Pytanie czytelnika

Czy jest coś takiego jak zespół cieknącego jelita? o co chodzi?

Krótka odpowiedź

Zespół nieszczelnego jelita, zwany również stanem zwiększonej przepuszczalności jelit, jest zaburzeniem układu pokarmowego objawiającym się przedostawaniem drobnoustrojów i “toksyn” przez ścianę jelitową.

Wyjaśnienie

Zespół nieszczelnego jelita jest ostatnio tematem często poruszanym, zwłaszcza przez zwolenników naturalnych metod wspomagania zdrowia. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu i spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście taki stan kliniczny występuje. Większość specjalistów w dziedzinie medycyny nie rozróżnia zespołu nieszczelnego jelita jako istniejącego schorzenia. Jednakże występuje sporo dowodów naukowych potwierdzających występowanie tego stanu oraz wiążących go z wieloma innymi problemami zdrowotnymi. Jak więc jest naprawdę? Poniżej postaramy się wyrazić bezstronną i opartą na badaniach naukowych opinię na ten temat.

Czym jest zespół nieszczelnego jelita?

Zespół nieszczelnego jelita, zwany również stanem zwiększonej przepuszczalności jelit, jest zaburzeniem układu pokarmowego objawiającym się przedostawaniem drobnoustrojów i “toksyn” przez ścianę jelitową. Jak wiadomo, jelita pełnią funkcję barierową, zapobiegającą przedostawaniu się do krwi substancji szkodliwych dla organizmu. Niewielkie otwory w ścianie jelita, zwane złączami szczelinowymi umożliwiają transport wody i substancji odżywczych do krwioobiegu, jednocześnie blokując wchłanianie niepożądanych substancji. Przepuszczalność jelit określa z jaką łatwością dane substancje przenikają przez ścianę jelita. W przypadku rozszczelnienia ścisłych złącz szczelinowych jelita stają się bardziej przepuszczalne, co może spowodować przenikanie bakterii i toksyn do krążenia, a stan ten określa się mianem zespołu nieszczelnego jelita. W takiej sytuacji może rozwinąć się ogólnoustrojowy stan zapalny i może pojawić się reakcja ze strony układu immunologicznego.

Prawdopodobnie do objawów zespołu nieszczelnego jelita zaliczyć można wzdęcia, alergie i nietolerancje pokarmowe, przewlekłe zmęczenie, dolegliwości trawienne i zmiany skórne^[1].

Jednak zespół nieszczelnego jelita nie jest oficjalną diagnozą lekarską, a niektórzy lekarze zaprzeczają jego istnieniu.

Zwolennicy tej teorii twierdzą, że zespół nieszczelnego jelita jest główną przyczyną rozmaitych schorzeń, w tym zespołu chronicznego zmęczenia, migrenowych bólów głowy, stwardnienia rozsianego, fibromialgii, alergii i nietolerancji pokarmowych, zaburzeń funkcji tarczycy, zmian nastroju, schorzeń skórnych czy autyzmu.

Problem polega na tym, że istnieje wciąż niewystarczająca ilość badań naukowych poruszających kwestię zespołu nieszczelnego jelita. Niemniej jednak zwiększona przepuszczalność jelit faktycznie występuje w niektórych chorobach przewlekłych^[2][3].

Czytaj też:

Leki stosowane w leczeniu hemoroidów

Interakcje glikokortykosteroidów z pochodnymi sulfonylomocznika

Interakcje leków: lewotyroksyna + inhibitor pompy protonowej

Jakie są przyczyny zespołu nieszczelnego jelita?

Jedynym znanym związkiem regulującym przepuszczalność jelitową jest białko zwane zonuliną^[4][4]. Jej nadaktywność u genetycznie wrażliwych osób może spowodować wystąpienie zespołu nieszczelnego jelita. Czynnikami wyzwalającymi uwalnianie zonuliny są bakterie jelitowe i gluten, białko występujące w nasionach zbóż^[5][5][6]. Jednkże niektóre badania wykazały, że gluten zwiększa przepuszczalność jelit wyłącznie u osób chorujących na celiakię i zespół jelita drażliwego^[7][8].

Występuje szereg czynników mogących sprzyjać rozwojowi zespołu nieszczelnego jelita. Do czynników pełniących największą rolę należą:

• Nadmierna podaż cukrów: niezdrowa dieta, bogata w cukry, zwłaszcza fruktozę może zaburzać barierowe funkcje ściany jelit^[9][10]
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): długotrwałe przyjmowanie leków z tej grupy np. ibuprofenu może zwiększać przepuszczalność jelitową^[11][12][13]
• Nadmierne spożywanie alkoholu: nadużywanie alkoholu może zwiększać przepuszczalność jelit^[11][14]
• Niedobory pokarmowe: niedobory witamin A i D oraz cynku mają udowodniony wpływ na wzrost przepuszczalności ściany jelit^[9][15][16]
• Stan zapalny: przewlekły stan zapalny w organizmie może wywoływać zespół nieszczelnego jelita^[17]
• Stres: przewlekły stres jest czynnikiem wyzwalającym wiele schorzeń przewodu pokarmowego, w tym zespół nieszczelnego jelita^[18]
• Zaburzona równowaga jelitowa: w świetle jelita żyją zarówno drobnoustroje chorobotwórcze jak i te pożyteczne, zaburzenie równowagi flory jelitowej może wpływać na barierowe funkcje ściany jelit^[19][9]
• Przerost drożdżaków: drożdżaki są naturalnym elementem flory jelitowej, jednak ich nadmierny rozrost może prowadzić do zespołu nieszczelnego jelita^[20].

Schorzenia związane z zespołem nieszczelnego jelita

Twierdzenie, że zespół nieszczelnego jelita jest przyczyną współczesnych problemów zdrowotnych nie zostało dotychczas potwierdzone naukowo. Jednak wiele badań wiąże zwiększoną przepuszczalność jelit z niektórymi chorobami przewlekłymi^[5]

Celiakia

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, objawiającą się poważną nietolerancją glutenu. Kilka badań wykazało, że u pacjentów z celiakią występuje zwiększona przepuszczalność jelit^[19][7][8]. Jedno badanie dowiodło, że gluten znacznie zwiększa przepuszczalność jelit u osób chorujących na celiakię zaraz po spożyciu^[7].

Cukrzyca

Istnieją pewne dowody, że zwiększona przepuszczalność jelit pełni rolę w patomechanizmie cukrzycy typu 1^[19]. Jest to choroba wywołana autoimmunologicznym uszkodzeniem komórek β wysp trzustkowych produkujących insulinę^[21]. Sugeruje się, że reakcja autoimmunologiczna może być wywoływana przez obce substancje przedostające się przez barierę jelitową^[22][23]. Jedno badanie wykazało, że pacjenci z cukrzycą typu 1 mają znacznie zwiększony poziom zonuliny, regulującej przepuszczalność jelit^[24]. W badaniach na szczurach wykazano, że nieprawidłowa przepuszczalność jelit może być czynnikiem sprzyjającym rozwojowi cukrzycy^[25].

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Zwiększona przepuszczalność jelitowa pełni znaczącą rolę w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Jest to przewlekłe schorzenie charakteryzujące się ciągłym stanem zapalnym jelit^[19][26][27]. W kilku badaniach zaobserwowano wzrost przepuszczalności jelit u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna^[28][29]. Inne badania wykazały zwiększoną przepuszczalność jelit u krewnych osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna u których istnieje zwiększone ryzyko rozwoju tego schorzenia^[28][30]. Sugeruje to, że zwiększona przepuszczalność jelit może być związana z genetycznym występowaniem choroby Leśniowskiego-Crohna.

Zespół jelita drażliwego

Według badań osoby z zespołem jelita drażliwego (IBS) prawdopodobnie mają zwiększoną przepuszczalność jelit^[31][32]. IBS jest schorzeniem przewodu pokarmowego w którym występuje zarówno biegunka jak i zaparcia. Jedno badanie wykazało, że zwiększona przepuszczalność jelit występuje głównie u pacjentów z przeważającą biegunką^[33].

Alergie pokarmowe

Niektóre badania wykazały, że pacjenci z alergiami pokarmowymi często mają zaburzenia funkcji barierowych ściany jelita^[34][35]. Zespół nieszczelnego jelita powoduje przenikanie białek pokarmowych przez barierę jelitową, co powoduje odpowiedź immunologiczną. Natomiast reakcja immunologiczna na białka pokarmu będące antygenami jest definicją alergii pokarmowej.^[36].

Zespół nieszczelnego jelita jest przyczyną czy objawem chorób?

Istnieją zwolennicy teorii, że zespół nieszczelnego jelita jest przyczyną występowania większości współczesnych schorzeń. Rzeczywiście, szereg badań udowodniło, że zwiększona przepuszczalność jelit jest obecna w wielu przewlekłych stanach chorobowych, zwłaszcza tych o podłożu autoimmunologicznym. Jednak trudno udowodnić, że to nieszczelność jelit wywołuje choroby. Sceptycy twierdzą, że jest jedynie objawem chorób przewlekłych, a nie ich przyczyną^[37].

Co interesujące, badania na zwierzętach wykazały, że wzrost przepuszczalności jelit pojawia się jeszcze przed wystąpieniem schorzeń takich jak celiakia, cukrzyca typu 1 czy IBS^[25][37][38]. Dowody te popierają teorię, że nieszczelność jelita jest związana z rozwojem choroby.

Z drugiej strony, badanie udowodniło, że wzrost przepuszczalności jelit u chorych na celiakię powraca do normy u osób stosujących dietę bezglutenową (standardowa metoda leczenia celiakii) przez ponad rok^[39]. Sugeruje to, że zaburzenia przepuszczalności jelit mogą być odpowiedzią na spożywanie glutenu, a nie są przyczyną celiakii.

Generalnie nie istnieją wystarczające dowody naukowe na poparcie twierdzenia, że nieszczelność jelit jest przyczyną występowania chorób przewlekłych.

Niektóre założenia związane z zespołem nieszczelnego jelita nie są poparte naukowo

Istnieje wystarczająca ilość dowodów na to, że zespół nieszczelnego jelita istnieje. Jednak pewne założenia na ten temat nie mają odzwierciedlenia w badaniach naukowych.

Zwolennicy teorii zespołu nieszczelnego jelita twierdzą, że jest on związany z dolegliwościami takimi jak autyzm, niepokój, depresja, egzema czy nowotwory. Kilka badań wykazało, że dzieci chorujące na autyzm mają zwiększoną przepuszczalność jelit, a według innych badań jest ona w normie^[40][41][42]. Obecnie nie istnieją dowody naukowe na to, że nieszczelność jelit jest pierwotna w stosunku do wystąpienia autyzmu, co oznacza, że nie udowodniono związku przyczynowo-skutkowego między nieszczelnością jelit a autyzmem.

Istnieje kilka badań dowodzących, że bakterie jelitowe mogą odgrywać rolę w rozwoju stanów lękowych i depresji, ale wymagane są dalsze badania w celu ustalenia możliwego ziązku między nimi^[43][44][45].

Wyniki badań nad egzemą i przepuszczalnością jelit były niejednoznaczne, nie ma również podstaw do stwierdzenia, że nieszczelność jelit powoduje nowotwory^[46][47][48].

Ponadto niektóre proponowane metody leczenia zespołu nieszczelnego jelita nie są poparte badaniami naukowymi. Wiele suplementów i leków dostępnych w internecie nie ma potwierdzonej skuteczności działania^[37].

Czytaj też:

Suplementy diety na wzrok – porównanie preparatów dostępnych na rynku

FODMAPs a problemy z układem pokarmowym – dieta w zespole jelita drażliwego (IBS)

Dlaczego pacjentom stosującym koksyby przepisywane są inhibitory pompy protonowej? – Wyjaśniamy!

Jak poprawić zdrowie jelit?

Zespół nieszczelnego jelita nie stanowi oficjalnej diagnozy i jak do tej pory nie ma zalecanych metod leczenia tego stanu. Jednak istnieje szereg sposobów na poprawę stanu jelit. Jednym z nich jest zwiększenie korzystnej flory jelitowej. Można to zrobić poprzez:

• Ograniczenie spożycia rafinowanych cukrów: rozwojowi szkodliwych bakterii sprzyja nadmiar cukrów w diecie, co zaburza funkcje barierowe jelit^[9][10][49]
• Stosowanie probiotyków: suplementacja preparatów probiotycznych ma udowodniony korzystny wpływ na przewód pokarmowy^{[50][51][52][53][54]}
• Spożywanie produktów fermentowanych: fermentowane pokarmy takie jak jogurt, kiszona kapusta czy kefir zawierają probiotyki, które poprawiają stan jelit^[52][55][56]
• Spożywanie dużej ilości błonnika: rozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego występujące w warzywach i owocach są pożywką dla pożytecznych bakterii jelitowych^[9][57][58]
• Ograniczenie zażywania NLPZ: długotrwałe stosowanie leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych sprzyja rozwojowi zespołu nieszczelnego jelita^[11][11][13].

Podsumowanie

Zespół nieszczelnego jelita jest obecnie często poruszanym tematem w aptekach. Można się z nim spotkać  w codziennej pracy, należy więc wiedzieć jak skonsultować pacjenta zgłaszającego się do apteki z tego typu problemem. Wydaje się, że istnieje wystarczająca ilość dowodów naukowych potwierdzających istnienie zespołu nieszczelnego jelita, jednak konieczne są dalsze badania w celu określenia jego znaczenia w patogenezie chorób oraz ustalenia ewentualnych metod jego zapobiegania i leczenia. Należy pamiętać, że racjonalna, zdrowa dieta i ograniczenie użycia leków z grupy NLPZ ma korzystny wpływ na stan przewodu pokarmowego.

Infografika

Piśmiennictwo

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1856434/⬏
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1856434⬏
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2886850 ⬏
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3458511⬏⬏
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3458511/⬏⬏⬏
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21248165/⬏
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16099460⬏⬏⬏
8. http://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/1741-7015-9-23⬏⬏
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4253991/⬏⬏⬏⬏⬏
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19679262/⬏⬏
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4266989/⬏⬏⬏⬏
12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10980980⬏
13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19148789⬏⬏
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16565490/⬏
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20038852/⬏
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4231515/⬏
17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19295480⬏
18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22314561⬏
19. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1856434/⬏⬏⬏⬏
20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1856330/⬏
21. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1489998/⬏
22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21382153/⬏
23. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19122519⬏
24. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16644703/⬏
25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10198339/⬏⬏
26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16505137/⬏
27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15774938/⬏
28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3777713/⬏⬏
29. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22731729⬏
30. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9111522⬏
31. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15606393/⬏
32. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17593135⬏
33. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16771951⬏
34. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16880015/⬏
35. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7817543/⬏
36. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4266989/⬏
37. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3758766/⬏⬏⬏
38. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1906829/⬏
39. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15844719/⬏
40. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20683204⬏
41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8888921⬏
42. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24339339⬏
43. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4662178/⬏
44. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3601973/⬏
45. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4604320/⬏
46. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3745938⬏
47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3919753⬏
48. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6112605⬏
49. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3402009/⬏
50. http://gut.bmj.com/content/59/3/325.short⬏
51. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19220890⬏
52. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23981066/⬏⬏
53. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15520759⬏
54. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22992437/⬏
55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17217568⬏
56. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25688926⬏
57. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26757793⬏
58. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22555633⬏
59. http://www.fxmedicine.com.au/⬏