Zanokcica (ang./łac. paronychia) rozwija się w wyniku reakcji zapalnej obejmującej wały paznokciowe u stóp lub dłoni. Wyróżnia się jej postać ostrą i przewlekłą.

Postać ostra zanokcicy

Głównym czynnikiem wywołującym jest bezpośredni uraz, który zaburza ciągłość naskórka wokół paznokcia, umożliwiając lepszy dostęp patogenów do tkanki. Urazy mogą często wynikać z niepozornych codziennych czynności takich jak mycie naczyń, obgryzanie paznokci, czy przycinanie skórek przy paznokciach. Zanokcica może pojawić się również jako następstwo innego uciążliwego problemu – wrastających paznokci. Każda sytuacja, gdzie dochodzi do rozszczelnienia przestrzeni między wałem paznokciowym a płytką paznokcia, może sprzyjać rozwojowi zanokcicy. Bakterie, które najczęściej wywołują zapalenie to gronkowiec złocisty – Staphylococcus aureus, a także Streptococcus pyogenes, Pseudomonas pyocyanea i Proteus vulgaris.

Objawy zanokcicy ostrej

W przebiegu ostrej postaci zanokcicy zapalenie obejmuje zwykle tylko jeden paznokieć. Pierwszym objawem, który pojawia się zwykle 2-5 dni po urazie jest rumień. W kolejnym etapie dochodzi do obrzęku, dyskomfortu i tkliwości wałów paznokciowych, którym towarzyszy pulsujący ból.  Z czasem może pojawić się wydzielina ropna pod paznokciem, co w konsekwencji może prowadzić do dystrofii czyli zaburzeń rozwojowych i zmian w płytce paznokciowej.

Leczenie zanokcicy ostrej

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania zapalenia. W przypadku, gdy nie dojdzie jeszcze do pojawienia się ropnia, skuteczne będą okłady lub moczenie w ciepłej wodzie (najlepiej z dodatkiem szarego mydła), płynie Burowa (Aluminii subacetatis solutio) lub occie.^[2] Aby złagodzić ból można rozważyć zastosowanie paracetamolu lub leku z grupy NLPZ.  Łagodne przypadki mogą być leczone kremem z antybiotykiem np. mupirocyną (Bactroban), gentamycyną (Belogent, w połączeniu z betametazonem), bacytracyną (Altabactin, z neomycyną) lub polimyksyną B (Tribiotic i Maxibiotic z neomycyną i bacytracyną). Połączenie z miejscowym kortykosteroidem może okazać się bardziej skuteczne.

Jeśli okłady lub podanie antybiotyku i sterydu zewnętrznie nie jest wystarczające, w przypadku wystąpienia poważniejszych zmian, należy rozważyć doustną antybiotykoterapię. Wprowadzając antybiotyk nie należy rezygnować ze stosowania wcześniej wspomnianych okładów. U pacjentów, u których stwierdza się ryzyko ekspozycji na florę jamy ustnej (dotyczy to głównie dzieci, które ssają palce lub osób obgryzających paznokcie w sposób niekontrolowany) należy rozważyć antybiotyki o szerokim spektrum działania takie jak amoksycylina z kwasem klawulanowym (Augmentin), czy klindamycyna (Clindamycin-MIP).

Postać przewlekła zanokcicy

Powtarzające się epizody ostrej zanokcicy mogą doprowadzić do rozwoju postaci przewlekłej.^[3]

Przyczyny przewlekłej zanokcicy

Przewlekła postać zanokcicy wynika z długotrwałej ekspozycji, przede wszystkim dłoni na środki chemiczne, inne czynniki drażniące lub alergeny. Przyczyną może być częste mycie naczyń bez rękawiczek, przewlekły kontakt z chemikaliami (słabe zasady, kwasy) czy nawet “agresywne” i częste obcinanie skórek przy paznokciach. W takich przypadkach płytka paznokcia “oddziela się” od skóry co stwarza warunki do łatwego dostania się bakterii i grzybów (np. Candida albicans) pod skórę.^[3] Schorzenie to najczęściej odnotowuje się u osób pracujących w zawodzie kucharza, barmana, pracowników pralni, pielęgniarki, a także u osób często przebywających na basenie. Często spotykane jest również w przebiegu cukrzycy. Ponadto warto pamiętać, że postać przewlekła może rozwinąć się z nieleczonej postać ostrej. Do powstania zanokcicy mogą doprowadzić też niektóre leki, np. indynawir (Crixivan – Rpz) czy retinoidy.^[3]

Objawy zanokcicy przewlekłej

Objawy przewlekłej postaci zanokcicy są podobne jak w przypadku postaci ostrej. Różnica jest taka, że mogą obejmować więcej niż tylko jeden palec. Płytka paznokcia staje się pogrubiona i odbarwiona, w ostateczności może dojść do zniszczenia całego paznokcia.

Leczenie zanokcicy przewlekłej

Przede wszystkim należy unikać narażenia na czynniki wywołujące objawy i wdrożyć leczenie powstałego zapalenia i infekcji. Miejscowo można zastosować lek przeciwgrzybiczy np. terbinafinę (Lamisilat, Tersilat) oraz maść z metyloprednizolonem (Advantan) jako leczenie pierwszego rzutu. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się zastosowanie leku przeciwgrzybiczego, działającego ogólnoustrojowo np. itrakonazolu (Orungal, Trioxal), flukonazolu (Flucofast) czy terbinafiny (Myconafine, Zelefion). Leczenie wymaga cierpliwości – zazwyczaj jest długotrwałe i może przeciągnąć się nawet do kilku miesięcy.

Jak zapobiegać zanokcicy?

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zanokcicy należy:

• unikać urazów paznokci (nie obgryzać, nie ssać),
• utrzymywać narażone obszary wokół paznokci w czystości, dbać o higienę paznokci,
• po myciu zawsze dokładnie wysuszyć ręce i stopy,
• stosować krem nawilżający po każdym myciu rąk,
• unikać przewlekłego kontaktu z substancjami drażniącymi, detergentami i wilgocią (można stosować rękawiczki ochronne np. przy myciu naczyń).^[3]

Bardziej skomplikowane i cięższe w przebiegu przypadki zanokcicy mogą wystąpić u pacjentów z obniżoną odpornością, z cukrzycą czy nieleczonymi infekcjami. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne.^[4][5]

Dodaj do ulubionych

Piśmiennictwo

1. Hon A, Prof Amanda Oakley: Paronychia. DermNet New Zealand pełny tekst
    [dostęp 09.06.2017]⬏
2. Leggit JC. Acute and Chronic Paronychia. Am Fam Physician. 2017 Jul 1;96(1):44-51. abstrakt⬏
3. Relhan V, Goel K, Bansal S, Garg VK. Management of Chronic Paronychia. Indian Journal of Dermatology. 2014;59(1):15-20. pełny tekst⬏⬏⬏⬏
4. Rigopoulos D., Larios G., Gregoriou S.: Acute and Chronic Paronychia. American Family Physician, 2008; 77(3): 339-346 pełny tekst⬏
5. Rockwell P.: Acute and Chronic Paronychia. Practical Therapeutics, 2001; 63(6): 1113-1116 pełny tekst⬏