Żywokost jest rośliną wieloletnią, o długich, lancetowatych, owłosionych liściach. Osiąga wysokość do 100 cm i kwitnie od maja do lipca. W Polsce występuje pospolicie i rośnie głównie na terenach wilgotnych, brzegach rzek i zbiorników wodnych.

Żywokost od wieków był tradycyjnie stosowany w leczeniu ran, zwichnięć, siniaków bóli stawów. Napary z korzenia używane były jako płukanki  w zapaleniach jamy ustnej, gardła, ozębnej. Wierzono, że ma właściwości regenerujące tkankę kostną, skąd pochodzi jego nazwa. Stosowano go także wewnętrznie w chorobie wrzodowej dwunastnicy i zapaleniu gardła.

Surowce

Korzeń żywokostu – Symphyti radix

Skład chemiczny

Korzeń żywokostu klasyfikowany jest jako surowiec śluzowy. Poza tym w roślinie występują alkaloidy pirolizydynowe (na przykład: symfetyna, intermedyna, lykopsamina), alantoina, gumy, garbniki, kwas krzemowy, triterpeny, fitosterole, aminy, aminokwasy (GABA), saponiny triterpenowe i kwasy fenolowe (takie jak: kwas rozmarynowy, kwas litospermowy).^[1]

Działanie

Korzeń żywokostu ma działanie:

• przeciwbólowe, przeciwzapalne,
• przeciwobrzękowe,
• ściągające (za co odpowiadają garbniki),
• regenerujące na skórę (powodowane przez alantoinę),
• miejscowo zmiękczające, łagodzące na stany zapalne i podrażnienia (za które odpowiedzialne są śluzy).^[2]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Maści z żywokostem mogą być stosowane w stanach zapalnych i zwichnięciach z porównywalnym skutkiem co maści z 1% diklofenakiem. Według wielośrodkowego badania z randomizacją maść z żywokostem ma podobną skuteczność w łagodzeniu objawów bólowych oraz redukcji stanu zapalnego i obrzęku u osób ze zwichnięciami stawu stawu skokowego.^[3] W badaniu z randomizacją i podwójnie zaślepioną próbą wykazano także redukcję bólu po zastosowaniu maści z ekstraktem z żywokostu u osób ze zwyrodnieniem kolana.^[4]

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Dopuszcza się stosowanie korzenia żywokostu w maściach i żelach przy lekkich zwichnięciach stawów oraz siniakach.

Zastosowanie w medycynie ludowej

W medycynie ludowej maści i żele, a także kąpiele z dodatkiem żywokostu są stosowane po wysiłku fizycznym w celu rozluźnienia mięśni oraz jako środek wspomagający regenerację i odżywienie skóry.

Interakcje

Nie ma żadnych potwierdzonych interakcji korzenia żywokostu z lekami.

Bezpieczeństwo stosowania

Ze względu na obecność alkaloidów pirolizydynowych, żywokost przyjmowany doustnie może wykazywać działanie hepatotoksyczne, także u płodu, co potwierdzają badania na zwierzętach.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Zawarte w surowcu alkaloidy pirolizydynowe mogą przenikać do ustroju po podaniu miejscowym. Z tego powodu przeciwwskazane jest podawanie ich na uszkodzoną i podrażnioną skórę, błony śluzowe. Ze względu na ich potencjalnie toksyczne działanie na wątrobę, również u płodu, nie należy stosować żeli z żywokostem podczas ciąży i laktacji oraz u pacjentów poniżej 18. roku życia.

Pamiętaj, aby poinformować pacjentów sięgających po preparaty z żywokostem, że można je bezpiecznie stosować na skórę tylko do 10 dni.

Przykładowe preparaty

Na polskim rynku nie są dostępne leki zawierające żywokost lekarski. Dostępne są jedynie kosmetyki, takie jak: Korzeń żywokostu 50 g (FLOS), Korzeń żywokostu mielony (FLOS) i Maść żywokostowa (GORVITA, Alpina).

Piśmiennictwo

1. Barnes J, Anderson LA, Philipson JD: Herbal Medicines, 3rd Edition. The Pharmaceutical Press, 2007.⬏
2. EMA: Assesment report on Symphytum officinale L., radix., 2015.⬏
3. Predel HG, Giannetti B, Koll R, Bulitta M, Staiger C: Efficacy of a comfrey root extract ointment in comparison to a diclofenac gel in the treatment of ankle distortions: results of an observer-blind, randomized, multicenter study. Phytomedicine, 2005.⬏
4. Grube B, Grünwald J, Krug L, Staiger C: Efficacy of a comfrey root (Symphyti offic. radix) extract ointment in the treatment of patients with painful osteoarthritis of the knee: results of a double-blind, randomised, bicenter, placebo-controlled trial. Phytomedicine, 2007.⬏