Substancje psychotropowe dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia w przypadku używania ich w celach pozamedycznych (część z nich to tak zwane dopalacze) oraz zakresu ich stosowania w celach medycznych. Oczywiście antydepresanty i neuroleptyki, których nie ma w tym opracowaniu, również są lekami psychotropowymi, jednak w praktyce aptecznej “psychotropami” nazwa się tylko leki z wykazu P, tj. silne leki uspokajające, nasenne i psychostymulujące.
Podział substancji psychotropowych na grupy I-P, II-P, III-P i IV-P określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych.[1]
- Substancje grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań i są całkowicie wyłączone z obrotu,
- Substancje grupy II-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań, recepta wystawiona na substancje psychotropowe grupy II-P (i środki narkotyczne grupy I-N) musi zawierać dawkowanie, a wynikająca z niego ilość leku nie może przekraczać 90 dni czasu leczenia (druk recepty Rpw),
- Substancje grupy III-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań, mogą być wydawane z apteki na podstawie recept innych niż Rpw,
- Substancje grupy IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań, mogą być wydawane z apteki na podstawie recept innych niż Rpw[2].
Przechowywanie i ewidencja a wykaz P
Substancje psychotropowe grupy II-P (oraz środki odurzające grup I-N i II-N) i preparaty zawierające te środki lub substancje należy przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach, w zamkniętych metalowych szafach lub kasetach przymocowanych w sposób trwały do ścian lub podłóg pomieszczenia, w miejscu niedostępnym dla pacjentów.
Apteka jest obowiązana do prowadzenia ewidencji przychodu i rozchodu środków odurzających, substancji psychotropowych, preparatów zawierającymi te środki lub substancje oraz prekursorami kategorii.
- Ewidencja przychodu i rozchodu substancji psychotropowych grupy II-P (i środków odurzających grupy I-N) oraz preparatów zawierających te środki i substancje jest prowadzona w formie książki kontroli.
- Ewidencja przychodu i rozchodu substancji psychotropowych grup III-P i IV-P (i środków odurzających grupy II-N) oraz prekursorów kategorii 1 jest prowadzona w postaci comiesięcznych zestawień[3].
Recepty a wykaz P
Pamiętaj, że recepta wystawiona na preparaty zawierające substancje psychotropowe (lub środki odurzające):
- umożliwia zapisanie tylko jednego środka narkotycznego bądź leku psychotropowego na jednej recepcie.
- musi zawierać dodatkowo sumaryczną ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej wyrażoną słownie albo ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej wyrażoną słownie za pomocą ilości jednostek dawkowania oraz wielkości dawki[3].
- nie daje możliwości wypisania na leki tej grupy odpisu.
Kto może wydać leki zawierające substancję z wykazu P
Zgodnie z art. 91 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne substancje psychotropowe grupy I-P i II-P, tak samo jak substancje bardzo silnie działające (wykaz A) i środki odurzające, nie mogą być wydawane przez technika farmaceutycznego[4]. W praktyce oznacza to po prostu tyle, że tylko farmaceuta może wydać pentazocynę i metylofenidat (Concerta, Medikinet, patrz też: ADHD). Aptekom zalecamy jednak, aby pacjent mimo wszystko miał zawsze realną możliwość konsultacji na temat leku z wykazu P z doświadczonym farmaceutą.
Sprawdź też: Wykaz A: substancje bardzo silnie działające (FP X) – kto może wydać i dlaczego?
Sprawdź też: Wykaz N: środki odurzające + Przykłady
W polu Szukaj zacznij wpisywać nazwę leku.
Możesz też filtrować tabelę po: grupach (I-P, II-P, III-P i IV-P), dostępności w Polsce i po tym czy technik farmaceutyczny może wydać lek (zaznacz TAK/NIE).
Usuń filtr klikając na wybraną opcję.
| Wyświetl grupę: | nazwa polska | nazwa handlowa | zastosowanie | dostępne na rynku: | technik może wydać: |
|---|---|---|---|---|---|
| I-P | BUFEDRON | ||||
| I-P | BREFEDRON | - | - | ||
| I-P | PSYLOCYBINA | - | - | ||
| I-P | ROLICYKLIDYNA | - | - | ||
| I-P | TENAMFETAMINA | - | - | ||
| I-P | TENOCYKLIDYNA | - | - | ||
| I-P | PENTYLON | ||||
| I-P | PENTEDRON | ||||
| I-P | NAFYRON | ||||
| I-P | METYLON | ||||
| I-P | METEDRON | ||||
| I-P | METAMFEPRAMON | ||||
| I-P | MEFEDRON | ||||
| I-P | HEKSEDRON | ||||
| I-P | FLUOROAMFETAMINA | ||||
| I-P | ETYCYKLIDYNA | ||||
| I-P | ETKATYNON | ||||
| I-P | 3-MMC | ||||
| I-P | 4-MEC | ||||
| I-P | 4-FMC | ||||
| I-P | 3-FMC | ||||
| I-P | 4-EMC | ||||
| I-P | ETYLON | ||||
| I-P | DIBUTYLON | ||||
| I-P | D2PM | ||||
| I-P | 3,4-DMMC | ||||
| I-P | BUTYLON | ||||
| I-P | ETYCYKLIDYNA | - | - | ||
| I-P | BUFEDRON | ||||
| I-P | ETRYPTAMINA | - | - | ||
| I-P | (+)-LIZERGID | - | - | ||
| I-P | KATYNON | - | - | ||
| I-P | BROLAMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | LEWOMETAMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | 4-metyloamfetamina | ||||
| II-P | ZIPEPROL | ||||
| II-P | TFMPP | ||||
| II-P | pFPP | ||||
| II-P | METOKSETAMINA | ||||
| II-P | METIOPROPAMINA | ||||
| II-P | MeOPP | ||||
| II-P | SEKOBARBITAL | - | - | ||
| II-P | PENTAZOCYNA | Pentazocinum WZF | - Zwalczanie bólu o dużym lub umiarkowanym nasileniu. - Premedykacja przed zabiegiem operacyjnym. | TAK | NIE |
| II-P | METYLOFENIDAT | Concerta, Medikinet, | - Element kompleksowego programu leczenia zespołu nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD) u dzieci po 6. rż. i młodzieży, w przypadku, gdy inne sposoby postępowania terapeutycznego nie są wystarczająco skuteczne. | TAK | NIE |
| II-P | METAMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | METAKWALON | - | - | ||
| II-P | kwas gamma-hydroksymasłowy | ||||
| II-P | FENCYKLIDYNA | - | - | ||
| II-P | LEWAMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | KETAMINA | Ketalar* | - Środek znieczulający do krótkich zabiegów diagnostycznych i chirurgicznych niewymagających zwiotczenia mięśni szkieletowych. - Wprowadzenie do znieczulenia ogólnego przed zastosowaniem innych środków znieczulających. Lek można stosować w skojarzeniu z innymi lekami znieczulającymi. | TAK | NIE |
| II-P | FENMETRAZYNA | - | - | ||
| II-P | SALWINORYNA A | ||||
| II-P | FENETYLINA | - | - | ||
| II-P | DEKSAMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | AMINEPTYNA | - | - | ||
| II-P | AMFETAMINA | - | - | ||
| II-P | BENZYLOPIPERAZYNA | ||||
| II-P | DBZP | ||||
| II-P | ETYLOFENIDAT | ||||
| II-P | MBZP | ||||
| II-P | MEKLOKWALON | - | - | ||
| III-P | FLUNITRAZEPAM | - | - | ||
| III-P | PENTOBARBITAL | - | - | ||
| III-P | GLUTETIMID | - | - | ||
| III-P | KATYNA | - | - | ||
| III-P | AMOBARBITAL | - | - | ||
| III-P | BUPRENORFINA | Bunodol, Bunorfin, Melodyn, Transtec, Suboxone | - Zwalczanie silnego bólu ostrego i przewlekłego w okresie okołooperacyjnym, bólu w przebiegu zawału serca, silnego lub umiarkowanego bólu nowotworowego; bóle pourazowe, ból w chorobach układu nerwowego (np. rwa kulszowa). - W postaci preparatów złożonych z naloksonem (Suboxone) w leczeniu substytucyjnym uzależnienia od narkotyków opioidowych u osób po 15. rż. | TAK | TAK |
| III-P | BUTALBITAL | - | - | ||
| III-P | CYKLOBARBITAL | - | - | ||
| IV-P | CHLORDIAZEPOKSYD | Elenium | - Doraźne, krótkotrwałe leczenie objawowe (2–4 tyg.): zespołów lękowych różnego pochodzenia (towarzyszących zespołom psychoorganicznym, objawom psychotycznym), zespołów lękowych z towarzyszącą bezsennością, ostrego zespołu odstawienia alkoholu, stanów zwiększonego napięcia mięśniowego o różnej etiologii. | TAK | TAK |
| IV-P | MAZINDOL | - | - | ||
| IV-P | MEDAZEPAM | Medazepam TZF, Rudotel | - Krótkotrwałe leczenie objawowe stanów lękowych o różnej etiologii, napięcia emocjonalnego i pobudzenia. | TAK | TAK |
| IV-P | MEFENOREKS | - | - | ||
| IV-P | MEPROBAMAT | - | - | ||
| IV-P | METYLOFENOBARBITAL | - | - | ||
| IV-P | METYPRYLON | - | - | ||
| IV-P | MEZOKARB | - | - | ||
| IV-P | MIDAZOLAM | Dormicum, Midanium*, Midazolam*, Sopodorm* | - Krótkotrwałe leczenie bezsenności w przypadku ciężkich dolegliwości uniemożliwiających normalne funkcjonowanie lub powodujących znaczne wyczerpanie pacjenta. - Sedacja w premedykacji przed zabiegami chirurgicznymi lub diagnostycznymi. - Premedykacja przed wprowadzeniem do znieczulenia (i.m. lub, zwłaszcza u dzieci, p.r.). - Sedacja do zabiegu diagnostycznego lub chirurgicznego prowadzonego w znieczuleniu miejscowym. - Długotrwała sedacja na oddziałach intensywnej opieki medycznej (wstrzyknięcie i.v. lub wlew ciągły i.v.). - Wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego. - Jako lek wprowadzający do znieczulenia wziewnego lub jako lek nasenny w znieczuleniu złożonym, także TIA (całkowite znieczulenie dożylne). - Ataralgezja w skojarzeniu z ketaminą u dzieci (i.m.). | TAK | TAK |
| IV-P | NIMETAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | NITRAZEPAM | Nitrazepam GSK | - Krótkotrwałe (do 4 tyg.) leczenie ciężkiej bezsenności: trudności w zasypianiu, częste nocne przebudzenia. | TAK | TAK |
| IV-P | NORDAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | OKSAZEPAM | Oxazepam Espefa, Oxazepam GSK, Oksazepam TZF | - Krótkotrwałe (do 4 tyg.) leczenie stanów lękowych. - Wspomagające leczenie niepokoju w przebiegu zaburzeń depresyjnych. - Leczenie objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego. | TAK | TAK |
| IV-P | OKSAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | PEMOLINA | - | - | ||
| IV-P | PINAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | PIPRADROL | - | - | ||
| IV-P | PIROWALERON | - | - | ||
| IV-P | PRAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | SEKBUTABARBITAL | - | - | ||
| IV-P | TEMAZEPAM | Signopam | - Krótkotrwałe (do 4 tyg.) leczenie zaburzeń snu. - Jako lek wspomagający w nadczynności tarczycy. - Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną i neurastenia. - Stany dysforyczne w padaczkach. - W premedykacji przed drobnymi zabiegami chirurgicznymi i porodem, w stanach pobudzenia po operacji. | TAK | TAK |
| IV-P | TETRAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | TRIAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | WINYLBITAL | - | - | ||
| IV-P | ZOLPIDEM | Zolpic, Apo-Zolpin, Hypnogen, Nasen, Zolpidem, Zolsana, Noxizol | - Krótkotrwałe leczenie bezsenności | TAK | TAK |
| IV-P | ALLOBARBITAL | - | - | ||
| IV-P | ALPRAZOLAM | Afobam, Alpragen, Alprox, Neurol, Xanax, Zomiren | - Krótkotrwałe leczenie: zespołu lęku napadowego z agorafobią lub bez niej, zespołu lęku uogólnionego, zespołu lękowego z wtórnym obniżeniem nastroju. | TAK | TAK |
| IV-P | AMFEPRAMON | - | - | ||
| IV-P | AMINOREKS | - | - | ||
| IV-P | BROMAZEPAM | Lexotan | - Zaburzenia lękowe uogólnione wymagające leczenia farmakologicznego. - Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną. - Stany lękowe występujące w przebiegu przewlekłych chorób organicznych OUN. - Zaburzenia stresowe pourazowe z objawami lęku. - Zaburzenia adaptacyjne. | TAK | TAK |
| IV-P | BROTIZOLAM | - | - | ||
| IV-P | BARBITAL | - | - | ||
| IV-P | BENZFETAMINA | - | - | ||
| IV-P | BUTOBARBITAL | - | - | ||
| IV-P | ZOPIKLON | Dobroson, Imovane, Senzop, Zoptin | - Krótkotrwałe leczenie bezsenności (przejściowej, krótkotrwałej lub przewlekłej) u dorosłych (trudności w zasypianiu, spłycony sen, wczesne poranne budzenie się) | TAK | TAK |
| IV-P | ZALEPLON | Morfeo | - Krótkotrwałe (do 2 tyg.) leczenie bezsenności objawiającej się trudnością w zasypianiu. | TAK | TAK |
| IV-P | DIAZEPAM | Relaniu, Relsed, Neorelium | - Doraźne i krótkotrwałe (do 4 tyg.) leczenie stanów lękowych, które mogą być również związane z bezsennością, leczenie objawów nagłego odstawienia alkoholu, leczenie stanów zwiększonego napięcia mięśniowego, łagodzenie stanów pobudzenia nerwowego, premedykacja. - Pomocniczo jako lek przeciwdrgawkowy w leczeniu niektórych typów padaczki. - Drgawki gorączkowe, stan padaczkowy, rzucawka ciężarnych, napady lęku, stany zwiększonego napięcia mięśniowego, tężec, premedykacja przed zabiegami diagnostycznymi i chirurgicznymi oraz sedacja w okresie pooperacyjnym. - Ostre stany lękowe lub pobudzenie; delirium tremens, ostre stany spastyczne mięśni, tężec, ostre stany drgawkowe, w tym stan padaczkowy, stany drgawkowe w przebiegu zatruć, drgawki gorączkowe, premedykacja przedoperacyjna lub przed zabiegami diagnostycznymi. | TAK | TAK |
| IV-P | ESTAZOLAM | Estazolam TZF | - Krótkotrwałe i doraźne leczenie zaburzeń snu: trudności z zasypianiem, częste wybudzenia, wczesne ranne budzenie. | TAK | TAK |
| IV-P | ETCHLORWYNOL | - | - | ||
| IV-P | ETYLAMFETAMINA | - | - | ||
| IV-P | ETYNAMAT | - | - | ||
| IV-P | FENDIMETRAZYNA | - | - | ||
| IV-P | FENKAMFAMINA | - | - | ||
| IV-P | FENOBARBITAL | Luminalum, Luminalum Unia, Bellergot, Milocardin, | - Napady padaczkowe częściowe i uogólnione. - Jako środek uspokajający. - Stosowany również w innych niezarejestrowanych w Polsce wskazaniach. | TAK | TAK |
| IV-P | FENPROPOREKS | - | - | ||
| IV-P | FENTERMINA | - | - | ||
| IV-P | FLUDIAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | FLURAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | HALAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | HALOKSAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | KAMAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | KETAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | KLOBAZAM | Frisium | - Ostre i przewlekłe stany lękowe, zwłaszcza wyrażające się wzmożonym lękiem, napięciem, wewnętrznym niepokojem, podnieceniem, rozdrażnieniem, zaburzeniami snu pochodzenia emocjonalnego oraz zaburzeniami psychowegetatywnymi i psychosomatycznymi. - Lek wspomagający w leczeniu napadów padaczkowych, w przypadku których dotychczasowe leczenie przeciwdrgawkowe nie dało zadowalających wyników. | TAK | TAK |
| IV-P | KLONAZEPAM | Clonazepamum TZF | - Przerywanie wszystkich postaci stanu padaczkowego - Padaczka u dorosłych i dzieci – napady uogólnione: akinetyczne, miokloniczne, toniczno-kloniczne, nieświadomości oraz napady częściowe (ogniskowe). | TAK | TAK |
| IV-P | KLORAZEPAT | Cloranxen, Tranxene | - Krótkotrwałe (do 4 tyg.) leczenie w stanach lęku i niepokoju. - Łagodzenie ostrych objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego. - Pomocniczo w padaczce, zwłaszcza z napadami częściowymi złożonymi. - Ostre napady lęku i stany pobudzenia psychoruchowego lub agresji, objawy zespołu abstynencji w uzależnieniu alkoholowym, w tym profilaktyka i/lub leczenie delirium tremens. - Jako lek wspomagający w skurczach tonicznych w tężcu. | TAK | TAK |
| IV-P | KLOKSAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | KLOTIAZEPAM | - | - | ||
| IV-P | LEFETAMINA | - | - | ||
| IV-P | LOFLAZEPINIAN ETYLOWY | - | - | ||
| IV-P | LOPRAZOLAM | - | - | ||
| IV-P | LORAZEPAM | Lorafen | - Krótkoterminowe (do 4 tyg.) leczenie objawów lęku towarzyszących zaburzeniom somatycznym. - Zaburzenia snu: bezsenność, trudności w zasypianiu, krótki sen. - W premedykacji, w celu zniesienia stanu napięcia i wywołania niepamięci wstecznej. W rehabilitacji w celu zmniejszenia napięcia mięśni. - Stosowany jako lek dodatkowy w lęku i niepokoju w psychozach, do opanowywania akatyzji i innych ostrych działań pozapiramidowych poneuroleptycznych, w leczeniu katatonii. | TAK | TAK |
| IV-P | LORMETAZEPAM | Noctofer | - Doraźne i krótkotrwałe leczenie zaburzeń snu (trudności w zasypianiu, częste przebudzenia, płytki sen). - Premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi i badaniami diagnostycznymi. | TAK | TAK |
| IV-P | AMFEPRAMON | ||||
| IV-P | 2C-E | ||||
| IV-P | MDPEA | ||||
| IV-P | MDPV | ||||
| IV-P | MMDPEA | ||||
| IV-P | TAPENTADOL | Palexia retard | - | TAK | TAK |
| IV-P | DELORAZEPAM | - | - |
Piśmiennictwo
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 17.08.2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych. Dz.U.2021.406 pełny tekst⬏
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485)⬏
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje, (Dz.U. 2015 poz. 1889)⬏⬏
- (Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne., Dz.U. 2001 nr 126 poz. 1381)⬏
Warto byłoby sprawdzić, czy klasyfikacja danych środków (np. mefedron) jest aktualna.
W międzyczasie wyszło ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 21 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych.
Dzięki za sugestię, na pewno zaktualizujemy!
Dlaczego tapentadol (Palexia retard) wymaga recepty Rpw, jeśli należy do grupy IV-P?
Palexia ma kategorię Rpw bo zapewne uznano, że jej stosowanie może prowadzić do uzależnienia, a takie leki mają zwykle kategorie Rpw. Najczęściej są to preparaty zawierające środki odurzające, ale nie zawsze (jak w tym przykładzie).
Ok