Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku wyjaśnię Wam co to takiego zespół cholinergiczny. Spotkacie się z tym pojęciem w ChPL wielu leków, a także możecie zostać zapytani o to przez pacjenta, który znalazł to pojęcie w ulotce leku. Przypomnicie sobie jak działają leki wpływające na układ cholinergiczny i wskażecie pacjentowi na jakie objawy powinien szczególnie zwrócić uwagę stosując te leki. Zapraszam.

Zespół cholinergiczny zwany również przełomem cholinergicznym lub toksydromem cholinergicznym to zespół objawów spowodowanych nadmiernym pobudzeniem układu przywspółczulnego. Jest to związane ze zwiększonym wydzielaniem acetylocholiny lub zablokowaniem acetylocholinoesterazy rozkładającej acetylocholinę, które pobudzają receptory muskarynowe i nikotynowe.

Acetylocholina jest głównym neuroprzekaźnikiem przywspółczulnego układu nerwowego. Pobudza receptory muskarynowe i nikotynowe, powodując skurcze mięśni i wydzielanie gruczołów. Zespół cholinergiczny występuje, gdy w synapsie receptora znajduje się zbyt dużo acetylocholiny, co prowadzi do nadmiernych efektów przywspółczulnych.

Przyczyną wystąpienia zespołu cholinergicznego może być zatrucie związkami fosforoorganicznymi np. pestycydami lub zatrucie lekami cholinergicznymi. Wśród tych leków wyróżnić możemy pilokarpinę stosowaną w leczeniu jaskry oraz inhibitory cholinoesteraz czyli donepezil i rywastygminę, stosowane w leczeniu choroby Alzheimera.

Objawy zespołu cholinergicznego zależne są od rodzaju aktywowanego receptora lub kombinacji receptorów. Istnieją trzy rodzaje receptorów cholinergicznych: ośrodkowe, muskarynowe i nikotynowe.

Objawy związane z pobudzeniem receptorów muskarynowych to zaczerwienienie skóry, zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, ślinienie i groźne nadmierne wydzielanie oskrzelowe mogące pozorować obrzęk płuc, skurcz oskrzeli, kaszel, duszność, łzawienie, potliwość, kolka jelitowa, biegunka, bradykardia, bezwiedne oddawanie moczu i stolca.

Z kolei wśród objawów pobudzenia receptorów nikotynowych możemy wyróżnić drżenie i osłabienie mięśni aż do całkowitego porażenia, co dotyczy również przepony, tachykardia i nadciśnienie tętnicze. Nadmiar acetylocholiny w ośrodkowym układzie nerwowym może powodować dezorientację, ból głowy lub senność.

Zespół cholinergiczny to stan, który wymaga podjęcia szybkiej interwencji medycznej z uwagi na to, że może być śmiertelny i spowodować zatrzymanie krążenia czy niewydolność oddechową. Leczenie polega na podaniu dożylnym atropiny, która jest antagonistą pozazwojowych receptorów cholinergicznych muskarynowych, przez co znosi działanie acetylocholiny. Ponieważ atropina nie wiąże się z receptorami nikotynowymi, nie leczy dysfunkcji nerwowo-mięśniowych. Dlatego w przypadku zatrucia związkami fosforoorganicznymi, po wstępnej dawce atropiny stosuje się oksymy.

To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.