Synonimy: thea sinensis, herbata chińska, green tea

Zielona herbata jest składnikiem wielu suplementów diety, głównie wspomagających przemianę materii i odchudzanie. Dowody z badań klinicznych sugerują, że odgrywa ona rolę w zespole metabolicznym, ponieważ może mieć wpływ na masę ciała, homeostazę glukozy i inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Odnotowano zainteresowanie zieloną herbatą jako środkiem zapobiegającym chorobom nowotworowym. Zasugerowano również rolę w zapobieganiu udarowi i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc.

Działanie i zastosowanie zielonej herbaty

Wyciąg z liści zielonej herbaty w praktyce aptecznej znajduje zastosowanie głównie w preparatach wspomagających odchudzanie i przemianę materii, a w mniejszym stopniu w suplementach na pamięć i koncentrację czy wspomagających funkcje układu sercowo-naczyniowego, jest to jednak głównie zastosowanie tradycyjne, które nie jest poparte badaniami klinicznymi dotyczącymi skuteczności. Wiele korzyści zdrowotnych wynikających z picia herbaty przypisuje się właściwościom przeciwutleniającym składników chemicznych Głównym polifenolem występującym w zielonej herbacie jest (-) galusan epigallokatechiny, z mniejszą zawartością katechiny, epikatechiny, galokatechiny, galusanu galokatechiny i galusanu epikatechiny. Właściwości przeciwutleniające są jednak potwierdzone jedynie przez eksperymenty in vitro i badania epidemiologiczne. Inne potencjalnie interesujące składniki aktywne herbaty to głównie kofeina, ale też teanina, teobromina, teofilina i kwasy fenolowe, a także garbniki, olejki eteryczne, ryboflawina, niacyna, kwas foliowy, askorbinowy (który jest obecny w świeżych liściach, ale ulega zniszczeniu podczas produkcji czarnej herbaty), pantotenowy, jabłkowy i szczawiowy, mangan, potas, magnez i fluorek. Zielona herbata może być potencjalnie skuteczna w hamowaniu rozwoju nowotworów i chorobach układu sercowo-naczyniowego. Brakuje dowodów potwierdzających działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne zielonej herbaty.

Niewystarczające dowody na skuteczność zielonej herbaty

Zielona herbata może wykazywać potencjalną skuteczność, lecz dowody są niewystarczające, w leczeniu takich wskazań jak:

• Choroby nowotworowe – mechanizmy działania przeciwnowotworowego zielonej herbaty zostały zbadane na modelach zwierzęcych i eksperymentach laboratoryjnych, ale nie zostały jeszcze wykazane in vivo u ludzi. Polifenole zawarte w zielonej herbacie hamują proliferację komórek. Mogą one wspomagać hamowanie powstawania guzów w różnych narządach, w tym w skórze, płucach, jamie ustnej, przełyku, żołądku, jelicie cienkim, okrężnicy, wątrobie, trzustce, jajniku i gruczołach sutkowych. Wiele badań epidemiologicznych wykazało, że zielona herbata może zmniejszać ryzyko raka, jednak dane są niejednoznaczne i potrzebne są dalsze badania. Badania długoterminowe i kliniczne wskazują na odwrotny związek między spożyciem herbaty a ryzykiem nowotworu dróg moczowych, pęcherza, piersi, żołądka, przełyku, płuc, trzustki, prostaty i komórek nabłonka płaskiego. W chorobach nowotworowych okrężnicy i odbytnicy badanie kliniczne wykazało skuteczność wyciągu z zielonej herbaty stosowanego w dawce 1,5 g dziennie przez 12 miesięcy.^[1] Chociaż niektóre badania nie wykazały związku między zieloną herbatą a ryzykiem raka prostaty^[2] lub raka piersi, kilka badań z Japonii wykazało, że zwiększone spożycie zielonej herbaty (3–5 filiżanek dziennie) koreluje ze zmniejszeniem nawrotów w I i II stadium raka piersi, ale nie w bardziej zaawansowanych stadiach.^[3]
• Choroby układu sercowo-naczyniowego – badania epidemiologiczne i eksperymenty in vitro pokazują, że spożycie zielonej herbaty (trzech lub więcej filiżanek dziennie) jest odwrotnie skorelowane z chorobami układu krążenia, chociaż nie wykazano jednoznacznie związku przyczynowo-skutkowego. Mechanizmy działania obejmują zmniejszone utlenianie lipoprotein o małej gęstości (LDL), usprawnione funkcjonowanie komórek śródbłonka, działanie hipotensyjne, wpływ na stan tętnic, agregację płytek krwi i poprawę profilu lipidowego. Przegląd Cochrane z 2013 roku wykazał, że picie zielonej herbaty przyczynia się do zmniejszenia stężenia cholesterolu całkowitego o 0,62 mmol/l, LDL o 0,64 mmol/l i ciśnienia tętniczego o ponad 3 mmHg.^[4] Przegląd systematyczny i metaanaliza badań do maja 2014 roku wykazały statystycznie istotne obniżenie ciśnienia tętniczego podczas stosowania zielonej herbaty.^[5]

Brakuje wystarczających dowodów z wiarygodnych badań klinicznych, aby ocenić skuteczność przeciwzapalną i przeciwbakteryjną zielonej herbaty. Tradycyjnie stosuje się ją w celu poprawy pamięci i koncentracji, a także u osób odchudzających się, jednak zastosowania te nie są poparte wystarczającymi wynikami badań. Badania kliniczne kontrolowane placebo sugerują co prawda, że termogeniczne właściwości zielonej herbaty mogą przyczyniać się do kontroli wagi, jednak przegląd systematyczny opublikowanych danych przeprowadzony przez Cochrane stwierdził, że zestawienie wyników badań jest trudne ze względu na ich różnorodność. Recenzenci doszli do wniosku, że jakakolwiek utrata masy ciała związana z zieloną herbatą może być statystycznie i klinicznie nieistotna.^[6]

Bezpieczeństwo stosowania zielonej herbaty

Umiarkowane spożycie zielonej herbaty jest uważane za bezpieczne. Wysokie spożycie jest potencjalnie niebezpieczne ze względu na zawartość kofeiny. Należy zachować ostrożność w przypadku niewydolności wątroby ze względu na potencjalne działanie hepatotoksyczne ekstraktu z zielonej herbaty.

Zielona herbata w ciąży i podczas laktacji

Kofeina zawarta w zielonej herbacie przenika przez łożysko i dociera do krwi i tkanek płodu na poziomach zbliżonych do stężeń u matek. Niektóre badania wskazują, że spożywanie powyżej 300 mg kofeiny dziennie (ok. 6 filiżanek zielonej herbaty) zwiększa ryzyko poronienia.^[3]

Interakcje zielonej herbaty

Ze względu na możliwe działanie przeciwpłytkowe zielona herbata może nasilać działanie leków przeciwpłytkowych, przeciwzakrzepowych, NLPZ oraz leków trombolitycznych. Taki efekt obserwowano jednak jedynie przy dużym spożyciu (8–16 filiżanek na dobę). Stosowanie ekstraktu z zielonej herbaty wraz z atorwastatyną może zmniejszać jej stężenie. Przyjmowanie zielonej herbaty w dużej ilości ze względu na zawartość kofeiny może nasilać działanie środków stymulujących, m.in. kokainy i amfetaminy, nasilając ich wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Zielona herbata może też nasilać działanie teofiliny.

Preparaty dostępne na rynku zawierające zieloną herbatę

Dostępne na rynku preparaty z zieloną herbatą mają status suplementów diety i środków spożywczych. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Piśmiennictwo

1. Shimizu, M., Fukutomi, Y., Ninomiya, M., Nagura, K., Kato, T., Araki, H., Suganuma, M., Fujiki, H., Moriwaki, H. (2008). Green tea extracts for the prevention of metachronous colorectal adenomas: a pilot study. Cancer epidemiology, biomarkers & prevention : a publication of the American Association for Cancer Research, cosponsored by the American Society of Preventive Oncology, 17(11), 3020–3025. https://doi.org/10.1158/1055-9965.EPI-08-0528⬏
2. Kikuchi, N., Ohmori, K., Shimazu, T., Nakaya, N., Kuriyama, S., Nishino, Y., Tsubono, Y., Tsuji, I. (2006). No association between green tea and prostate cancer risk in Japanese men: the Ohsaki Cohort Study. British journal of cancer, 95(3), 371–373. https://doi.org/10.1038/sj.bjc.6603230 ⬏
3. Natural Medicines. (2020). Green tea. Aktualizacja: 05.08.2020.⬏⬏
4. Hartley, L., Flowers, N., Holmes, J., Clarke, A., Stranges, S., Hooper, L., Rees, K. (2013). Green and black tea for the primary prevention of cardiovascular disease. The Cochrane database of systematic reviews, 2013(6), CD009934. https://doi.org/10.1002/14651858.CD009934.pub2 ⬏
5. Peng, X., Zhou, R., Wang, B., Yu, X., Yang, X., Liu, K., Mi, M. (2014). Effect of green tea consumption on blood pressure: a meta-analysis of 13 randomized controlled trials. Scientific reports, 4, 6251. https://doi.org/10.1038/srep06251⬏
6. Jurgens, T. M., Whelan, A. M., Killian, L., Doucette, S., Kirk, S., Foy, E. (2012). Green tea for weight loss and weight maintenance in overweight or obese adults. The Cochrane database of systematic reviews, 12, CD008650. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008650.pub2⬏