Cześć tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W dzisiejszym odcinku opowiem Wam o zespole serotoninowym. Zapraszam.
Zespół serotoninowy jest to rzadki i potencjalnie zagrażający życiu stan spowodowany nadmiernym pobudzaniem receptorów serotoninowych zarówno w ośrodkowym, jak i obwodowym układzie nerwowym. Główną rolę w jego patogenezie pełnią dwa podtypy receptora 5-HT, a mianowicie 5-HT1A i 5-HT2A.
U podstaw zespołu serotoninowego leży najczęściej jednoczesne stosowanie co najmniej dwóch leków serotoninergicznych, zwłaszcza z grupy inhibitorów monoaminooksydazy i inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Rzadziej jest efektem przedawkowania jednego leku z tej grupy.
Leki serotoninergiczne mogą działać na drodze różnych mechanizmów. Możesz wyróżnić:
- prekursory serotoniny, np. tryptofan,
- inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny ze szczeliny synaptycznej, np. leki z grupy SSRI i SNRI, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne czy opioidy,
- inhibitory metabolizmu serotoniny, czyli inhibitory monoaminooksydazy,
- agonisty receptora serotoninowego, np. tryptany i niektóre opiaty,
- leki uwrażliwiające receptory serotoninowe, czyli neuroleptyki drugiej generacji.
Zespół serotoninowy może być też efektem zażycia niektórych narkotyków, taki jak amfetamina czy kokaina, które nie tylko hamują wychwyt zwrotny serotoniny, ale też zwiększają jej produkcję.
Klasyczna triada objawów zespołu serotoninowego obejmuje:
- zaburzenia psychiczne, w tym lęk, pobudzenie i splątanie,
- nadreaktywność autonomicznego układu nerwowego skutkującą poceniem się, tachykardią, hipertermią, nadciśnieniem, wymiotami i biegunką,
- nadpobudliwość nerwowo-mięśniową objawiającą się m.in. sztywnością mięśni i klonicznymi kurczami mięśni.
W łagodnych przypadkach zespołu serotoninowego pacjenci zazwyczaj mają prawidłową temperaturę ciała, a objawy ze strony autonomicznego układu nerwowego i nerwowo-mięśniowego nie są mocno nasilone. Umiarkowana postać natomiast charakteryzuje się hipertermią powyżej 40°C i towarzyszą jej zaburzenia ruchu gałek ocznych, pobudzenie, wymuszona mowa i nadmierna czujność. W ciężkich przypadkach temperatura ciała pacjenta osiąga wartość powyżej 41,1°C i oprócz wszystkich wcześniej opisanych objawów, możesz zaobserwować delirium i sztywność mięśni. Powikłania ciężkiej postaci zespołu serotoninowego obejmują drgawki, niewydolność nerek, kwasicę metaboliczną, niewydolność oddechową, a nawet śmierć.
Ze względu to, że zespół serotoninowy jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu, ważne jest szybkie rozpoznanie, które umożliwi wdrożenie leczenia. W celach diagnostycznych najczęściej stosowane są kryteria toksyczności serotoniny wg Huntera, które obejmują przyjmowanie leku serotoninergicznego i jeden z następujących objawów lub grup objawów: spontaniczne kurcze kloniczne mięśni lub indukowane kurcze kloniczne mięśni i pobudzenie lub potliwość, oczopląs i temperatura powyżej 38°C lub drżenie i nadpobudliwość.
Większość przypadków zespołu serotoninowego jest łagodna i leczenie polega na odstawieniu czynnika wywołującego ten stan. Można też zastosować leki z grupy benzodiazepin, aby zniwelować drżenie i pobudzenie. Jako antidotum może być podana cyproheptadyna, która wykazuje m.in. działanie antyserotoninowe. Umiarkowane i ciężkie przypadki zespołu serotoninowego wymagają hospitalizacji. Szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia zwykle pozwala na całkowite wyzdrowienie pacjenta.