Pacjenci geriatryczni są jedną z najczęściej pojawiających się grup w aptekach ogólnodostępnych. Większość farmaceutów zapytana o leki wydawane z aptek w największej ilości wskazałaby prawdopodobnie leki hipotensyjne i przeciwcukrzycowe, najczęściej stosowane przez pacjentów starszych. Jednak co poza lekami z tej grupy? Pod względem ilości wydawanych preparatów za nimi w kolejności prawdopodobnie stoją leki oddziaływujące na ośrodkowy układ nerwowy.
Zaburzenia psychiczne, przybierające różne postaci, dotyczą coraz większej części społeczeństwa, co jest wynikiem m.in. przewlekłego stresu, presji otoczenia, braku stabilności finansowej czy też podeszłego wieku i chorób współistniejących. Obecna sytuacja pandemii COVID-19, związana z koniecznością izolacji społecznej, lękiem przed utratą pracy czy zachorowaniem bliskiej osoby, wpływa niekorzystnie nie tylko na pacjentów już cierpiących na depresję czy zaburzenia lękowe, lecz również dotyka osoby uprzednio niezgłaszające takich problemów.
Mimo szerokiej wiedzy, jaką posiadają farmaceuci w zakresie działania substancji leczniczych, warunki panujące w aptekach ogólnodostępnych często nie ułatwiają swobodnej komunikacji z pacjentem i przekazania mu istotnych informacji, co sprawia, że pacjenci ze schorzeniami takimi jak schizofrenia, depresja, lęk czy bezsenność, nie wiedzą jakie działania niepożądane mogą wystąpić podczas przyjmowania przepisanych leków i które z nich wymagają pilnego zgłoszenia się do lekarza.
Najnowszy podręcznik serii Vademecum Farmaceutyczne pt. „Psychiatria okiem farmaceuty. Leki psychotropowe, uzależnienia, choroby i zaburzenia psychiczne” podejmuje problem szeroko pojętych zaburzeń psychicznych, począwszy od schizofrenii, poprzez nadmierne pobudzenie u osób starszych, bezsenność, zaburzenia lękowe, nerwicę czy anoreksję i bulimię. Podręcznik zawiera nie tylko opis wybranych jednostek chorobowych, lecz przede wszystkim metody farmakoterapii wraz ze szczegółową charakterystyką leków, ich mechanizmów działania i możliwych działań niepożądanych.
Pacjenci cierpiący na zaburzenia psychiczne czasami mogą zachowywać się nieadekwatnie do sytuacji, być niemili, wyrażać się wulgarnie czy wręcz przeciwnie – zachowywać dystans, wydawać się oschli i wycofani, lecz warto pamiętać, że zachowanie to zwykle nie jest ich świadomą decyzją, lecz wynikiem choroby. Wydając leki przeciwdepresyjne czy neuroleptyczne, warto wykazać się empatią i zrozumieniem, nawet jeśli zachowanie pacjenta jest nieodpowiednie, pamiętając o tym, że może on nie mieć na nie wpływu.
Ponadto istotną kwestię stanowi możliwość wydawania produktów leczniczych na receptę farmaceutyczną, z której można skorzystać również w przypadku leków przeciwpsychotycznych. Rozszerzenie uprawnień dla farmaceutów nie powinno być nadużywane, lecz istnieją sytuacje, w których wydanie leku pacjentowi jest uzasadnione i warto o tej możliwości pamiętać, biorąc pod uwagę również pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, którzy z uwagi na chorobę mogą zapomnieć o terminowej realizacji recepty czy też zgubić kod lub opakowanie leku. W Vademecum opisano, które leki farmaceuci mogą wydać na receptę farmaceutyczną oraz jakie ważne informacje przekazać pacjentowi stosującemu lek, szczególnie jeśli zażywa go od niedawna.
W Vademecum oprócz najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych, takich jak duża depresja, zaburzenia lękowe (dawniej nazywane nerwicami), schizofrenia czy ChAD, opisano również m.in. nadmierne pobudzenie u osób starszych i zaburzenia odżywiania. Z uwagi na fakt, że pacjenci geriatryczni najczęściej pojawiają się w aptekach, warto zwrócić uwagę na ich zachowanie, szczególnie gdy przychodzą oni stale i zażywają wiele różnych leków. Niektóre środki mogą zwiększać ryzyko zaburzeń psychicznych, co objawia się m.in. zmianą dotychczasowego zachowania i zgłaszaniem uprzednio niewystępujących problemów.
Mimo ograniczonych możliwości, jakie daje kontakt z pacjentem w aptece, warto poświęcić chwilę na rozmowę i dowiedzenie się, czy zgłaszane objawy nie są może działaniem niepożądanym innych zażywanych leków. Ponadto warto pamiętać, że sama rozmowa, empatyczne podejście i chęć pomocy są dla wielu pacjentów zmagających się z zaburzeniami psychicznymi bardzo istotne.
Warto również wspomnieć o tym, że zaburzenia psychiczne dotykają nie tylko pacjentów dorosłych czy starszych, lecz również dzieci i młodzież. Szczególnie dzieci stanowią grupę, na którą należy zwrócić szczególną uwagę i poinformować rodziców o prawidłowym dawkowaniu leków i ich działaniach niepożądanych. Ponadto w Vademecum opisano zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja czy bulimia, które dotykają głównie młode osoby, oraz wskazówki, jak można rozpoznać pacjenta z tym problemem. Vademecum podejmuje również coraz powszechniejszy problem nadużywania leków OTC w celach pozamedycznych, m.in. dekstrometorfanu (Acodin) czy pseudoefedryny (Sudafed).
Problemy i zagadnienia poruszone powyżej oraz znacznie więcej praktycznych informacji znajdziecie w najnowszej publikacji naszego wydawnictwa pt. „Psychiatria okiem farmaceuty. Leki psychotropowe, uzależnienia, choroby i zaburzenia psychiczne”.
https://wydawnictwo.farm/produkt/psychiatria-okiem-farmaceuty/
