Chmiel od czasów antycznych znany jest ze swoich właściwości leczniczych, przydatnych w chorobach układu trawiennego oraz lekko narkotycznych i uspokajających. Rdzenni Amerykanie wykorzystywali go jako surowiec nasenny.

Surowce

Szyszka chmielu – Lupuli flos

Skład chemiczny

Głównymi substancjami aktywnymi szyszek chmielu są kwasy goryczowe, będące pochodnymi floroglucyny (takie jak humulon i lupulon), flawonoidy (na przykład ksantohumol, izoksantohumol, kemferol, kwercetyna i rutyna), garbniki skondensowane, olejek eteryczny (zawierający humulen, kariofilen, beta-mircen) oraz aminokwasy.^[1]

Działanie

Szyszki chmielu wykazują działanie:

• uspokajające (poprzez aktywację receptorów melatoniny),^[1]
• nasenne,
• estrogenne (odpowiada za to 8-prenylonaringenina, która jest przekształcana przez mikroflorę jelitową z izoksantohumolu i naśladuje działanie 17β-estradiolu),
• chemoprewencyjne (potencjalna aktywność wiąże się z hamowaniem proliferacji komórek i angiogenezy),
• przeciwdrobnoustrojowe (głównie przeciw bakteriom Gram (+) i Trichophyton mentagrophytes var. interdigitale),^[2]
• przeciwzapalne (aktywność względem COX-1 i COX-2),^[3]
• hipotensyjne,
• przeciwalergiczne (ekstrakty z chmielu działają przeciwalergicznie, hamując uwalnianie histaminy),
• spazmolityczne,
• pobudzające wydzielanie soków trawiennych (dzięki obecności związków gorzkich).^[4]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Przeprowadzono badania kliniczne nad skutecznością szyszek chmielu w łagodzeniu objawów menopauzy. Metabolity izoksantohumonolu zawartego w chmielu wiązały się z różną siłą z receptorami estrogenowymi alfa i beta, naśladując działanie 17β-estradiolu. Zauważono zmniejszenie częstości uderzeń gorąca i dyskomfortu, ale efekt nie zwiększał się wraz ze wzrostem dawki. Dlatego potrzebne są dalsze badania kliniczne.^[4]

Zobacz też: (Patrz: “Przegląd ziołowych preparatów na menopauzę”.)

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Szyszka chmielu może być stosowana w leczeniu takich dolegliwości jak:

• Zaburzenia snu. Udowodniono skuteczność nasennych preparatów łączonych zawierających ekstrakty szyszek chmielu i korzenia kozłka lekarskiego.^[1][5]
• Stres.

Zobacz też: (Patrz: “Ziołowe leki uspokajające dostępne w Polsce + porównanie mocy na podstawie DER”.)

Zastosowanie w medycynie ludowej

Preparaty z szyszek chmielu są używane w medycynie ludowej w takich schorzeniach jak: niepokój i stany lękowe,^[6] zaburzenia trawienne, stany zmęczenia, menopauza, trudno gojące się rany (stosowanie zewnętrzne) i alergie.

Interakcje

Szyszki chmielu mogą wchodzić w interakcje z takimi preparatami jak:

• syntetyczne leki nasenne – nasilają ich działanie,
• leki metabolizowane przez cytochrom CYP 2B i CYP 3A – wzmagają działanie,
• leki antyestrogenowe,
• leki estrogenowe – chmiel może nasilić estrogenowy efekt.

Bezpieczeństwo stosowania

Preparaty zawierające szyszki chmielu mogą powodować nadmierną senność.

Pokrzywka, alergiczne zapalenie skóry, alergia układu oddechowego lub szok anafilaktyczny mogą wystąpić po zetknięciu z olejkiem lub całą rośliną.

Przeciwwskazaniami do stosowania szyszek chmielu są:

• depresja,
• nowotwory wrażliwe na estrogeny.

Według monografii EMA, ze względu na brak danych na temat bezpieczeństwa stosowania, nie zaleca się przyjmowania preparatów z szyszek chmielu przez kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz dzieci do 12. roku życia.

Praktyczne wskazówki dla pacjentów

Szyszki chmielu są często stosowane jako łagodny środek uspokajający w kombinacji z korzeniem waleriany i zielem męczennicy.

Jedno badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie połączenia waleriany i chmielu poprawia jakość snu, ułatwia zasypianie, a jednocześnie nie wywołuje nadmiernej senności o poranku.

Tradycyjnie chmiel wykorzystywany był do leczenia stanów lękowych, napięć, bólu, neuralgii i zaburzeń trawienia.

Przykładowe preparaty

Leki zawierające chmiel zwyczajny to:

• Szyszka chmielu – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).

Ponadto na rynku dostępne są leki złożone zawierające chmiel zwyczajny lub wyciąg do stosowania w zaburzeniach snu:

• Lunapret – tabletki powlekane.

…a także jako leki złożone w zaburzeniach snu i nadpobudliwości ruchowej:

• Krople uspokajające (Hasco) – krople doustne,
• Nervosol i Nervosol K – płyn doustny,
• Kalms – tabletki drażowane,
• Tabletki uspokajające Labofarm – tabletki,
• Tabletki uspokajające Optimum – tabletki powlekane,
• Nervomix Forte – kapsułki,
• Sedomix – płyn doustny,
• Valused – kapsułki miękkie/płyn doustny,
• Valused Noc i Valused Noc Plus – tabletki powlekane.

Piśmiennictwo:

1. Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J: Herbal medicine: expanded commission E monographs. Integrative Medicine Communications, 2000.⬏⬏⬏
2. Langezaal CR, Chandra A, Scheffer JJ: Antimicrobial screening of essential oils and extracts of some Humulus lupulus L. cultivars. Pharm Week Sci, 1992.⬏
3. Zhao F et al.: Inhibitors of nitric oxide production from hops (Humulus lupulus L.). Biol Pharm Bull, 2003.⬏
4. Possemiers S et al.: The prenylflavonoid isoxanthohumol from hops (Humulus lupulus L.) is activated into the potent phytoestrogen 8-prenylnaringenin in vitro and in the human intestine. J Nutr, 2006.⬏⬏
5. Ross SM: Sleep disorders: a single dose administration of valerian/hops fluid extract (dormeasan) is found to be effective in improving sleep. Holist Nurs Pract, 2009.⬏
6. Blumenthal M: The complete German commission E monographs: therapeutic guide to herbal medicines. Integrative Medicine Communication, 1998.⬏