależnie od wieku, dlatego otyłym pacjentom rekomenduj dawki dwukrotnie wyższe niż ich rówieśnicy z prawidłową masą ciała.
Pacjentowi proszącemu o dobry preparat z witaminą D3 przekaż, że w pierwszej kolejności powinien wybrać lek a nie suplement diety. Na rynku dostępnych jest kilka leków z witaminą D3 dostępnych bez recepty w różnych dawkach, a wśród jest Ibuvit D3. Jest to lek w postaci małych, łatwych do połknięcia kapsułek, w których witamina D3 rozpuszczona jest w oleju krokoszowym.
Na rynku dostępne są dwie dawki tego leku – 2000 i 4000 jednostek, co umożliwia dopasowanie odpowiedniej dawki w przedziale wiekowym od 11. r.ż. aż do seniorów powyżej 75. r.ż.
Jeśli starczy czasu przekaż pacjentowi, że w populacji ogólnej nie ma istotnych wskazań do oznaczeń 25(OH)D we krwi. Wyjątkiem są pacjenci z grup ryzyka, do których należą m.in. alergicy, cukrzycy, kobiety planujące ciążę i ciężarne, osoby z chorobami autoimmunologicznymi, układu nerwowego, układu ruchu i z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz pacjenci onkologiczni.
Wydając preparat z witaminą D3 przekaż także pacjentowi, że w czasie suplementacji ważna jest również odpowiednia podaż wapnia i magnezu.
Jeśli pacjent zapyta o stosowanie witaminy D3 w okresie letnim, przekaż mu, że warto! Zgodnie z wytycznymi odpowiednia podaż witaminy D3 zapewniona jest tylko podczas ekspozycji na słońce z odkrytymi przedramionami i nogami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 bez użycia filtrów przeciwsłonecznych.
Warto dodać, że nawet jeśli spełnia się te warunki w okresie od maja do września, mimo że suplementacja wtedy nie jest konieczna, to zgodnie z wytycznymi nadal zalecana i bezpieczna. Wyjątkiem są dzieci do 1. r.ż., które nie powinny przebywać na słońcu oraz osoby po 65. r.ż. ze względu na ograniczoną efektywność syntezy skórnej – u tych pacjentów rekomenduj suplementację witaminy D3 bezwzględnie przez cały rok.
Jako ciekawostkę możesz przekazać pacjentowi, że choć powszechnie przyjmuje się, że witamina D3 rozpuszcza się w tłuszczach, więc powinno się ją przyjmować wraz z posiłkiem bogatym w tłuszcz, to jednak wyniki badań nie są w tej kwestii jednoznaczne – niektóre wykazały, że rzeczywiście ma to znaczenie, inne, że wchłanianie witaminy D3 odbywa się niezależnie od obecności tłuszczu.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.
Źródła:
1. Płudowski, P., Ducki, C., Konstantynowicz, J., & Jaworski, M. (2016). Vitamin D status in Poland. Polskie Archiwum Medycyny Wewnetrznej, 126(7-8), 530–539. https://doi.org/10.20452/pamw.3479
2. Varikasuvu, S. R., Thangappazham, B., Vykunta, A., Duggina, P., Manne, M., Raj, H., & Aloori, S. (2022). COVID-19 and vitamin D (Co-VIVID study): a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Expert review of anti-infective therapy, 20(6), 907–913. https://doi.org/10.1080
3. Rusińska, A., Płudowski, P., Walczak, M., Borszewska-Kornacka, M. K., Bossowski, A., Chlebna-Sokół, D., Czech-Kowalska, J., Dobrzańska, A., Franek, E., Helwich, E., Jackowska, T., Kalina, M. A., Konstantynowicz, J., Książyk, J., Lewiński, A., Łukaszkiewicz, J., Marcinowska-Suchowierska, E., Mazur, A., Michałus, I., Peregud-Pogorzelski, J., … Zygmunt, A. (2018). Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Frontiers in endocrinology, 9, 246. https://doi.org/10.3389/fendo.2018.00246
4. Uwitonze, A. M., & Razzaque, M. S. (2018). Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. The Journal of the American Osteopathic Association, 118(3), 181–189. https://doi.org/10.7556/jaoa.2018.037
5. Kuang, X., Liu, C., Guo, X., Li, K., Deng, Q., & Li, D. (2020). The combination effect of vitamin K and vitamin D on human bone quality: a meta-analysis of randomized controlled trials. Food & function, 11(4), 3280–3297. https://doi.org/10.1039/c9fo03063h
6. Zmijewski M. A. (2019). Vitamin D and Human Health. International journal of molecular sciences, 20(1), 145. https://doi.org/10.3390/ijms20010145
7. Balwierz, R. J., Niedźwiecka, A., Biernat, P., Jasińska-Balwierz, A., Schäfer, N., Osowski, M., Skotnicka-Graca, U. (2022). Znaczenie i rola witaminy D w praktyce farmaceutycznej. Farm Pol, 78(2), 81–92.
8. Silva, M. C., & Furlanetto, T. W. (2018). Intestinal absorption of vitamin D: a systematic review. Nutrition reviews, 76(1), 60–76. https://doi.org/10.1093/nutrit/nux034
9. Borel, P., Caillaud, D., & Cano, N. J. (2015). Vitamin D bioavailability: state of the art. Critical reviews in food science and nutrition, 55(9), 1193–1205. https://doi.org/10.1080/10408398.2012.688897
